Giải mã 'bom hẹn giờ' thuế quan

14 quốc gia châu Á trở thành mục tiêu chính trong đợt dọa thuế quan mới của Tổng thống Mỹ, tạo áp lực lớn cho các cuộc đàm phán thương mại trước hạn chót 1-8.

Ngày 7-7, Tổng thống Donald Trump công bố kế hoạch áp thuế quan từ 25% đến 40% đối với hàng hóa nhập khẩu từ 14 quốc gia, chủ yếu tại châu Á.

Danh sách gồm các đối tác thương mại quan trọng như Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan cùng nhiều nước khác. Đây là đợt đầu tiên trong loạt biện pháp thuế quan mà ông tuyên bố sẽ triển khai khi Washington tiếp tục đàm phán các thỏa thuận thương mại trước thời hạn 1-8.

Đòn gió?

Ông Trump đã đăng loạt bức thư gần như giống nhau lên mạng xã hội Truth Social, với các mức thuế tương tự những gì ông công bố trong "Ngày giải phóng" hồi tháng 4.

Mức thuế khởi điểm 25% áp dụng cho Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Kazakhstan và Tunisia, trong khi Myanmar và Lào đối mặt mức thuế cao nhất 40%. Nam Phi, Bosnia, Indonesia, Bangladesh, Serbia, Thái Lan và Campuchia sẽ chịu thuế từ 30 - 36%.

"Thật không may mối quan hệ của chúng ta vẫn chưa mang tính có đi có lại", ông viết trong thư và nhấn mạnh các mức thuế này chỉ là điểm khởi đầu.

"Nếu vì bất kỳ lý do gì mà các vị quyết định tăng thuế quan đối với Mỹ thì con số mà các vị tăng thêm đó sẽ được cộng vào mức thuế nhập khẩu mà Mỹ áp lên các vị", ông cảnh báo.

Những bức thư này, với cách dùng chữ in hoa bất thường và những lời khẳng định về nguyên nhân gây thâm hụt thương mại song phương, bị coi là phá vỡ các chuẩn mực ngoại giao thương mại, theo báo Washington Post.

Các nhà kinh tế, doanh nghiệp và giới chức nước ngoài đang nỗ lực giải mã ý đồ thực sự của Mỹ. Không rõ liệu chính quyền ông Trump có thực sự nghiêm túc với kế hoạch hay chỉ đang cố gắng kích hoạt lại các cuộc đàm phán bị đình trệ. Tuy nhiên, cả hai kịch bản này đều làm gia tăng bất ổn kinh tế.

"Mối đe dọa rất lớn, nhưng cứ như ông ấy không muốn "bóp cò". Ông ấy liên tục kéo dài thời hạn để các nước có thời gian thương lượng. Dù đây có là một đòn gió nữa hay không thì rõ ràng nó đang khiến mọi thứ bất ổn", ông Marcus Noland, phó chủ tịch điều hành Viện Kinh tế quốc tế Peterson, bình luận.

Hôm 6-7, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent nói rằng những bức thư thông báo thuế quan này là cách để khuyến khích các nước đẩy nhanh đàm phán thương mại. "Tôi nghĩ chúng ta sẽ thấy rất nhiều thỏa thuận đạt được rất nhanh", ông nói trên Đài CNN.

Cuộc đua với thời gian

Từ tháng 4, Washington đã tạm hoãn trong 90 ngày việc áp mức thuế từ 10 - 50% đối với hàng nhập khẩu từ hàng chục quốc gia, dự kiến kết thúc vào 9-7. Tuy nhiên, ông đã ký sắc lệnh gia hạn đến 1-8, tạo ra quả "bom hẹn giờ" đang đếm ngược.

Trong các bức thư gửi tới 14 nước, những quốc gia có mất cân bằng thương mại lớn với Mỹ trở thành mục tiêu chính.

Nhật Bản dẫn đầu với thặng dư thương mại hàng hóa 68,5 tỉ USD năm 2024, tiếp theo là Hàn Quốc (66 tỉ USD), Thái Lan (45,6 tỉ USD) và Indonesia (17,9 tỉ USD) - tất cả đều nằm tại châu Á.

Hiện tại nhiều nước vẫn muốn đạt thỏa thuận với Mỹ nhưng không sẵn sàng nhượng bộ hoàn toàn. Quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai phát biểu ngày 8-7 rằng Bangkok muốn có "một thỏa thuận tốt hơn".

Nhật Bản cũng không muốn hy sinh ngành nông nghiệp và quyết tâm bảo vệ ngành ô tô - trụ cột của nền kinh tế phụ thuộc xuất khẩu.

Chỉ còn khoảng ba tuần tới mốc 1-8, ba kịch bản chính có thể diễn ra: các nước nhượng bộ và chấp nhận thỏa thuận bất lợi; ông Trump gia hạn để tiếp tục đàm phán; không bên nào nhượng bộ và mức thuế mới chính thức có hiệu lực.

"Nếu các vị định mở cửa thị trường đang đóng kín của mình đối với Mỹ và loại bỏ các rào cản thương mại cũng như chính sách thuế quan và phi thuế quan của các vị, thì chúng tôi sẽ có thể cân nhắc điều chỉnh nội dung trong thư này", ông Trump viết.

Bà Wendy Cutler, phó chủ tịch Viện Chính sách xã hội châu Á và cựu nhà đàm phán thương mại Mỹ, nhận định ông Trump đang quyết tâm gây sức ép với các đối tác thương mại mà ông cho rằng không hành động đủ nhanh.

"Tuy nhiên, tôi thấy thật khó hiểu khi đánh thuế cao vào hai đồng minh thân thiết như Nhật Bản và Hàn Quốc, đặc biệt khi chúng ta đang được hưởng lợi từ việc hợp tác với họ trong các lĩnh vực như bán dẫn, năng lượng và sản xuất chip, cũng như khi doanh nghiệp của họ đang đầu tư nhiều vào Mỹ", bà nói.

Bà Cutler đặc biệt bất ngờ với mức thuế áp lên Hàn Quốc - quốc gia đã ký hiệp định thương mại tự do với Mỹ từ 2012.

Ông Trump từ lâu gọi đây là "thỏa thuận thương mại giết chết việc làm". Việc ông sẵn sàng nhắm vào một đối tác thương mại lâu năm, theo bà Cutler, báo hiệu sự thay đổi lớn hơn trong chính sách thương mại của Mỹ.