Hàng giả vào Việt Nam, không có doanh nghiệp 'bắt tay' không thể đến tay người dùng?

Trong tọa đàm về bảo vệ doanh nghiệp và người tiêu dùng, các chuyên gia đã thảo luận về giải pháp kiểm soát hàng giả và hàng lậu.

Ngày 28-8, trong tọa đàm Bảo vệ doanh nghiệp và người tiêu dùng trước nạn hàng giả, hàng lậu do tạp chí Kinh Tế - Tài Chính tổ chức tại TP.HCM, các chuyên gia, doanh nghiệp nêu lên nhiều thực trạng hàng giả trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

Qua đó đưa ra các giải pháp kiểm soát, ngăn chặn, phát hiện hàng lậu, hàng giả hiệu quả để bảo vệ doanh nghiệp làm ăn chân chính, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Mỗi ngày có 700.000 tờ khai điện tử, hải quan không thể kiểm tra hết

Tại tọa đàm, ông Đặng Văn Đức - phó chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu, Cục Hải quan (Bộ Tài chính) - đánh giá trong xu thế phát triển kinh tế, buôn lậu diễn biến rất phức tạp, tăng quy mô lẫn thủ đoạn.

Hoạt động xảy ra trên hầu hết các tuyến biên giới, như biên giới Việt - Trung có rượu, dược liệu, thực phẩm đông lạnh; tuyến Việt - Lào có gỗ, khoáng sản; tuyến Việt Nam - Campuchia nổi bật là thuốc lá, mỹ phẩm. Ngoài ra các cảng biển, sân bay quốc tế và kênh bưu chính, chuyển phát nhanh cũng bị lợi dụng buôn lậu…

Ông Đức thông tin trong 8 tháng năm 2025, cơ quan hải quan đã phát hiện, bắt giữ và xử lý 11.912 vụ vi phạm pháp luật hải quan. Trị giá hàng hóa vi phạm ước đạt 16.151 tỉ đồng; khởi tố 14 vụ và chuyển cơ quan chức năng khởi tố 76 vụ.

Nhận diện điểm mới và khó khăn trong công tác chống buôn lậu, ông Đức cho rằng đó là giao dịch thương mại điện tử.

"Lượng tờ khai điện tử làm thủ tục là nét mới. Bình quân hải quan có khoảng 50.000 tờ khai/ngày; riêng thương mại điện tử cao điểm khoảng 700.000 tờ khai/ngày, buộc cách thức quản lý phải thay đổi để phù hợp", ông Đức nói.

Ngoài ra theo ông Đức, khó khăn chung của việc chống gian lận thương mại là lợi ích của nhóm kinh doanh gian lận rất lớn, nhưng lực lượng hải quan vẫn mỏng so với thực tế phát sinh, chỉ trọng tâm trọng điểm ở các cửa khẩu.

Để hài hòa bài toán nhiệm vụ của hải quan, ông Đức nói ngoài áp dụng biện pháp nghiệp vụ đấu tranh phòng ngừa, thì giải pháp với lượng tờ khai điện tử/ngày quá lớn, hải quan không thể kiểm tra hết, cần áp dụng hệ thống AI lựa chọn lô hàng trọng điểm kiểm tra nhưng có lộ trình bên cạnh công tác phối hợp, dữ liệu dùng chung, mấu chốt là áp dụng công nghệ số.

Chính doanh nghiệp là đầu mối thông tin quan trọng về hàng giả

Theo ông Đỗ Thanh Quang - phó chi cục trưởng Chi cục Hải quan khu vực 2, có nhiều ảnh hưởng của việc hàng giả tràn vào thị trường: từ ngân sách nhà nước, sức khỏe người tiêu dùng, giống nòi, an toàn thực phẩm…

Đấu tranh chống hàng giả, hàng lậu là nhiệm vụ thường xuyên, ông Quang đặt ra 3 nhóm giải pháp.

Ông Quang nói: "Bộ phận phân tích quản lý rủi ro, phân tích đúng tuyến các nhóm hàng lậu, đối tượng doanh nghiệp cụ thể để quản lý và đẩy số doanh nghiệp buôn lậu này sang luồng đỏ để kiểm tra giám sát.

Thứ hai, nhóm dùng biện pháp nghiệp vụ kiểm soát, nắm phương thức, thủ đoạn để đấu tranh hiệu quả.

Thứ ba, cần xác định doanh nghiệp trọng điểm, đối tượng trọng điểm, tuyến trọng điểm để tập trung chuyên đề, chứ không thể rải lực lượng hải quan đứng cửa khẩu để ngăn chặn.

Đại diện Chi cục Hải quan khu vực 2 cũng nhấn mạnh việc tuyên truyền trong thay đổi ý thức người tiêu dùng và chia sẻ thẳng thắn nhưng không có ý nói tất cả doanh nghiệp, đó là hàng lậu vào Việt Nam không có hệ thống doanh nghiệp "bắt tay, phân phối" thì không đến tay người tiêu dùng được. 

"Chính doanh nghiệp là nguồn thông tin quan trọng với hải quan về hàng giả. Vì thế doanh nghiệp cũng phải có trách nhiệm trong việc chống hàng giả. Cơ quan Hải quan khu vực 2 có đường dây nóng, mong được chính doanh nghiệp chia sẻ thông tin", ông Quang nhấn mạnh.