Ký ức về khoảnh khắc sinh tử của cựu thanh niên xung phong

Ở tuổi 80, ông Nguyễn Phương Châm, cựu thanh niên xung phong quê ở xã Kim Đông, tỉnh Ninh Bình, vẫn nhớ như in một thời đạn bom mà ông đã gửi lại một phần máu thịt ở chiến trường.

Bước chân vào lửa đạn

Năm 1965, khi vừa tròn 20 tuổi, chàng thanh niên Nguyễn Phương Châm tạm biệt quê hương để tham gia đội thanh niên xung phong (TNXP) đặc biệt của T.Ư Đoàn mang tên Đội K53. Đây cũng là đội TNXP duy nhất của Đoàn thanh niên được cử vào làm nhiệm vụ ở chiến trường miền Nam.

Ngày 16.8, Đội K53 gồm 343 đoàn viên, thanh niên xuất phát từ Trường đoàn Cầu Giấy lên đường với nhiệm vụ làm công tác thanh vận ở khu giải phóng miền Tây Trị-Thiên. Ban đầu, ông và đồng đội làm giao liên, đưa đón thương binh từ chiến trường miền Nam ra miền Bắc và dẫn đường cho các đoàn cán bộ từ miền Bắc vào miền Nam. Đó là công việc đòi hỏi lòng dũng cảm, sự thông thuộc địa hình và tinh thần thép.

Ông Châm nhớ lại: "Lúc đó tôi vừa học xong, đang tham gia hợp tác xã ở địa phương thì được tuyển chọn. Chúng tôi là những thanh niên xung phong xuất sắc, được chọn vào lớp đầu tiên của T.Ư Đoàn để làm nhiệm vụ đặc biệt này".

Một trong những ký ức sâu đậm nhất của ông là những ngày tháng đóng quân tại Quảng Trị, trên trục đường 14. Ông kể thời gian đầu vô cùng gian khổ, chiến tranh ác liệt, việc vận chuyển lương thực từ miền Bắc vào rất khó khăn. "Thiếu lương thực, chúng tôi phải vào các bản làng của đồng bào dân tộc xin ngô về ăn. Phần nhiều là ăn rau môn thục, rau tàu bay, thiếu cả muối", ông nhớ lại.

Chính trong tình cảnh gian lao đó, tình quân dân càng thêm thắm thiết. Ông và đồng đội đã nhận được sự cưu mang, đùm bọc của đồng bào Vân Kiều, những người đã san sẻ từng củ khoai, hạt gạo, thậm chí cả những con lợn, con gà để bồi dưỡng cho bộ đội.

Kỷ niệm khiến ông day dứt nhất là trong một chuyến tải thương trên đường dây Bắc Sơn, đơn vị của ông đã bị trúng bom. Ông Châm nghẹn ngào kể lại: "Trong trận bom ấy, chúng tôi đã mất 3 người, 7 người bị thương, trong đó có cả TNXP và các anh em thương binh. Anh em thương binh đã bị thương rồi lại bị thương tiếp". Dù trong hoàn cảnh hiểm nghèo, những người lính trẻ vẫn không quản ngại hy sinh, băng bó, cứu chữa và đưa đồng đội về nơi an toàn.

Trận địa phục kích ngay trên đường tiến quân của địch

Năm 1967, ông Châm chuyển sang đơn vị chiến đấu chủ lực, thuộc Trung đoàn 6, Tỉnh đội Thừa Thiên. Chỉ sau 1 năm chiến đấu, ông trở thành chỉ huy đại đội bộ binh xuất sắc. "Khi ấy, Đại đội trưởng Đại đội bộ binh hy sinh, đơn vị chọn người xuất sắc thay và tôi đã được chọn", ông chia sẻ. Trên cương vị đại đội trưởng, ông đã chỉ huy đơn vị chiến đấu anh dũng trong một trận đánh ác liệt, giành thắng lợi vẻ vang.

Khi đó, đơn vị của ông nhận được tin báo từ đài quan sát: một đại đội thám báo Mỹ đang bí mật di chuyển, có ý đồ tập kích hậu cứ của trung đoàn. Trước tình thế nguy cấp, thay vì chờ đợi trong thế bị động, ông Châm cùng ban chỉ huy đại đội đã đưa ra một quyết định táo bạo: biến kẻ đi săn thành con mồi, tổ chức một trận địa phục kích ngay trên đường tiến quân của đối phương.

Cả đơn vị nhanh chóng triển khai đội hình, bí mật ém quân trong một khe sâu ven chân đèo, nơi có địa hình hiểm trở, lý tưởng để "giăng bẫy". Khi đội hình đối phương lọt vào trận địa, cách vị trí của ông Châm khoảng 45 - 50 m, lệnh tấn công được phát ra. Tiếng súng đồng loạt nổ vang, xé toang sự tĩnh lặng của núi rừng. Bị tấn công bất ngờ, đội hình đối phương rối loạn, tổn thất nặng nề. Trận đánh đó, đơn vị của ông đã bẻ gãy ý đồ tấn công của địch, tiêu diệt phần lớn đại đội thám báo Mỹ. Nhưng cũng ở trận chiến đấu đó, ông đã trúng một loạt đạn. Ông nhớ lại: "Tôi bị đạn bắn nát xương cẳng tay trái, một viên xuyên qua ngực, 1 viên găm vào mông, 1 viên vào đùi". Người y tá tên Giang đã bất chấp nguy hiểm, băng qua làn đạn để đưa ông Châm về trạm phẫu thuật tiền phương. May mắn ông được cứu sống, nhưng nhiều đồng đội của ông đã hy sinh.

Sau trận đánh đó, ông được Hội đồng cố vấn Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam trao tặng Huân chương Chiến công giải phóng hạng ba, vì đã lập chiến công xuất sắc trong chiến đấu. Trong thời gian ở quân ngũ, ông còn được nhận một Huân chương Kháng chiến hạng ba và 3 Huân chương Chiến sĩ giải phóng (hạng nhất, nhì, ba); được trao Kỷ niệm chương của Quân khu Trị Thiên Huế.

Lời nhắn nhủ gửi thế hệ trẻ

Năm nay là tròn 60 năm Đội TNXP K53 kỷ niệm ngày thành lập. Khi được hỏi về cảm xúc của mình, ông Châm không giấu được niềm tự hào và xúc động. "Tôi rất tự hào về những đóng góp của mình trong suốt những năm tháng tham gia chiến đấu ở miền Nam", ông nói.

Nhắn gửi đến thế hệ trẻ, ông Nguyễn Phương Châm nhấn mạnh một thông điệp sâu sắc: "Thế hệ trẻ cần tiếp bước truyền thống của cha ông để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Phải luôn biết ơn sự hy sinh của những người đã ngã xuống vì nền độc lập, tự do của dân tộc. Có những sự hy sinh đó thì mới có cuộc sống hòa bình, ấm no như ngày hôm nay".

Chiến tranh đã lùi xa, nhưng những mảnh đạn còn găm lại trên cơ thể và đôi tay không thể cử động bình thường của ông là minh chứng cho một thời hoa lửa, cho một khoảnh khắc mà lòng dũng cảm đã chiến thắng nỗi sợ hãi, và người lính sẵn sàng hy sinh thân mình vì Tổ quốc.

Câu chuyện của ông Nguyễn Phương Châm là một phần trong bản hùng ca về lòng yêu nước, sự dũng cảm và tinh thần hy sinh của thế hệ cha anh trong cuộc kháng chiến. Những ký ức của ông không chỉ là tài sản cá nhân mà còn thuộc về di sản quý báu của dân tộc, nhắc nhở thế hệ hôm nay và mai sau về giá trị của hòa bình và độc lập.

Ông Bùi Văn Chiến (xã Khánh Thiện, tỉnh Ninh Bình), đội viên Đội TNXP K53, chia sẻ ông có thời gian đồng cam cộng khổ với ông Nguyễn Phương Châm và rất cảm phục tinh thần chiến đấu, sự quả cảm của đồng đội. "Ông Châm và những đồng đội của chúng tôi đã không tiếc tuổi thanh xuân và máu xương để bảo vệ Tổ quốc, bởi chúng tôi là người lính Cụ Hồ", ông Chiến xúc động nói.