Du hành vũ trụ làm tăng tốc độ lão hóa

Ngoài nguy cơ mắc một loạt vấn đề sức khỏe do tình trạng vi trọng lực và bức xạ không gian, du hành vũ trụ cũng có thể khiến các tế bào của phi hành gia bị lão hóa nhanh.

Các nhà nghiên cứu của Đại học California (Mỹ) đã gửi tế bào gốc lên Trạm Vũ trụ quốc tế (ISS) để xem xét tác động của tình trạng trọng lực thấp, theo báo The Telegraph ngày 5-9.

Trong vòng hai tháng, các tế bào này mất đi một số khả năng để tạo ra tế bào mới khỏe mạnh, dễ bị tổn thương DNA hơn và lớp bảo vệ ở đầu nhiễm sắc thể ngắn lại - tất cả dấu hiệu của quá trình lão hóa nhanh.

Tế bào gốc già đi nhanh hơn

Nhóm nghiên cứu phát hiện chuyến du hành đã kích hoạt một loạt thay đổi trong tế bào gốc tạo máu, rất giống với những gì xảy ra với tế bào này khi con người già đi. Khả năng tạo các tế bào mới khỏe mạnh của chúng suy giảm. Các tế bào cũng có dấu hiệu viêm và căng thẳng trong ty thể - phản ứng có thể làm suy giảm chức năng miễn dịch và làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Du hành không gian được chú ý nhiều trong năm 2025 khi các phi hành gia của Cơ quan Hàng không vũ trụ Mỹ (NASA) là Barry "Butch" Wilmore và Sunita "Suni" Williams trở về Trái đất sau 9 tháng trong vũ trụ và trông già hơn nhiều so với lúc họ rời đi.

"Không gian là thử thách căng thẳng tột độ đối với cơ thể con người. Những phát hiện này rất quan trọng bởi chúng cho thấy các tác nhân gây căng thẳng trong không gian, như môi trường vi trọng lực và bức xạ vũ trụ, có thể đẩy nhanh quá trình lão hóa phân tử của các tế bào gốc tạo máu", tiến sĩ Catriona Jamieson, giáo sư y khoa tại Trường Y San Diego thuộc Đại học California (Mỹ), cho biết.

Đây sẽ là kiến thức thiết yếu khi con người bước vào kỷ nguyên mới của du hành vũ trụ thương mại và nghiên cứu tại quỹ đạo Trái đất tầm thấp.

Nhiều rủi ro sức khỏe khi du hành không gian

Trước đây NASA từng cảnh báo rằng những thay đổi thể chất có thể trở nên "siêu tốc" trong quỹ đạo và khiến tóc bạc trong vài ngày. Các phi hành gia cũng thường gặp phải các vấn đề về loãng xương và cơ, cũng như lo ngại vấn đề vô sinh.

Năm 2024, nghiên cứu của Đại học Surrey (Anh) và Cơ quan Vũ trụ châu Âu phát hiện tình trạng vi trọng lực ảnh hưởng đến 91% gene, bao gồm các gene liên quan đến chức năng cơ, hệ miễn dịch và phản ứng viêm, trong đó nhiều gene bật/tắt sai thời điểm trong ngày.

Dù sức khỏe phi hành gia sẽ dần bình phục khi quay trở lại Trái đất song những thay đổi dai dẳng có thể dẫn đến những ảnh hưởng lâu dài.

Một nghiên cứu khác của Mỹ cũng phát hiện các phi hành gia du hành vào không gian sâu trong các sứ mệnh Mặt trăng có khả năng tử vong vì bệnh tim mạch cao gấp 5 lần so với người chỉ làm nhiệm vụ ở quỹ đạo thấp hoặc chưa từng rời khỏi Trái đất.

Đáng chú ý là các vấn đề liên quan đến sức khỏe vẫn xảy ra dù các phi hành gia nhận được sự chăm sóc y tế tốt nhất.

Nghiên cứu được đăng trên tạp chí Cell Stem Cell.