Gạo Việt 'giải mã' thị trường Philippines

Tại TP.HCM, gạo bán lẻ giảm giá mạnh nhất là ST25. Trong khi đó, hoạt động xuất khẩu vẫn chậm do thị trường lớn nhất Philippines đang tạm ngưng nhập. Philippines liệu có kéo dài lệnh cấm nhập khẩu gạo như các tuyên bố gần đây là câu hỏi mà ngành gạo trong nước đang giải mã.

Xuất khẩu chậm, giá gạo nội địa giảm mạnh

Ngày 15.10, theo khảo sát của PV Thanh Niên tại TP.HCM, nguồn cung gạo tại các cửa hàng cũng như chợ truyền thống dồi dào và giá tương đối thấp. Ông Nguyễn Thanh Phong, chủ vựa gạo Thanh Phong trên đường Tô Hiến Thành (Q.10 cũ), cho biết: Do gần đây xuất khẩu chậm nên nguồn cung nội địa tăng và giá gạo giảm khá mạnh. Hiện giá gạo nhập vào giảm bình quân khoảng 1.000 đồng/kg so với tháng trước. Trong số này, giảm mạnh nhất là gạo đặc sản ST25 của Đắk Lắk, hiện giá giao hàng tại TP.HCM chỉ khoảng 19.500 đồng/kg, giảm đến 1.500 đồng so với tháng trước. "Nguồn cung dồi dào, giá giảm nhưng sức tiêu thụ vẫn chậm nên thị trường khá ảm đạm", ông Phong cho biết.

Còn tại vựa lúa ĐBSCL, thị trường cũng trầm lắng và duy trì mức thấp. Lúa tươi IR 50404 dao động ở mức 5.000 - 5.200 đồng/kg; lúa OM5451 từ 5.400 - 5.600 đồng/kg, ĐT8 từ 5.800 - 6.000 đồng/kg; OM18 từ 5.800 - 6.000 đồng/kg. Gạo nguyên liệu OM18 dao động ở mức 8.660 - 8.750 đồng/kg, OM5451 từ 8.100 - 8.200 đồng/kg… Theo Hiệp hội Lương thực VN (VFA), thị trường xuất khẩu vẫn ổn định, giá gạo thơm 5% tấm từ 430 - 450 USD/tấn; gạo Jasmine giá 486 - 490 USD/tấn.

Ông Nguyễn Vĩnh Trọng, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (Đồng Tháp), thông tin các nước châu Phi cũng đang mua nhưng chậm lại; đặc biệt do ảnh hưởng từ Philippines nên thị trường nội địa VN hiện khá trầm lắng. Hàng tồn kho tăng nên giá có xu hướng giảm thêm. Giá gạo thơm các loại hiện dao động từ 14.000 - 15.000 đồng/kg so với mức bình quân của tháng trước là 16.000 - 17.000 đồng/kg. Đặc biệt gạo đặc sản ST25 Đắk Lắk cũng giảm còn 21.000 - 22.000 đồng/kg so với mức 23.000 - 25.000 đồng/kg của tháng trước. "Hiện nay, các doanh nghiệp (DN) đối tác của chúng tôi ở Philippines cũng đang mong muốn chính phủ sớm mở cửa trở lại vì nhu cầu của thị trường vẫn rất cao", ông Trọng cho biết.

Dù vậy ông Nguyễn Văn Thành, Giám đốc Công ty TNHH Phước Thành IV (Vĩnh Long), cho biết trong khi giá gạo xuất khẩu các nước giảm đáng kể thì VN vẫn ổn định. Nguyên nhân là lúa hàng hóa không còn nhiều vì chưa vào vụ thu hoạch thu đông. Mặt khác, năm nay vụ thu hoạch rộ cũng sẽ đến muộn hơn so với các năm trước, thêm vào đó diện tích gieo trồng ít hơn đáng kể vì nhiều nông dân chủ động "trữ lũ" - cho nước vào đồng để bổ túc phù sa. Do vậy, áp lực tiêu thụ lúa gạo trong những tháng cuối năm không quá lớn. Về mặt thị trường, nhiều DN cũng có hợp đồng khá lớn với thị trường châu Phi, do hàng hóa của chúng ta về chất lượng và giá cả rất phù hợp với nhu cầu và thị hiếu của họ. "Thị trường gạo toàn cầu vẫn đang khá ảm đạm vì nguồn cung dồi dào. Gạo VN không thể tránh khỏi xu hướng chung đó nhưng chúng ta vẫn đang ở thế chủ động và tích cực nhờ lợi thế chất lượng và giá cả phù hợp với nhiều thị trường", ông Thành nói.

"Ẩn số" Philippines có thật sự khó lường?

Lệnh cấm nhập khẩu gạo trong 2 tháng của Philippines đến nay đã qua hết 45 ngày, kéo giá lúa nội địa Philippines tăng khoảng 28%. Tuy nhiên, nông dân nước này vẫn chưa hài lòng vì giá hiện tại thấp hơn cùng kỳ năm trước 27%. Để đáp ứng kỳ vọng của nông dân, các quan chức ngành nông nghiệp nước này dự tính kéo dài lệnh cấm nhập gạo ít nhất thêm 30 ngày, thậm chí đến hết năm 2025, một số ý kiến lại đề xuất tăng thuế nhập khẩu gạo… Mới nhất, ông Francisco P. Tiu Laurel, Jr. - Bộ trưởng Nông nghiệp Philippines, cho biết nguồn cung gạo cho thị trường sẽ cạn vào cuối tháng 11 và sẽ phải sử dụng nguồn dự trữ trong tháng 12. Do vậy nước này phải nhập trở lại trong tháng 1.2026. Khối lượng nhập khẩu duy trì khoảng 300.000 tấn/tháng, tương đương 3,6 triệu tấn mỗi năm.

Tuy nhiên, điều quan trọng là chính phủ Philippines vẫn đang cân nhắc và chưa ra quyết định chính thức liên quan đến các đề xuất của Bộ Nông nghiệp. Còn tính đến thời điểm áp dụng lệnh cấm của nước này (tháng 9), Philippines đã nhập khẩu khoảng 3,5 triệu tấn gạo, vượt mục tiêu nhập khẩu cả năm 800.000 tấn.

Phân tích về "ẩn số" Philippines, ông Nguyễn Văn Thành nói: Vụ thu hoạch ở Philippines đã qua và thời gian ngưng nhập khẩu cũng sắp kết thúc nên sẽ sớm quay lại thị trường vì nhu cầu đang tăng. "Thời gian gần đây mưa bão dồn dập, cũng ảnh hưởng đến vụ thu hoạch ở Philippines. Đây có thể xem là yếu tố mà chính phủ nước này chưa dám đồng ý với các đề xuất của ngành nông nghiệp. Mưa bão cũng ảnh hưởng đến mùa vụ và sản lượng gạo của VN. Đây cũng là yếu tố được tính tới trong giá gạo giai đoạn cuối năm", ông Thành dự báo.

Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch VFA, nhấn mạnh: "Những thông tin liên quan thị trường Philippines thời gian qua đều mới là kế hoạch và đề xuất của một số cơ quan, chưa phải là quyết định chính thức của chính phủ nên chỉ có tác dụng tham khảo. Tuy nhiên, nó cũng ít nhiều tác động đến tâm lý thị trường nói chung. Trên thực tế có nhiều DN đã có hợp đồng với đối tác Philippines, sẵn sàng xuất hàng khi lệnh cấm được gỡ. Vì thế, khi nước này mở cửa thì lượng nhập khẩu có thể tăng đáng kể để lấp khoảng trống vừa qua".

Về thị trường, theo ông Nam, đầu ra cho hạt gạo VN đang rộng mở, đặc biệt là các nước châu Phi, Trung Quốc, Malaysia... Đặc biệt ở thị trường châu Phi, chúng ta sắp ký được hợp đồng chính phủ số lượng lớn với Senegal. Do vậy, trong giai đoạn từ nay đến cuối năm 2025 VN không chịu nhiều áp lực về tiêu thụ gạo. Nhìn xa hơn trong năm 2026, thị trường có nhiều thách thức khi nguồn cung thế giới dồi dào. Tuy nhiên, gạo VN có lợi thế về chất lượng và phân khúc thị trường riêng nên mức độ tác động không quá lớn. "Cũng cần lưu ý là Philippines đang muốn thay đổi chính sách nhập khẩu gạo một cách linh động và hiệu quả hơn. Điều này sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến các DN xuất khẩu phụ thuộc vào thị trường này. Vì vậy điều này đòi hỏi các DN phải tích cực và chủ động hơn trong việc mở rộng thị trường, tìm kiếm đối tác mới. Trong bối cảnh khó khăn và thách thức hiện nay, khuyến nghị các cơ quan thuế ưu tiên hoàn thuế cho các DN ngành gạo để có vốn thu mua lúa cho người dân", ông Đỗ Hà Nam khuyến cáo.