Mẫu trực thăng được Mỹ tin dùng làm chuyên cơ suốt 50 năm

Phát ngôn viên Nhà Trắng Karoline Leavitt ngày 18/9 cho biết chuyên cơ Marine One (Thủy quân Một) chở Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gặp "trục trặc nhỏ về hệ thống thủy lực" khi bay từ dinh thự của Thủ tướng Anh ở Chequers đến sân bay Stansted ở thủ đô London.

Tổ lái Marine One quyết định chuyển hướng và hạ cánh xuống sân bay Luton gần đó để bảo đảm an toàn. Tổng thống Trump và đệ nhất phu nhân Melania chuyển sang trực thăng dự bị để tiếp tục hành trình. Vợ chồng ông Trump sau đó hạ cánh tại sân bay London Stansted, lên chuyên cơ Không lực Một trở về Mỹ mà không gặp thêm vấn đề nào.

Chuyên trang hàng không Aviationist cho biết trực thăng gặp sự cố là một trong ba chiếc VH-3D Sea King được triển khai đến Anh để phục vụ chuyến thăm của Tổng thống Trump.

VH-3D là biến thể Sea King duy nhất còn hoạt động trong biên chế quân đội Mỹ, các máy bay đã được bàn giao từ hàng thập kỷ trước. Dù vậy, những trực thăng này được bảo dưỡng rất kỹ lưỡng và có số giờ bay ít, nên được đánh giá là tương đối đáng tin cậy.

Quân đội Mỹ bắt đầu biên chế trực thăng từ những năm 1940, nhưng lo ngại về vấn đề an toàn khiến Sở Mật vụ Mỹ đề nghị không sử dụng phương tiện này để phục vụ tổng thống. Chính sách thay đổi vào thập niên 1950, do căng thẳng leo thang trong Chiến tranh Lạnh làm tăng nguy cơ xảy ra chiến tranh hạt nhân, đòi hỏi giới chức Mỹ xây dựng phương án sơ tán khẩn cấp lãnh đạo.

Quân đội Mỹ khi đó chọn mẫu Bell H-13J làm trực thăng cho tổng thống, do nó có hồ sơ an toàn tốt. Phi cơ tương đối nhỏ và bay chậm, chỉ đủ chỗ cho một phi công và hai hành khách. Trong cuộc thử nghiệm mang tên "Chiến dịch Báo động" vào tháng 7/1957, ông Dwight Eisenhower đã trở thành tổng thống Mỹ đầu tiên di chuyển bằng trực thăng.

Trực thăng dần trở thành phương tiện di chuyển không thể thiếu với các tổng thống Mỹ ở cả trong và ngoài nước, mẫu Bell H-13J cũng nhanh chóng được thay thế bằng loại có kích thước lớn hơn. Lục quân và thủy quân lục chiến Mỹ thay nhau cung cấp trực thăng cho tổng thống, trong khi không quân phụ trách vận hành chuyên cơ Không lực Một.

Tình trạng này duy trì đến năm 1976, khi thủy quân lục chiến Mỹ trở thành lực lượng duy nhất thực hiện nhiệm vụ vận hành trực thăng chuyên cơ. Họ sử dụng định danh "Marine One" để gọi bất kỳ trực thăng nào chở tổng thống Mỹ, nhằm tránh nhầm lẫn với các phi cơ khác.

Phi đoàn Trực thăng Thủy quân lục chiến số 1 (HMX-1) là đơn vị chịu trách nhiệm cho hoạt động di chuyển bằng trực thăng của tổng thống Mỹ, phó tổng thống và các quan chức cấp cao khác.

VH-3D bắt đầu được bàn giao cho HMX-1 vào tháng 12/1974 và thay thế hoàn toàn dòng VH-3A cũ hơn từ cuối năm 1976. Trực thăng VH-60N được bổ sung vào đội bay của HMX-1 vào những năm 1980, song từ đó đến nay VH-3D vẫn là mẫu trực thăng chủ đạo khi phục vụ các đời tổng thống Mỹ.

Trực thăng VH-3D có chiều dài tổng thể 21,9 m, chiều cao 5,1 m, khối lượng cất cánh tối đa 9,7 tấn, sử dụng hai động cơ tua-bin T58-GE-400B. Máy bay được cho là có tốc độ tối đa khoảng 260 km/h và tầm bay khoảng 1.000 km.

VH-3D có khả năng hoạt động cả ngày lẫn đêm, trong mọi điều kiện thời tiết, trang bị hệ thống dẫn đường độc lập và định vị vệ tinh GPS. Nó sử dụng các thiết bị liên lạc bảo mật và không bảo mật, có thể chống lại tác động của xung điện từ.

VH-3D không mang theo vũ khí, song được trang bị các biện pháp đối phó tên lửa như mồi bẫy nhiệt và dải kim loại để gây nhiễu đầu dò radar, hệ thống gây nhiễu hồng ngoại chủ động AN/ALQ-144A và bọc giáp chống đạn.

Máy bay còn có càng đáp hấp thụ lực va chạm và thùng nhiên liệu tự bịt kín, giúp ngăn hỏa hoạn và giảm thiểu thiệt hại trong trường hợp xảy ra tai nạn hoặc trúng hỏa lực đối phương. VH-3D Sea King có khả năng chở theo 14 hành khách, nhiều hơn ba người so với dòng VH-60N.

Để đảm bảo an ninh tối đa, Marine One luôn bay theo đội hình gồm nhiều máy bay giống hệt nhau, tối đa là 5 chiếc. Một phi cơ sẽ chở Tổng thống Mỹ và số còn lại đóng vai trò mồi nhử. Sau khi cất cánh, những trực thăng này liên tục đảo vị trí để che giấu phi cơ Marine One.

Tuy đã biên chế hơn 50 năm, dòng VH-3D Sea King vẫn được đánh giá là tương đối đáng tin cậy do thường được bảo dưỡng kỹ lưỡng và có số giờ bay ít.

"Những trực thăng này được cách ly bên trong xưởng bảo dưỡng có mức độ an ninh cao tại căn cứ của HMX-1. Chúng được chăm sóc đặc biệt và kiểm tra thường xuyên hơn hầu hết trực thăng trong biên chế. Ngoài ra, chúng cũng được nâng cấp liên tục để giảm thiểu tác động của thời gian", Tyler Rogoway, bình luận viên của chuyên trang quân sự Mỹ War Zone, cho biết.

Mỹ vẫn dự kiến loại biên trực thăng VH-3D vào năm 2026, thay bằng mẫu VH-92A Patriot mới hơn. Dự án Patriot khởi động từ năm 2014, dựa trên thiết kế trực thăng vận tải đa dụng Sikorsky S-92 và được quân sự hóa. Tổng cộng 23 máy bay được đặt hàng với tổng giá trị 4,7 tỷ USD vào thời điểm năm 2015, tương đương hơn 6 tỷ USD hiện nay.

Tuy nhiên, kế hoạch trên vẫn có khả năng sẽ thay đổi do dòng VH-92A đang gặp phải nhiều vấn đề kỹ thuật. Norman Polmar, chuyên gia quân sự từng dẫn đầu các dự án lớn của Bộ Quốc phòng và hải quân Mỹ, năm ngoái cho biết sau chuyến bay thử đầu tiên, trực thăng VH-92A đã không đáp ứng được các tiêu chuẩn về độ tin cậy, khả năng sẵn sàng và bảo dưỡng.

Theo báo cáo hồi năm 2020 của Văn phòng Kiểm toán Chính phủ Mỹ (GAO), luồng nhiệt từ trực thăng VH-92A có thể làm hư hại các bề mặt bãi đáp, trong đó có bãi cỏ phía nam của Nhà Trắng, nơi Marine One thường đáp xuống để đón Tổng thống.

Dòng VH-92A lần đầu đảm nhận nhiệm vụ Marine One vào ngày 19/8/2024, khi chở ông Joe Biden, khi đó là tổng thống Mỹ, từ sân bay quốc tế O'Hare ở Chicago đến sân vận động Soldier Field để tham gia Hội nghị Toàn quốc đảng Dân chủ.

Phạm Giang (Theo War Zone, USNI, Aviationist)