Đột quỵ: Cứu sai cách còn nguy hiểm hơn, vậy thế nào là đúng?

Mỗi phút trôi qua trong cơn đột quỵ là hàng triệu tế bào não chết đi, nhưng nhiều người đã vô tình đánh mất 'thời gian vàng' cứu bệnh nhân vì những cách xử trí sai lầm.

Từ việc chích máu đầu ngón tay, cạo gió, cho uống thuốc hạ áp, đến tin vào mẹo dân gian… tất cả đều có thể khiến bệnh nhân đột quỵ mất cơ hội hồi phục.

Đột quỵ là gì?

Đột quỵ não (tai biến mạch máu não) là tình trạng tuần hoàn máu não bị gián đoạn do tắc nghẽn hoặc vỡ mạch gây thiếu máu và thiếu oxy đột ngột dẫn đến tổn thương tế bào não không hồi phục và để lại di chứng nặng hoặc tử vong.

Đột quỵ não là tình trạng cấp cứu nội khoa, trong đó từng phút đều quyết định khả năng hồi phục. Trước đây bệnh chủ yếu gặp ở người cao tuổi, song hiện nay xu hướng trẻ hóa ngày càng rõ rệt, đặc biệt ở những người có bệnh lý nền tim mạch - chuyển hóa.

Dữ liệu từ Registry of Stroke Care Quality (RES-Q) tại một bệnh viện ở TP.HCM cho thấy thời gian trung vị từ khởi phát đến nhập viện là 15,7 giờ, nghiên cứu này phản ánh phần lớn bệnh nhân đến muộn hơn cửa sổ 4,5 giờ điều trị tái tưới máu.

6 mẹo dân gian sai lầm cần tuyệt đối tránh khi xử trí đột quỵ

Thực tế nhiều trường hợp đến cơ sở y tế chậm trễ do sơ cứu sai cách có thể làm mất thời gian vàng và khiến tổn thương não nghiêm trọng hơn.

Dưới đây là những việc tuyệt đối không nên làm khi gặp người bị đột quỵ:

Chích máu 10 đầu ngón tay 

Nhiều người cho rằng việc chích máu ở đầu ngón tay giúp "thông khí huyết" và làm bệnh nhân đột quỵ tỉnh lại.

Lời khuyên của bác sĩ: Đây là quan niệm sai lầm và không có bất kỳ cơ sở khoa học nào chứng minh hiệu quả. Hành động này không chỉ gây đau đớn, làm huyết áp tăng vọt khiến tình trạng bệnh trầm trọng hơn, mà còn làm chậm trễ việc đưa bệnh nhân đến bệnh viện kịp thời, làm mất cơ hội điều trị hiệu quả trong "thời gian vàng" cấp cứu đột quỵ.

Cạo gió hoặc cắt lể

Một số người lầm tưởng cạo gió hay cắt lể có thể giúp người bị đột quỵ "giải cảm" hoặc "lưu thông khí huyết".

Lời khuyên của bác sĩ: Những thao tác như cạo gió hoặc cắt lể không giúp cải thiện tình trạng người bệnh, mà còn làm tăng nguy cơ tổn thương da, nhiễm trùng và mất thời gian khiến bệnh nhân bỏ lỡ cơ hội điều trị hiệu quả.

Cho ngậm hoặc uống thuốc hạ huyết áp nhanh

Khi thấy người thân có biểu hiện đột quỵ, nhiều người vội vàng cho uống hoặc ngậm thuốc hạ huyết áp với suy nghĩ hạ áp càng sớm càng tốt.

Lời khuyên của bác sĩ: Thực tế, trong giai đoạn cấp tính đột quỵ, tăng huyết áp thường là cơ chế tạm thời để duy trì tưới máu não. Việc hạ áp đột ngột, quá mức có thể làm giảm lượng máu lên não khiến vùng tổn thương lan rộng và tình trạng bệnh nhân trở nên nguy kịch hơn.

Cho uống an cung ngưu hoàng hoàn

Không ít người tin rằng an cung ngưu hoàng hoàn có thể "cứu não", "phòng ngừa liệt" khi xảy ra đột quỵ.

Lời khuyên của bác sĩ: Đây là thuốc Đông y có thành phần phức tạp, không được khuyến cáo trong cấp cứu đột quỵ hiện nay. Việc tự ý cho bệnh nhân uống thuốc khi đang hôn mê có thể gây sặc, tắc đường thở và quan trọng hơn là làm mất thời gian vàng để đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế.

Chờ bệnh nhân tỉnh hoặc ổn định mới đưa đi viện

Một sai lầm phổ biến là người nhà nghĩ bệnh nhân chỉ bị choáng hoặc mệt nên chờ họ tỉnh lại trước khi đưa đi bệnh viện.

Lời khuyên của bác sĩ: Mỗi phút trôi qua trong cơn đột quỵ là hàng triệu tế bào não chết đi. Việc chậm trễ cấp cứu khiến bệnh nhân mất cơ hội được điều trị tái tưới máu trong thời gian vàng dẫn đến di chứng nặng nề hoặc tử vong.

Tin và truyền bá mẹo sai lệch như "thực dưỡng", "uống nước chanh", "ăn cơm rượu" trị đột quỵ

Hiện nay, nhiều bài viết trên mạng xã hội lan truyền thông tin sai lệch rằng ăn thực dưỡng, uống nước chanh hoặc ăn cơm rượu có thể trị đột quỵ. Những cách làm này hoàn toàn không được khoa học chứng minh.

Lời khuyên của bác sĩ: Tin và làm theo các lời khuyên đó có thể khiến bệnh nhân mất cơ hội can thiệp y học sớm, làm tổn thương não trở nên nghiêm trọng và có thể dẫn đến hậu quả khó hồi phục.

Dấu hiệu nhận biết nhanh đột quỵ

Nhận diện nhanh triệu chứng F.A.S.T và ngay lập tức đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất.

Face (Mặt): Mặt bệnh nhân bị kéo lệch sang một bên, không cân đối, uống nước bị chảy sang một bên ra ngoài.

Arm (Tay): Người bệnh đột ngột bị tê, yếu hoặc liệt một bên tay, chân, cử động khó khăn so với bên còn lại.

Speech (Giọng nói): Người bệnh đột ngột nói khàn giọng, nói khó, phát âm không rõ hoặc nói nội dung không thích hợp.

Time (Thời gian): Khi một người có những triệu chứng trên thì rất có thể họ đã bị đột quỵ, vì vậy hãy gọi ngay cấp cứu 115 hoặc đưa bệnh nhân đến ngay cơ sở y tế gần nhất có khả năng điều trị bằng phương tiện phù hợp. Bệnh nhân được đưa đến bệnh viện càng sớm thì khả năng phục hồi càng cao, ngược lại đưa đến bệnh viện càng trễ thì càng có nhiều biến chứng.

Tóm lại, những phương pháp sơ cứu dân gian truyền miệng không mang lại lợi ích lâm sàng, mà còn có thể làm tăng di chứng tàn tật và giảm khả năng sống còn của người bệnh.

Việc phát hiện sớm các triệu chứng nghi ngờ đột quỵ bằng dấu hiệu F.A.S.T. và chuyển bệnh nhân đến bệnh viện trong thời gian ngắn nhất, hay thời gian vàng là yếu tố quyết định tiên lượng hồi phục.