Lý do thai chậm tăng trưởng - Báo VnExpress

Thai chậm tăng trưởng (IUGR) là tình trạng bào thai phát triển không đạt tiêu chuẩn về kích thước, cân nặng, sự phát triển của tế bào, mô, cơ quan so với tuổi thai.

Bác sĩ Tô Thị Hồng Nhung, Trung tâm Sản Phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết thai chậm tăng trưởng có thể xảy ra ở bất kỳ thời điểm nào trong thai kỳ. Phần lớn do di truyền như bố mẹ có tầm vóc nhỏ, tiền sử người mẹ sinh con nhẹ cân. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp, đây là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ sức khỏe thai phụ và thai nhi.

Do vấn đề ở thai phụ

Sức khỏe của thai phụ không đảm bảo trong suốt thai kỳ là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến thai chậm tăng trưởng. Mẹ bầu bị cao huyết áp, đái tháo đường, thiếu máu, mắc bệnh lý thận mạn tính, lupus ban đỏ, rối loạn đông máu hoặc các bệnh lý tự miễn... đều khiến lưu lượng máu đến bánh nhau giảm, ảnh hưởng đến cung cấp oxy, dinh dưỡng cho thai. Thai phụ hút thuốc lá, uống rượu bia, sử dụng chất kích thích hoặc sống trong môi trường ô nhiễm cũng làm tăng nguy cơ này. Những chất độc hại có thể làm co mạch máu, cản trở trao đổi oxy, dưỡng chất giữa cơ thể người mẹ và thai nhi qua nhau thai.

Chế độ ăn uống không hợp lý cũng là yếu tố thường gặp. Mẹ bầu ăn thiếu chất, đặc biệt là protein, sắt, axit folic, kẽm và vitamin nhóm B dẫn đến thiếu máu, suy dinh dưỡng, tăng cân không đủ trong thai kỳ khiến thai nhi không đủ dưỡng chất để phát triển.

Do vấn đề ở thai nhi

Những bất thường ở nhau thai như nhau tiền đạo, nhau bong non, nhau xơ hóa, rối loạn mạch máu trong nhau đều làm suy giảm chức năng bánh nhau, gián đoạn quá trình trao đổi dinh dưỡng và oxy, khiến thai phát triển chậm. Bác sĩ Nhung ước tính suy giảm vòng tuần hoàn nhau - thai là nguyên nhân quan trọng phổ biến, chiếm 30-40% các trường hợp thai chậm tăng trưởng, đặc biệt là trường hợp xuất hiện sớm trước 32 tuần.

Dây rốn ngắn bất thường, quấn cổ nhiều vòng hoặc bị chèn ép cũng có thể khiến thai bị thiếu oxy, thiếu máu, không nhận đủ chất dinh dưỡng. Nếu người mẹ có tử cung bất thường như có vách ngăn, tử cung hình vòm đôi, u xơ lớn chèn ép buồng tử cung... là những yếu tố làm thai nhi không có đủ không gian phát triển bình thường.

Theo bác sĩ Nhung, khoảng 20% trường hợp thai nhi chậm tăng trưởng xuất hiện sớm trước 32 tuần có kèm theo bất thường cấu trúc và/hoặc bất thường nhiễm sắc thể như thai nhi dị tật tim, não, thận, hệ cơ xương... Những bệnh lý nhiễm trùng trong thai kỳ như nhiễm Cytomegalovirus (CMV), Rubella, Toxoplasma... nếu xảy ra trong giai đoạn đầu thai kỳ cũng gây tổn thương cơ quan, hạn chế tăng trưởng bào thai.

Bác sĩ cho biết thai nhi bị chậm tăng trưởng có thể gặp nhiều biến chứng nghiêm trọng như suy thai, sinh non, hạ đường huyết sau sinh, hạ thân nhiệt, nhiễm trùng sơ sinh hoặc tử vong chu sinh (trong tuần đầu tiên sau khi chào đời). Về lâu dài, trẻ sinh ra có nguy cơ cao suy dinh dưỡng, chậm phát triển vận động - ngôn ngữ, rối loạn hành vi hoặc mắc bệnh mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim mạch khi trưởng thành.

Bác sĩ kiểm tra sự phát triển của thai nhi trên siêu âm theo tuần tuổi, dựa trên chỉ số như chu vi đầu, chu vi bụng, chiều dài xương đùi, cân nặng ước đoán... và đối chiếu với biểu đồ tăng trưởng tiêu chuẩn. Nếu chỉ số này nằm dưới ngưỡng 10%, đặc biệt là kết hợp với lưu lượng máu qua động mạch rốn giảm, bác sĩ chẩn đoán thai chậm tăng trưởng.

Ngoài siêu âm, bác sĩ có thể chỉ định đo doppler mạch máu, theo dõi tim thai bằng máy non-stress test (NST), kiểm tra nước ối, xét nghiệm máu hoặc xét nghiệm tầm soát nhiễm trùng bẩm sinh để tìm nguyên nhân.

Thai chậm tăng trưởng không thể phục hồi hoàn toàn trong nhiều trường hợp, nhưng có thể cải thiện nếu phát hiện sớm và được theo dõi sát. Với trường hợp nhẹ, bác sĩ tư vấn thai phụ nghỉ ngơi nhiều, ăn uống đủ chất, bổ sung vi chất, tăng cường khám thai định kỳ để theo dõi sát sự phát triển của bé. Trường hợp có nguy cơ suy thai, bác sĩ có thể chỉ định sinh sớm (mổ lấy thai) để đảm bảo an toàn cho bé, nhất là khi thai đủ trưởng thành hoặc sau tuần thứ 34.

Để phòng ngừa thai chậm tăng trưởng, mẹ bầu nên khám thai sớm, đầy đủ, kiểm soát tốt bệnh mạn tính nếu có, bổ sung dưỡng chất hợp lý, tránh xa rượu, bia và khói thuốc lá, duy trì tinh thần thoải mái trong suốt thai kỳ. Phụ nữ có tiền sử thai chậm tăng trưởng hoặc từng sinh con nhẹ cân nên theo dõi sát tình trạng sức khỏe từ đầu thai kỳ.

Trịnh Mai