5 sự kiện đã thay đổi Trái Đất vĩnh viễn

(Dân trí) - Trải qua hơn 4,5 tỷ năm trong Hệ Mặt Trời, Trái Đất đã không ngừng biến đổi qua vô số sự kiện, làm thay đổi khí hậu, địa mạo và thậm chí là toàn bộ sự sống trên hành tinh này.

Trong hàng tỷ năm, Trái Đất đã trải qua nhiều thảm họa và các biến đổi khí hậu, địa chất khiến bầu khí quyển, các đại dương, các lục địa bị định hình lại vô số lần.

Một số tác động diễn ra ngay lập tức - như một thiên thạch lao vào và xóa sổ loài khủng long, một số lại mất hàng nghìn năm để thay đổi quá trình tiến hoá, viết lại câu chuyện về sự sống trên Trái Đất.

Nhiều nguyên nhân đã khiến Trái Đất thay đổi: từ tác động ngoài không gian, sự biến đổi nội sinh từ Trái Đất…, thậm chí con người cũng là một phần chịu trách nhiệm cho sự thay đổi của hành tinh xanh.

Sự hình thành của Mặt Trăng

Sự ra đời của Mặt Trăng đến nay vẫn được các nhà nghiên cứu vũ trụ quan tâm đặc biệt và còn nhiều tranh cãi. Tuy nhiên, một trong những bước tiến trong quá trình tìm hiểu sự hình thành của vệ tinh tự nhiên này là giả thuyết vụ va chạm giữa hành tinh cổ Theia với Trái Đất

Khoảng 4,5 tỷ năm trước, khi Hệ Mặt Trời không ổn định, các hành tinh, tiểu hành tinh và các thiên thể thường xuyên va chạm, góp phần hình thành các thực thể mà chúng ta biết đến ngày nay. 

Trái Đất lúc này là một hành tinh non trẻ, hứng chịu vụ va chạm với Theia - một thiên thể có kích thước bằng Sao Hoả. Vụ va chạm này dữ dội đến mức các thành phần mới của Trái Đất bị bốc hơi ngay lập tức. Các mảnh vỡ nóng chảy đã được phun vào quỹ đạo, nguội đi nhanh chóng rồi kết lại với nhau bởi lực hấp dẫn. 

Khi rắn lại, khối vật chất ấy trở thành vệ tinh tự nhiên của Trái Đất mà ngày nay chúng ta gọi là Mặt Trăng.

Bằng chứng của vụ va chạm này có thể tìm thấy trong thành phần của Mặt Trăng, vì nó phản ánh các lớp bên ngoài của Trái Đất. Vụ va chạm này cũng cho thấy lực hấp dẫn của Mặt Trăng đã ổn định độ nghiêng của Trái Đất, khí hậu dần trở nên ổn định, ôn hoà, tạo điều kiện thuận lợi cho sự sống sinh sôi và phát triển trên hành tinh của chúng ta.

Sự kiện Oxy hóa lớn

Hơn 2,4 tỷ năm trước, bầu khí quyển lúc này không có oxy, thay vào đó là các loại khí như metan và carbon dioxide. Mặc dù lúc này trên Trái Đất có tồn tại một số dạng sống phức tạp, nhưng chỉ giới hạn ở các vi khuẩn kỵ khí đơn giản.

Mọi thứ thay đổi khi vi khuẩn lam xuất hiện - sinh vật bắt đầu giải phóng ra khí oxy thông qua quá trình quang hợp. Những gì xảy ra tiếp theo được khoa học gọi là Sự kiện Oxy hóa lớn.

Lượng oxy mới được đưa vào bầu khí quyển của Trái Đất đã bắt đầu phản ứng với sắt hoà tan trong các đại dương sơ khai, có thể đã biến đổi màu của đại dương thành màu xanh mà chúng ta biết đến ngày nay. 

Lượng oxy bắt đầu nhiều lên và bắt đầu tích tụ trong khí quyển. Nhiều sinh vật kỵ khí đã chết vì oxy có độc với chúng, nhưng với nhiều sinh vật khác, nguồn oxy dồi dào đã mở ra những con đường tiến hoá mới. Sau hàng triệu năm, những sinh vật sống phức tạp, đa bào đầu tiên ra đời.

Sự kiện Oxy hóa lớn đã thay đổi vĩnh viễn thành phần hoá học của bầu khí quyển và khí hậu trên Trái Đất. Nhưng đó vẫn chưa phải kết thúc, oxy trong khí quyển bắt đầu phản ứng với metan, tạo ra carbon dioxide, làm lạnh Trái Đất và bắt đầu Kỷ Băng hà đầu tiên.

Vụ nổ kỷ Cambri

Khoảng 540 triệu năm trước, vụ nổ kỷ Cambri đã làm cho sự sống trên Trái Đất trải qua sự thay đổi mạnh mẽ. 

Trước sự kiện này, sự sống Trái Đất khá đơn giản, chủ yếu bao gồm các sinh vật đơn bào như vi khuẩn, tảo và một vài loài đa bào mềm. Sau đó trong một khoảng thời gian địa chất rất ngắn - khoảng 20 triệu năm, đa dạng sự sống trên Trái Đất đã bùng nổ.

Bằng chứng từ hoá thạch ở khắp nơi trên thế giới cho thấy sự xuất hiện đột ngột của gần như tất cả các nhóm động vật lớn trong thời kỳ này. 

Đây là thời gian các loài chân khớp, nhuyễn thể và tổ tiên sớm của động vật có xương sống tiến hoá. Các bộ phận cơ thể cứng như xương, vẩy đã hình thành, tăng cường khả năng sống sót của nhiều loài. Hoạt động săn mồi trở nên phổ biến hơn, kích thích các cuộc đua tiến hoá giữa các loài.

Nguyên nhân Vụ nổ kỷ Cambri xảy ra vẫn khiến các nhà khoa học tranh luận không ngừng. Một trong số các giải thuyết được đưa ra là do sự gia tăng đột ngột của mức độ oxy, sự phát triển của các gen hox (các đoạn mã di truyền giúp định hình sự phát triển các tế bào trong cơ thể), hoặc sự tan băng ở các đại dương ảnh hưởng đến khí hậu.

Sự kiện tuyệt chủng Permi - Tam Điệp

Sự kiện tuyệt chủng Permi - Tam Điệp hay Đại tuyệt chủng được biết đến cuộc tuyệt chủng có quy mô lớn nhất đã diễn ra trên Trái Đất.

Xảy ra cách đây khoảng 252 triệu năm trước, cuộc tuyệt chủng này đã diễn ra trong hàng nghìn năm và xóa sổ hơn 90% sự sống.

Nguyên nhân của sự kiện tuyệt chủng Permi - Tam Điệp vẫn đang được các nhà khoa học đau đầu tìm lời giải, nhưng hoạt động núi lửa khổng lồ ở Siberia ngày nay được cho là nghi phạm hàng đầu.

Những vụ phun trào đã giải phóng lượng lớn carbon dioxide và metan vào bầu khí quyển của Trái Đất. Khí hậu bị thay đổi nghiêm trọng, đại dương bị axit hóa, nồng độ oxy trong nước giảm mạnh, sự sống cả ở dưới biển và trên đất liền đều khó thoát khỏi sự tuyệt chủng hàng loạt.

Sự kiện này đã đặt lại lịch sử tiến hoá của sự sống trên Trái Đất. Sau cuộc Đại tuyệt chủng, các loài bò sát sơ khai bắt đầu xuất hiện, mở đường cho sự tiến hoá, phát triển của khủng long và những động vật có vú đầu tiên.

Hoạt động của con người

Suốt hàng tỷ năm, các yếu tố tự nhiên, sinh hoá đã ảnh hưởng, tác động lên toàn bộ sự sống trên Trái Đất. Đến khi con người xuất hiện, tiến hoá và phát triển như ngày nay, nhân loại cùng các hoạt động trên hành tinh đã trở thành tác nhân khiến Trái Đất thay đổi vĩnh viễn.

Lần đầu con người gây ra biến đổi trên hành tinh của chúng ta xảy ra khoảng 12.000 năm trước bằng Cách mạng Nông nghiệp.

Bằng cách thuần hóa động thực vật phục vụ cho trồng trọt, chăn nuôi, con người đã bắt đầu định hình lại hệ sinh thái để duy trì sự sống. Các nền văn minh đầu tiên ra đời, các khu định cư, hệ thống thuỷ lợi, canh tác trở thành tiền đề cho sự thay đổi môi trường lâu dài.

Cuộc Cách mạng Công nghiệp thế kỷ 18 và 19 càng đẩy nhanh tác động của loài người lên Trái Đất. Than đá, hơi nước, dầu mỏ được dùng để giải phóng năng lượng của con người, thúc đẩy quá trình đô thị hoá và tiến bộ khoa học - công nghệ.

Tuy nhiên, nó cũng giải phóng lượng khí nhà kính khổng lồ vào bầu khí quyển, tác động mạnh mẽ vào quá trình biến đổi khí hậu mà chúng ta vẫn đang phải đối mặt cho đến ngày nay.

Trong thế kỷ 20, hàng loạt các vụ thử bom nguyên tử, nghiên cứu hạt nhân đã phân tán các đồng vị phóng xạ trên toàn thế giới, thay đổi dấu hiệu địa chất vĩnh viễn, trực tiếp ảnh hưởng đến môi trường sống của mọi loài sinh vật trên hành tinh xanh. 

Môi trường sống ngày càng ô nhiễm, nhiều loài động thực vật đã và đang đối diện với nguy cơ tuyệt chủng, khí hậu ngày càng khó dự đoán là những minh chứng cho thấy những tác động to lớn của nhân loại lên Trái Đất.