Kỹ sư hàng không vũ trụ 'làm nhà nước, lương dưới 10 triệu đồng'

Theo quyết định 1131 được Thủ tướng ban hành ngày 12/6, công nghệ hàng không, vũ trụ là một trong 11 nhóm công nghệ chiến lược. Tuy nhiên, việc phát triển ngành này tại Việt Nam vẫn còn gặp khó khăn.

PGS. TS Phạm Anh Tuấn, Tổng giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, cho biết khó khăn cụ thể nhất chính là lương của người lao động tại trung tâm. "Chuyên gia học thạc sĩ ở nước ngoài, được đào tạo hai năm, tốn 5-6 tỷ đồng, về Việt Nam lĩnh lương 5-8 triệu đồng mỗi tháng", ông Tuấn nói tại tọa đàm công nghệ vũ trụ ngày 24/7 ở Hà Nội. "Chính vì mức lương thấp, những chuyên gia này dần rời bỏ đơn vị khi được săn đón bởi các doanh nghiệp bên ngoài".

Trao đổi với VnExpress, bà Lê Thanh Hương, Tổng giám đốc Công ty Công nghệ Sao Vega, cho hay trên thực tế, khi ra thị trường lao động bên ngoài, kỹ sư hàng không vũ trụ có thể nhận lương cao gấp "chục lần" so với thu nhập tại cơ quan nhà nước.

"Nếu đi ra quốc tế, làm cho các cơ quan lớn như NASA, lương của kỹ sư còn cao hơn, đến vài trăm nghìn USD/năm", bà nói. Tuy vậy, bà cho biết điều mà nhiều kỹ sư hàng không vũ trụ trong nước quan tâm không hẳn là vấn đề thu nhập, vì "họ làm ngày làm đêm không vì tiền mà vì những hoài bão cá nhân, muốn làm những cái chưa ai làm được".

TS. Nguyễn Lương Quang, chuyên gia từ Viện năng lượng nguyên tử và năng lượng thay thế (CEA Paris-S, Pháp), cũng cho biết ông gần đây đã tuyển dụng một số chuyên gia người Việt ở nước ngoài về Việt Nam để làm việc cho một dự án tư nhân với mức lương 40 triệu đồng/tháng.

"Với vị trí tương tự, nếu ở Pháp, họ có thể nhận gấp ba lần, còn ở Đài Loan gấp hai lần", TS. Quang chia sẻ. Theo ông, chế độ đãi ngộ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn nhân lực phát triển ngành, bởi khi không đảm bảo được cuộc sống sẽ không thể thu hút chuyên gia giỏi về làm việc.

Ngành công nghệ hàng không vũ trụ Việt Nam còn non trẻ nhưng có nhiều bước tiến. Năm 2008, vệ tinh viễn thông Vinasat-1 được phóng lên quỹ đạo, tiếp đến là vệ tinh Vinasat-2 năm 2012 và vệ tinh quan sát Trái Đất VNREDSat-1 năm 2013. Đây đều là vệ tinh đặt hàng nước ngoài sản xuất và do các đơn vị, doanh nghiệp trong nước vận hành, khai thác.

Từ năm 2013, Việt Nam bắt đầu có các dự án tự thiết kế, chế tạo vệ tinh cỡ siêu nhỏ như PicoDragon, MicroDragon, NanoDragon và mới nhất là LOTUSat-1 của Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, qua đó từng bước tích lũy, làm chủ công nghệ.

Những năm gần đây, Việt Nam có thêm một số doanh nghiệp tư nhân tham gia vào mảng này, trong đó phát triển, cung cấp giải pháp quản lý, phân tích dữ liệu bản đồ, ảnh viễn thám, chế tạo thiết bị bay không người lái và nghiên cứu thử nghiệm vệ tinh quỹ đạo thấp.

Nhân lực ít ỏi

Bà Lê Thanh Hương cho biết ngành công nghiệp hàng không vũ trụ chia thành hai mảng chính: xử lý dữ liệu mặt đất và công nghiệp vũ trụ.

Mảng xử lý dữ liệu mặt đất cần kỹ sư địa tin học, am hiểu viễn thám, khoa học dữ liệu. Trong khi đó, mảng công nghiệp vũ trụ tập trung phát triển, thiết kế chế tạo, vận hành vệ tinh, máy bay, thiết bị bay không người lái (UAV) cần đội ngũ kỹ sư hàng không vũ trụ chuyên sâu. Lĩnh vực này đòi hỏi sự kết hợp của nhiều chuyên ngành như nhiệt học, động lực học, quỹ đạo, phần mềm, cơ khí chính xác, vật liệu... để tạo ra sản phẩm. Kỹ sư cũng cần có vốn tiếng Anh tốt để làm việc với các chuyên gia nước ngoài.

Theo bà Hương, hàng không vũ trụ là ngành hẹp, số lượng kỹ sư tại Việt Nam hiện rất ít. "Các nước hiếm khi đào tạo chuyên ngành này cho người nước ngoài, vì vậy nguồn nhân lực khan hiếm. Nhân lực hàng không vũ trụ Việt Nam được đánh giá có chuyên môn tốt, nhưng kỹ năng tiếng Anh lại là điểm yếu", bà nói. "Trong khi đó, Việt Nam chỉ có vài đơn vị đào tạo công nghệ hàng không vũ trụ, mỗi khóa khoảng 60 sinh viên. Chúng tôi gần như không tuyển được người".

Theo bà, trên thế giới không ít kỹ sư hàng không vũ trụ xuất phát từ những chuyên ngành gần như thiên văn học, vật lý... bởi họ đào tạo theo hướng mở. Khi chuyển sang làm hàng không vũ trụ, những người này cần chuyên gia ở tầm kiến trúc sư trưởng để dẫn dắt chuyên môn, trong khi đây là một khoảng trống ở Việt Nam, dẫn tới việc khan hiếm nguồn nhân lực.

Tại tọa đàm, bên cạnh vấn đề thu nhập, Tổng giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam cho biết khó khăn của người làm khoa học về hàng không vũ trụ Việt Nam còn đến từ việc không được đầu tư dài hạn, ảnh hưởng tâm lý của những người nghiên cứu. Do đó, ông đề xuất xây dựng chiến lược dài hơi hơn, không chỉ 10 năm, mà phải đến năm 2040-2050, cùng với cơ chế đảm bảo tài chính theo kèm.

Theo ông, bên cạnh việc sớm tăng lương cho nhà khoa học, Việt Nam cần đầu tư xây dựng cơ quan hàng không vũ trụ quốc gia để điều phối cho cả mảng công nghệ này, thay vì ở mức Ủy ban Vũ trụ như hiện nay. Ông cũng cho rằng đã đến lúc Việt Nam cần có chiến lược phát triển kinh tế vũ trụ, coi đây là một trong 5 không gian phát triển của Việt Nam, cùng với "đất, biển, trời và không gian mạng".

"Quy mô nền kinh tế vũ trụ toàn cầu được dự báo đạt 1.400 tỷ USD năm 2030. Các tỷ phú công nghệ hàng đầu thế giới đều đầu tư mạnh mẽ cho lĩnh vực này. Đã đến lúc chúng ta cần xác định vũ trụ không chỉ là công nghệ chiến lược mà còn là một ngành kinh tế tiềm năng", ông nói.

Trọng Đạt