Lý do ông Trump đổi lập trường về lãnh thổ Ukraine

Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 23/9 cho biết ông tin Ukraine có thể giành lại toàn bộ lãnh thổ do Nga kiểm soát và Kiev nên hành động ngay bây giờ bởi Moskva đang đối mặt vấn đề kinh tế lớn.

"Sau khi tìm hiểu và hiểu rõ tình hình quân sự, kinh tế của Ukraine/Nga và sau khi thấy những rắc rối kinh tế mà Nga đang gặp phải, tôi nghĩ Ukraine, với hỗ trợ từ Liên minh châu Âu (EU), đang ở vào vị thế có thể chiến đấu và giành lại toàn bộ lãnh thổ ban đầu", ông viết trên mạng xã hội Truth Social.

Tổng thống Mỹ mô tả Nga đã "chiến đấu vô nghĩa" trong ba năm rưỡi qua trong cuộc xung đột mà theo ông đáng nhẽ "chỉ mất chưa đầy một tuần để giành thắng lợi". "Điều đó không khiến Nga trở nên nổi bật", ông nhấn mạnh.

Ông đồng thời khẳng định Washington sẽ tiếp tục cung cấp vũ khí để NATO "muốn làm gì thì làm", dường như ngầm đề cập tới cơ chế mới cho phép châu Âu mua vũ khí Mỹ để chuyển tới Ukraine, trong bối cảnh Kiev đang khan hiếm khí tài trong cuộc chiến khốc liệt với Moskva.

Những phát biểu mới nhất từ Tổng thống Trump đánh dấu sự thay đổi hoàn toàn về lập trường, sau khi ông trong năm qua nhiều lần nói Ukraine không thể thắng và không có khả năng giành lại lãnh thổ trước Nga.

Trong cuộc trao đổi gay gắt tại Phòng Bầu dục hồi tháng hai, Tổng thống Trump nói với người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky rằng Kiev "không có đủ quân bài" để giúp họ giành chiến thắng trước Moskva. Hồi tháng 8, ông thậm chí gợi ý rằng Ukraine có thể phải "nhượng bộ lãnh thổ" để đổi lấy nền hòa bình lâu dài.

Khi tiến trình đàm phán hòa bình Nga - Ukraine bế tắc, Tổng thống Trump ngày càng trở nên mất kiên nhẫn. Ông đã liên tục đe dọa áp đặt biện pháp trừng phạt cứng rắn hơn với Nga, nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện bất kỳ hành động nào, ngay cả khi Điện Kremlin phớt lờ những tối hậu thư ông đưa ra.

Theo chuyên gia phân tích Anthony Zurcher từ BBC, tuyên bố này của ông Trump có thể không đánh dấu sự thay đổi quyết liệt trong chính sách của Mỹ với Nga và Ukraine, mà là một chiến thuật trong cách làm ngoại giao khó đoán của Tổng thống Mỹ nhằm tăng sức ép với Nga.

Tính khó đoán từ lâu đã là đặc điểm nổi bật trong chính sách đối ngoại của Tổng thống Trump. Phát biểu của ông về lãnh thổ Ukraine dường như là một phần trong nỗ lực nhằm tạo động lực mới cho các cuộc đàm phán hòa bình vốn đã bị đình trệ hơn một tháng qua, sau khi ông gặp người đồng cấp Nga Vladimir Putin tại hội nghị thượng đỉnh ở Alaska.

"Thông điệp đáng chú ý nhất trong bài đăng có lẽ nằm ở phần kết, với cam kết rằng Mỹ sẽ tiếp tục bán vũ khí cho NATO và sau đó NATO có thể chuyển giao tới Ukraine", Zurcher nhận xét. Theo ông, dù đây không phải một "cam kết gần như vô hạn" giống những gì chính quyền cựu tổng thống Joe Biden từng cung cấp cho Ukraine, nó vẫn là một bước tiến rất đáng kể so với chính Tổng thống Trump.

Theo một quan chức cấp cao chính quyền, bài đăng của Tổng thống Trump là cách ông "tạo áp lực công khai tối đa lên Nga nhằm thúc đẩy họ ngồi vào bàn đàm phán chấm dứt xung đột" và bước đi tiếp theo sẽ phụ thuộc vào việc Moskva phản ứng thế nào.

Phó đại sứ Nga tại Liên Hợp Quốc Dmitry Polyanskiy tỏ ra hoài nghi thông điệp của Tổng thống Trump. "Đừng quá phấn khích với mỗi bài đăng của ông ấy", ông Polyanskiy nói.

Hiện tại, các đồng minh không kỳ vọng bình luận từ ông Trump sẽ dẫn đến những hành động cụ thể từ Mỹ dưới hình thức các lệnh trừng phạt mới lên Nga hay gói viện trợ vũ khí mới dành cho Ukraine. Nhưng ít nhất, Ukraine có thể cảm thấy được khích lệ khi Tổng thống Mỹ không hướng cơn giận dữ vào họ hay đề xuất họ phải nhượng bộ lãnh thổ.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết ông rất ngạc nhiên trước quan điểm mới của ông Trump và ca ngợi đây là "sự thay đổi lớn".

"Chúng tôi vẫn luôn nói rằng Nga đã suy yếu", một quan chức phương Tây từ quốc gia thành viên "Liên minh Thiện chí" ủng hộ Ukraine, cho hay. "Họ bị tác động tiêu cực bởi các lệnh trừng phạt, hơn những gì một số người nghĩ. Chúng tôi hoàn toàn đồng ý với đánh giá từ Tổng thống Trump".

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, người đã gặp ông Trump bên lề hội nghị Liên Hợp Quốc vào chiều 23/9, hoan nghênh tuyên bố từ Tổng thống Mỹ. "Đó là một nhận định rất, rất đúng đắn", ông nói. "Nếu chúng ta đồng lòng ủng hộ Ukraine trong tình hình này, xét đến việc nền kinh tế Nga đang khó khăn, tôi nghĩ đây là cơ hội cho một tương lai tốt đẹp".

Thượng nghị sĩ Lindsey Graham, thành viên đảng Cộng hòa trong Ủy ban Chuẩn chi quốc hội Mỹ, gọi bước chuyển lập trường của Tổng thống Trump là "yếu tố thay đổi cuộc chơi".

"Cam kết tiếp tục bán vũ khí của Mỹ cho NATO để Ukraine được hưởng lợi sẽ thay đổi đáng kể cán cân quân sự trước Nga", ông viết trên mạng xã hội. "Tổng thống Trump đã đúng khi đánh giá nền kinh tế Nga đang gặp khó khăn". Ông Graham thêm rằng nếu Mỹ áp lệnh trừng phạt với các bên mua dầu khí Nga, tình hình sẽ "trở nên tồi tệ hơn" với Moskva.

Mykola Murskyj, giám đốc vận động chính sách tại tổ chức Razom for Ukraine, nhóm vận động Mỹ ủng hộ Ukraine, tin rằng những bình luận từ Tổng thống Trump dường như là cách ông thể hiện sức mạnh cùng lập trường cứng rắn của mình nhằm truyền thông điệp tới người đồng cấp Nga rằng ông sẵn sàng hành động mạnh mẽ nếu Moskva không chịu nhượng bộ.

Theo bình luận viên kỳ cựu Tom Nichols từ tạp chí Atlantic, Tổng thống Trump từng nghĩ rằng mối quan hệ cá nhân tốt đẹp của mình với Tổng thống Nga sẽ khiến xung đột Ukraine rất dễ giải quyết. Nhưng những gì diễn ra trên thực tế cho thấy nó đang trở thành một trong những thách thức lớn nhất với ông Trump trong nỗ lực giành giải Nobel Hòa bình.

Lawrence Freedman, giáo sư danh dự về nghiên cứu chiến tranh tại Đại học Hoàng gia London, cũng nhận định động lực thúc đẩy ông Trump đưa ra thông điệp trên là nỗi thất vọng khi Nga dường như không thực sự quan tâm đến giải pháp chấm dứt xung đột, mà chỉ đưa ra những điều khoản "phi thực tế" để đóng băng chiến sự.

"Tổng thống đang phát đi tín hiệu tới Điện Kremlin rằng ông cũng có những giới hạn riêng mà họ không nên thử thách chúng", Nichols nhấn mạnh.

Vũ Hoàng (Theo Atlantic, BBC, NBC News, WSJ)