Doanh nghiệp muốn bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư

Phản ánh về bất cập trong quy trình xin chấp thuận chủ trương đầu tư dự án, lãnh đạo Công ty bất động sản có trụ sở tại phường Tân Định, TP HCM cho biết, đây hiện là rào cản lớn với khu vực tư nhân. Để được chấp thuận chủ trương hay điều chỉnh, nhà đầu tư phải qua nhiều bước, xin ý kiến từ các cơ quan. Quy trình kéo dài có thể làm thời gian và chi phí chuẩn bị dự án tăng 2-5 năm, khiến nhiều đơn vị đánh mất cơ hội kinh doanh.

Ngoài ra, quy định này còn phụ thuộc sự phối hợp giữa các sở, ngành. Chỉ cần một cơ quan chậm phản hồi hoặc đưa ra ý kiến chưa thống nhất, hồ sơ có thể bị đình trệ vô thời hạn. Một số trường hợp các cơ quan đưa ý kiến trái chiều khiến dự án bị "treo" dù thủ tục đã hoàn tất. Tình trạng "giấy phép con không tên" cũng khiến công ty phải xin thêm văn bản đồng thuận, phát sinh thời gian và chi phí.

Còn theo một doanh nghiệp sản xuất tại Đồng Nai, dù đã có đất trong khu công nghiệp, hồ sơ đầy đủ và năng lực tài chính minh bạch, vẫn mất gần 1 năm để hoàn tất thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư cấp tỉnh. Nguyên nhân chính là phải xin ý kiến nhiều sở, ngành và chỉnh sửa hồ sơ theo các phản hồi chưa thống nhất. Trong thời gian chờ duyệt, nhà đầu tư mất hợp đồng với đối tác nước ngoài.

Tương tự, một công ty logistics tại TP HCM muốn mở rộng quy mô kho bãi, phải điều chỉnh quy hoạch nhiều lần chỉ vì thay đổi vị trí bãi đỗ xe hay tuyến đường nội bộ. Hồ sơ điều chỉnh có thể kéo dài gần cả năm do thiếu cơ chế phân định rõ giữa điều chỉnh kỹ thuật và điều chỉnh chủ trương.

Theo doanh nghiệp, trung bình triển khai mỗi dự án, phải qua 38-40 con dấu để hoàn tất hồ sơ. Mỗi điều chỉnh dù nhỏ cũng phải xin ý kiến nhiều cơ quan và làm thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư, khiến nhà đầu tư mất nhiều thời gian, công sức. Không ít nhà đầu tư nước ngoài xem thủ tục tại Việt Nam như mê hồn trận, buộc phải hợp tác với nhà đầu tư trong nước để thực hiện.

Bộ Tài chính đề xuất trong dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh là gộp hai bước "chấp thuận chủ trương đầu tư" và "lựa chọn nhà đầu tư" trong một số trường hợp, như dự án được Nhà nước giao hoặc cho thuê đất không qua đấu giá, hoặc dự án chỉ định nhà đầu tư theo quy định của Luật Đấu thầu. Mục tiêu là rút ngắn quy trình và giảm chồng chéo giữa các luật chuyên ngành.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng nên bãi bỏ hoàn toàn thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, được xem là "nút thắt" lớn nhất trong quá trình triển khai dự án.

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội bất động sản TP HCM, cho biết, theo Luật Đầu tư 2020, thủ tục này nhằm xác nhận mục tiêu, quy mô, địa điểm, tiến độ và nhà đầu tư thực hiện dự án. Tuy nhiên, thực tế quy trình đang bị hành chính hóa quá mức, khiến doanh nghiệp rơi vào vòng "xin - cho" ngay từ giai đoạn khởi đầu. Một dự án nhà ở thương mại tại các đô thị lớn thường phải trải qua 7-9 thủ tục hành chính, kéo dài 3-5 năm trước khi được cấp phép xây dựng. Trong đó, bước xin chấp thuận chủ trương đầu tư, vốn không quá cần thiết lại chiếm phần lớn thời gian, đội chi phí và giảm hiệu quả đầu tư.

Đồng tình, TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương, cho rằng thủ tục này là cơ chế hành chính không mang lại giá trị quản lý cụ thể, vì các nội dung thẩm định đã được quy định tại các luật chuyên ngành như đất đai, xây dựng, môi trường. Ông nhận định đây là "đặc sản pháp lý" chỉ còn tồn tại ở Việt Nam, trong khi nhiều quốc gia, kể cả Trung Quốc, đã bỏ cơ chế tiền kiểm để phù hợp thông lệ quốc tế.

Cùng quan điểm về việc cắt giảm thủ tục hành chính để hỗ trợ doanh nghiệp, nhưng Luật sư Nguyễn Văn Đỉnh cho rằng thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư vẫn cần được duy trì. Ông nhấn mạnh đây là bước đánh giá tổng hợp cuối cùng, giúp xác định dự án có phù hợp với hệ thống quy hoạch hiện hành hay không, tránh xung đột pháp lý và chồng chéo giữa các quy hoạch. Nếu bỏ thủ tục này, nhiều điểm nghẽn khác sẽ phát sinh.

Ngoài ra, theo ông, thủ tục này còn xác lập dự án, xác định rõ quy mô, mục tiêu, tiến độ, quyền và nghĩa vụ giữa nhà nước và nhà đầu tư, cũng như các ưu đãi đầu tư. Thiếu bước này, nhiều nội dung quan trọng sẽ không được xác định từ đầu, dễ phát sinh tranh cãi trong quá trình triển khai. "Thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư vì vậy là cần thiết, vấn đề là cải tiến để rút ngắn thời gian và tăng tính phối hợp giữa các cơ quan", ông Đỉnh nói.

Ông Võ Hồng Thắng, Phó tổng giám đốc DKRA Group, cũng nói quy định thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư là thủ tục cần thiết để xác định các chỉ tiêu liên quan đến quy hoạch, đất đai, môi trường, xây dựng... Tuy nhiên, ông cho rằng quy trình này hiện còn bất cập, mất thời gian và như "bộ môn phối hợp" của nhiều bộ ngành.

Theo ông Thắng cần cải tiến quy định để rút ngắn thời gian và tăng tính phối hợp. Về lâu dài, ông cho rằng khi đã đồng bộ cơ sở dữ liệu đất đai, công khai quy hoạch phân khu chi tiết, thể hiện rõ các hệ số, mật độ, tầng cao... nhà nước hoàn toàn có thể chuyển từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm" và bỏ dần quy định chấp thuận, điều chỉnh đầu tư.

TS Nguyễn Đình Cung cũng đề xuất dự thảo luật Đầu tư nên phân loại rõ ràng ba nhóm dự án: không cần chấp thuận hay đăng ký; chỉ cần đăng ký; và phải xin chấp thuận. Với cách phân loại này, cơ quan nhà nước chỉ giữ quyền thẩm định một nhóm rất hẹp dự án thuộc thẩm quyền Thủ tướng, còn lại chuyển mạnh sang cơ chế hậu kiểm.

Về phía cơ quan chức năng, Bộ Tài chính đánh giá chấp thuận chủ trương đầu tư vẫn là pháp lý quan trọng, ghi nhận quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư và sàng lọc các dự án có tác động lớn đến môi trường, quốc phòng - an ninh hoặc kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, Bộ thừa nhận cần thu hẹp phạm vi áp dụng để phù hợp thực tế.

Dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh đề xuất miễn thủ tục với các dự án đã xác định rõ quy mô, mục tiêu, địa điểm trong quy hoạch, dự án lựa chọn nhà đầu tư qua đấu giá đất, đấu thầu hoặc đầu tư hạ tầng cụm công nghiệp.

Phương Uyên