Hộp sọ 1 triệu năm ở Trung Quốc 'viết lại lịch sử tiến hóa loài người'

Bản tái dựng hộp sọ mới (trái) bên cạnh mẫu hộp sọ nguyên gốc bị vỡ nát (phải). Ảnh: Guanghui Zhao.

Trong nghiên cứu công bố trên tạp chí Science ngày 25/9, nhóm chuyên gia đã tái dựng kỹ thuật số hộp sọ được cho là hơn một triệu năm tuổi. Những đặc điểm cho thấy hóa thạch này thuộc cùng dòng dõi với "Người rồng" (Dragon Man) và người Denisova, quần thể người cổ bí ẩn mới chỉ được phát hiện gần đây.

"Phát hiện này thay đổi rất nhiều cách nghĩ, bởi nó cho thấy từ một triệu năm trước, tổ tiên loài người đã phân tách thành nhiều nhóm khác nhau, chỉ ra một quá trình tiến hóa phức tạp và sớm hơn nhiều so với giả định", Chris Stringer, nhà cổ nhân học tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên London, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết.

Hộp sọ nói trên là một trong hai mẫu được khai quật vào năm 1989-1990 tại khu vực Vân Hiến, thành phố Thập Yển, tỉnh Hồ Bắc. Một hộp sọ khác tìm thấy gần đó năm 2022 vẫn chưa được mô tả chính thức.

Theo giáo sư Phùng Hiểu Ba, Đại học Sơn Tây (Trung Quốc), tác giả chính nghiên cứu, đây là một trong số ít hóa thạch người có niên đại cả triệu năm với dữ liệu địa chất đáng tin cậy.

"Một hóa thạch ở độ tuổi này có ý nghĩa then chốt trong việc tái dựng cây phả hệ loài người", ông nói.

Theo CNN, trong 2 hộp sọ Vân Hiến, mẫu thứ hai (gọi là Yunxian 2) được bảo tồn tốt hơn. Các nhà khoa học dùng công nghệ CT scan, quét ánh sáng và kỹ thuật dựng ảo để khôi phục hình dáng, tách xương khỏi lớp đá bao quanh và chỉnh lại biến dạng.

Ban đầu, tuổi địa chất cùng đặc điểm hộp sọ khiến nhiều chuyên gia cho rằng Yunxian 2 thuộc loài Homo erectus - người đứng thẳng, vốn xuất hiện rộng khắp thế giới. Tuy nhiên, ngoài hộp sọ to bè tương tự Homo erectus, Yunxian 2 lại có gò má phẳng và nông, tạo khác biệt rõ rệt.

Hình ảnh minh họa về diện mạo của người Vân Tiên dựa trên việc tái tạo hộp sọ Vân Tiên 2. Ảnh: Jiannan Bai/Xijun Ni.

Ryan McRae, nhà cổ nhân học tại Viện Smithsonian (Mỹ), nhận định việc tái dựng hộp sọ là thuyết phục, phù hợp với Homo longi và Denisova. Tuy nhiên, ông cho rằng phân tích cây phả hệ còn nhiều tranh cãi vì dữ liệu hạn chế.

Phát hiện tại Vân Hiến không chỉ góp phần làm sáng tỏ hồ sơ hóa thạch từ 1 triệu đến 300.000 năm trước, mà còn đặt ra câu hỏi lớn: tổ tiên của các nhóm người này xuất hiện ở đâu?

"Khi tôi bắt đầu nghiên cứu cách đây hơn 50 năm, hồ sơ hóa thạch Đông Á thường bị xem nhẹ, hoặc chỉ coi là tổ tiên trực tiếp của người Đông Á hiện đại. Nhưng những gì tìm thấy ở Vân Hiến, cùng nhiều địa điểm khác, cho thấy Đông Á lưu giữ những manh mối then chốt về giai đoạn sau của tiến hóa loài người", Stringer nói.

Các nhà khoa học dự kiến tiếp tục mở rộng phân tích với nhiều nguồn dữ liệu và hóa thạch hơn, trong đó có cả châu Phi, để vẽ nên bức tranh toàn diện hơn về nguồn gốc con người.