Kế hoạch 20 điểm có thể chấm dứt chiến sự Gaza của Tổng thống Trump

Sau nhiều ngày đồn đoán, Nhà Trắng ngày 29/9 công bố kế hoạch 20 điểm có thể giúp chấm dứt cuộc xung đột đã kéo dài gần hai năm ở Gaza, giải cứu các con tin trong tay Hamas, đồng thời định hình tương lai của vùng lãnh thổ của người Palestine này.

Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết kế hoạch nhận được sự đồng tình từ nhiều quốc gia, trong đó có cả Israel. Tuy nhiên, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tỏ ra thận trọng, cảnh báo Tel Aviv "sẽ tự mình hoàn tất công việc" nếu Hamas từ chối kế hoạch hoặc giả bộ chấp thuận.

Dưới đây là 20 điểm trong kế hoạch:

1. Kế hoạch nêu rằng Gaza sẽ trở thành "khu vực phi cực đoan" và không gây nguy hiểm cho các nước láng giềng.

2. Gaza sẽ được tái phát triển vì "lợi ích của người dân nơi đây, những người đã phải chịu quá nhiều đau khổ".

3. Nếu Israel và Hamas chấp thuận đề xuất này, chiến sự sẽ chấm dứt ngay lập tức. Lực lượng Israel sẽ rút về ranh giới được thỏa thuận để chuẩn bị cho việc bàn giao con tin. Trong thời gian này, mọi hoạt động quân sự sẽ dừng, các chiến tuyến đóng băng cho đến khi việc rút quân theo từng giai đoạn hoàn tất.

4. Trong vòng 72 giờ từ lúc Israel công khai chấp nhận thỏa thuận, Hamas phải trao trả toàn bộ con tin, cả còn sống và đã chết.

5. Israel sau đó phóng thích 250 tù nhân lĩnh án chung thân cùng 1.700 người Gaza bị bắt sau ngày 7/10/2023, bao gồm toàn bộ phụ nữ và trẻ em bị giam giữ trong thời gian này. Với mỗi thi thể con tin Israel được bàn giao, Israel sẽ trả lại thi thể của 15 người Gaza đã thiệt mạng.

6. Khi hoàn tất việc trao đổi con tin, các thành viên Hamas cam kết sống hòa bình và giải giáp sẽ được ân xá. Những ai muốn rời Gaza sẽ được đảm bảo an toàn để đến các quốc gia tiếp nhận họ.

7. Viện trợ sẽ được gửi vào Gaza ngay sau khi thỏa thuận này được chấp thuận. Lượng hàng hóa tối thiểu sẽ tương đương với những gì đã nêu trong thỏa thuận viện trợ nhân đạo ngày 19/1/2025, bao gồm phục hồi cơ sở hạ tầng, sửa chữa bệnh viện và lò bánh, cùng việc đưa thiết bị cần thiết để dọn đống đổ nát và mở lại các tuyến đường.

8. Việc vận chuyển và phân phát viện trợ sẽ được thực hiện thông qua Liên Hợp Quốc và các cơ quan trực thuộc, Trăng lưỡi liềm Đỏ, cũng như các tổ chức quốc tế khác không liên quan đến bất kỳ bên nào. Việc mở cửa khẩu Rafah hai chiều sẽ tuân theo cơ chế tương tự đã được áp dụng trong thỏa thuận ngày 19/1/2025.

9. Gaza sẽ được quản lý theo hình thức chính quyền lâm thời chuyển tiếp, do một ủy ban Palestine mang tính kỹ trị, phi chính trị điều hành. Ủy ban này chịu trách nhiệm đảm bảo hoạt động hàng ngày của các dịch vụ công cho người dân Gaza. Ủy ban sẽ bao gồm các chuyên gia Palestine đủ năng lực và chuyên gia quốc tế, hoạt động dưới sự giám sát của cơ quan chuyển tiếp quốc tế mới mang tên Hội đồng Hòa bình. Hội đồng Hòa bình do Tổng thống Trump đứng đầu và chủ trì, cùng các thành viên khác sẽ được công bố sau. Thông báo của Nhà Trắng có đề cập một thành viên là cựu thủ tướng Anh Tony Blair.

Ủy ban kỹ trị Palestine sẽ thiết lập khung pháp lý và quản lý tài chính cho tái thiết Gaza đến khi Chính quyền Palestine hoàn thành chương trình cải cách được nêu trong các đề xuất như kế hoạch hòa bình của Tổng thống Trump năm 2020 và đề xuất của Arab Saudi - Pháp, có thể tiếp nhận quyền kiểm soát Gaza an toàn và hiệu quả. Hội đồng Hòa bình sẽ áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế hàng đầu "để xây dựng một cơ chế quản lý hiện đại, hiệu quả, phục vụ người dân Gaza và tạo điều kiện thu hút đầu tư".

10. Một kế hoạch phát triển kinh tế của ông Trump nhằm tái thiết và thúc đẩy Gaza sẽ được xây dựng thông qua việc triệu tập một hội đồng chuyên gia, "gồm những người từng góp phần tạo nên nhiều thành phố hiện đại thịnh vượng ở Trung Đông".

11. Một đặc khu kinh tế sẽ được thành lập, với ưu đãi về thuế và mức độ tiếp cận thị trường, vấn đề này sẽ được thương lượng cùng các quốc gia tham gia.

12. Mọi người dân có quyền rời đi và trở lại Gaza nếu muốn. Kế hoạch cũng khuyến khích người dân ở lại, hứa hẹn tạo cơ hội để họ cùng xây dựng "một Gaza tốt đẹp hơn".

13. Hamas và các phe phái khác không được có vai trò nào trong quản lý Gaza dưới bất kỳ hình thức trực tiếp hay gián tiếp. Toàn bộ hạ tầng quân sự, bao gồm đường hầm và nhà máy sản xuất vũ khí, sẽ bị phá hủy. Các cơ quan độc lập sẽ giám sát quá trình giải giáp. "Gaza Mới" sẽ cam kết xây dựng nền kinh tế thịnh vượng và chung sống hòa bình với các nước láng giềng.

14. Các đối tác khu vực sẽ đưa ra bảo đảm để Hamas cùng các phe phái thực hiện đầy đủ nghĩa vụ và "Gaza Mới" không gây nguy hiểm cho láng giềng.

15. Mỹ sẽ phối hợp với các đối tác Arab và quốc tế để lập Lực lượng Ổn định Quốc tế (ISF) tạm thời, triển khai tại Gaza. ISF sẽ đào tạo và hỗ trợ cảnh sát Palestine, đồng thời tham vấn Jordan và Ai Cập, những quốc gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Cảnh sát Palestine sẽ trở thành giải pháp an ninh nội bộ lâu dài.

ISF sẽ phối hợp với Israel và Ai Cập để cùng cảnh sát Palestine bảo vệ các khu vực biên giới, đảm bảo ngăn chặn vũ khí tuồn vào Gaza và dòng hàng hóa lưu thông nhanh chóng, an toàn để tái thiết và phục hồi Gaza.

16. Israel sẽ không chiếm đóng hay sáp nhập Gaza. Khi ISF thiết lập kiểm soát và tình hình ổn định, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) sẽ rút quân dựa trên các tiêu chuẩn, mốc thời gian và tiến trình giải giới được thỏa thuận giữa IDF, ISF, các bên bảo đảm và Mỹ. Thực tế, IDF sẽ bàn giao dần lãnh thổ Gaza đang kiểm soát cho ISF theo thỏa thuận với cơ quan chuyển tiếp cho đến khi rút hoàn toàn, chỉ duy trì một vành đai an ninh cho đến khi Gaza được đảm bảo an toàn.

17. Kế hoạch nhấn mạnh rằng trong trường hợp Hamas trì hoãn hoặc từ chối đề xuất này, các bước trên sẽ được thực hiện tại các khu vực không có Hamas được IDF bàn giao cho ISF.

18. Một chương trình đối thoại liên tôn sẽ được triển khai, dựa trên tinh thần khoan dung và chung sống hòa bình, nhằm thay đổi cách nhìn và lập trường của người Palestine và Israel, đồng thời làm nổi bật những lợi ích mà hòa bình mang lại.

19. Khi việc tái phát triển Gaza tiến triển và chương trình cải cách của Chính quyền Palestine được thực hiện nghiêm túc, các điều kiện có thể được tạo lập để "mở ra con đường đáng tin cậy hướng tới quyền tự quyết và xây dựng Nhà nước Palestine".

20. Mỹ sẽ thiết lập đối thoại giữa Israel và Palestine nhằm thống nhất một tầm nhìn chính trị "cho sự chung sống hòa bình và thịnh vượng".

Hàng loạt quốc gia Arab, Hồi giáo và châu Âu đã bày tỏ ủng hộ kế hoạch của Tổng thống Trump. Chính quyền Palestine hoan nghênh "các nỗ lực quyết tâm và chân thành" từ ông chủ Nhà Trắng nhằm chấm dứt chiến sự Gaza.

Giới chức Qatar và Ai Cập đã chia sẻ nội dung kế hoạch 20 điểm với các đại diện đàm phán của Hamas. Nhóm cho biết họ sẽ xem xét kế hoạch một cách thiện chí và đưa ra phản hồi. Cho đến nay, Hamas vẫn từ chối giải giáp, khẳng định họ có quyền đấu tranh đến khi Israel chấm dứt chiếm đóng các vùng đất Palestine.

Như Tâm (Theo AFP, Reuters)