Cuốn tiểu thuyết thanh thiếu niên lý giải những câu hỏi lớn

Trong "Aristotle và Dante khám phá bí mật của vũ trụ", Benjamin Alire Sáenz đã chọn khai thác những chủ đề khó nắm bắt nhất của lứa tuổi thanh thiếu niên.

Đó là câu chuyện của những chàng trai nằm giữa trẻ con và người lớn, là vấn đề về bản lai diện mục của cộng đồng Chicano - những người Mexico sinh sống ở Mỹ và nhất là câu hỏi: "Chúng ta thật sự là ai?".

Từ khi ra mắt năm 2012, cuốn sách liên tục gặt hái nhiều thành công. Năm 2013, Hiệp hội Thư viện Hoa Kỳ đưa tiểu thuyết này vào danh sách 10 tác phẩm hư cấu hay nhất dành cho thanh thiếu niên của năm. Năm 2016, tác phẩm đứng đầu danh sách tiểu thuyết LGBTQ+ phổ biến nhất trên Goodreads và giữ vị trí cho đến nay.

Aristotle và Dante khám phá bí mật của vũ trụ do Wingsbooks và NXB Kim Đồng ấn hành, Jack Frogg dịch. Ảnh: Wingsbooks.

Những đứa trẻ chông chênh

Lấy bối cảnh thị trấn El Paso (Texas) năm 1987, cuốn sách xoay quanh 2 cậu bé Aristotle Mendoza và Dante Quintana, hoàn cảnh gia đình trái ngược nhưng đều có chung những câu hỏi lớn về bản thân và cuộc sống.

Aristotle là cậu bé trầm lặng, ít nói, con út trong gia đình đông anh chị em nhưng bản thân luôn thấy cô độc. Hai chị cách xa tuổi, còn cha do di chứng chiến tranh nên không mấy gần gũi. Anh trai cậu đã phải ngồi tù và cả gia đình không muốn nhắc đến.

Trái ngược hoàn toàn, Dante là con một, gia đình êm ấm, cha là học giả, còn mẹ thì rất dịu dàng. Cả nhà gắn kết và không ngần ngại bày tỏ tình cảm, là điển hình cho mái ấm hạnh phúc.

Một ngày nọ, Aristotle tình cờ gặp Dante tại một hồ bơi địa phương và được người bạn dạy bơi. Cả hai nhanh chóng thấy điều đặc biệt ở nhau, từ đó gắn kết, bên nhau không rời.

Nhà văn Benjamin Alire Sáenz đã tạo nên cuốn tiểu thuyết cho thanh thiếu niên vừa quen vừa lạ. Ta thấy ở đó những câu chuyện rất gần gũi của dòng YA (young adult) như chuyện trường lớp, bạn bè, gia đình..., nhưng cũng như một tảng băng trôi, ẩn sâu bên dưới là những vấn đề muôn phần khốc liệt.

Văn phong trong cuốn sách cũng đa dạng, khi hài hước, vui vẻ, khi xúc động và đầy buồn thương. Ông cho độc giả cảm giác như sống lại một thời đẹp đẽ, với những ngốc dại cũng như ngây ngô ở quãng đầu đời.

Chẳng hạn, cách Dante và Aristotle tương tác với gia đình mình hẳn là trải nghiệm ai cũng từng có. Đó là những người mẹ nghiêm khắc, khuôn khổ, trái ngược với sự tò mò, hiếu động của các chàng trai đang chờ được lớn. Họ cũng đôi khi chán ghét trường học, muốn đi đến nơi được tự do…

Giống với Người bạn phi thường của Elena Ferrante cũng có yếu tố người kể chuyện không đáng tin, mối quan hệ giữa hai chàng trai trong Aristotle và Dante khám phá bí mật của vũ trụ phản ánh cảm xúc thất thường, "sáng nắng chiều mưa" của lứa tuổi này. Benjamin Alire Sáenz tái hiện rất tốt điều này, từ đó mang đến câu chuyện sống động và chân thực.

Đơn cử tuy rất thân thiết, nhưng cũng có lúc một trong hai cảm thấy "...thật ghen tị với Dante. Cậu ấy bơi được, vẽ được, trò chuyện được với người khác [...] Và tôi tự hỏi tại sao một số người không yêu bản thân mà những người khác lại thế. Có khi thói đời là vậy".

Tác giả xây dựng các nhân vật là những cậu bé nhạy cảm, nhiều tâm tư, khiến những trăn trở rất thực, rất đời, ở ngay độ tuổi có nhiều chông chênh.

Aristotle và Dante khám phá bí mật của vũ trụ đã được chuyển thể thành phim vào năm 2022, do Aitch Alberto đạo diễn và viết kịch bản. Ảnh: The Hollywood Reporter.

Giải đáp "bài toán" khó

Không phải ngẫu nhiên mà tác giả đặt cho 2 nhân vật chính phỏng theo tên gọi của một triết gia và một nhà văn lớn: Aristotle Mendoza và Dante Quintana cũng có vô vàn thắc mắc không lời giải.

Bên cạnh Sandra Cisneros nổi tiếng với Ngôi nhà trên phố Mango, Benjamin Alire Sáenz cũng là tên tuổi lớn của dòng văn học Chicano. Dante và Aristotle giờ đây phải đối mặt với những nỗi sợ vô hình mà cha mẹ họ vẫn còn vương mang từ nơi cố quốc.

Dù đã rời đi, người Mexico ở Mỹ vẫn ám ảnh với đói nghèo, bệnh tật - những thứ từng khiến họ dứt áo khỏi quê hương. Chẳng hạn, khi Dante không muốn mang dép, mẹ cậu liền lý luận rằng những đứa trẻ Mexico thậm chí còn muốn đổi tính mạng để có một đôi...

Ngôn ngữ Tây Ban Nha, văn hóa và nếp sống đặc trưng luôn khiến những cậu bé này cảm thấy khó hiểu. Chúng học tiếng Anh, tiếp xúc với xã hội Mỹ nhưng luôn được gợi nhớ về di sản cố hương, từ đó ít nhiều tạo ra dáng vẻ phức tạp cho bản lai diện mục của mình.

Benjamin Alire Sáenz là một trong những tên tuổi lớn của văn học Chicano. Ảnh: The Texas Observer.

Benjamin Alire Sáenz qua đó cho thấy khoảng cách thế hệ và những giá trị bản địa dần mai một khi những đứa trẻ dần lớn lên, xung đột với hệ giá trị của người trưởng thành.

Bên cạnh câu chuyện bản sắc phức tạp, tác giả cũng là tên tuổi nổi tiếng với đề tài LGBTQ+. Trong một cuốn sách dành cho thanh thiếu niên, nếu làm không khéo thì đề tài này rất dễ gây ra hiệu ứng ngược: Độ tuổi này khó hiểu mình là ai, có thể nhìn nhận bản thân theo định kiến cũng như kỳ vọng từ người khác.

Tuy nhiên, Benjamin Alire Sáenz đã viết một câu chuyện rất chân thật, không kiên cưỡng, mà cảm xúc thật sẽ cho ta thấy bản chất con người. Hành trình Dante và Aristotle dần nhận ra mình là ai không hề dễ dàng, mà tác giả đã thử thách và kiểm chứng qua nhiều biến động. Từ sinh tử, chia xa đến tự phủ định bản thân cũng như hoài công vô ích... tất cả cho thấy tình yêu đến từ bên trong, vượt qua lề thói, khuôn khổ, và khi cần cất tiếng, sẽ cất lời.

Aristotle và Dante khám phá bí mật của vũ trụ là một tác phẩm quan trọng, không chỉ với dòng YA, hay Chicano... mà còn mang tính phổ quát đại diện cho rất nhiều người hiện diện ngoài kia.