Công ty 56 tỷ USD ‘vỡ mộng’ khi đầu tư vào quốc gia BRICS: Đầu tư 20 năm, lỗ hàng tỷ USD, muốn đóng cửa toàn bộ hoạt động ‘khó như lên trời’

Sau gần 1 thập kỷ cố gắng và tranh đấu, General Motors (GM) cuối cùng đã rút chân khỏi Ấn Độ vào năm 2023, khép lại một chương đầy sóng gió trong chiến lược toàn cầu của hãng xe Mỹ.

Dù đã ngừng bán xe từ năm 2017 và tuyên bố đóng cửa nhà máy cuối cùng tại quốc gia Nam Á này vào năm 2020, phải đến năm ngoái, GM mới chính thức thoát khỏi các ràng buộc pháp lý và tranh chấp lao động, để lại nhiều bài học đắt giá cho các tập đoàn quốc tế.

Chiến lược rút lui và những rào cản "vô hình"

GM từng kỳ vọng thị trường Ấn Độ, với dân số hơn 1,4 tỷ người, sẽ là mảnh đất màu mỡ để phát triển. Tuy nhiên, sau hơn 20 năm hoạt động với khoản lỗ lên tới hơn 1 tỷ USD, hãng buộc phải điều chỉnh chiến lược, thu hẹp hoạt động tại các thị trường không sinh lời để tập trung vào xe điện và các thị trường cốt lõi.

Tuy vậy, việc rút khỏi Ấn Độ không hề dễ dàng. Hàng loạt rào cản về pháp lý, lao động và chính trị đã khiến quá trình này kéo dài gần 4 năm.

Theo dữ liệu của chính phủ Ấn Độ, trung bình phải mất 4,3 năm để đóng cửa hoàn toàn một nhà máy, so với chỉ 1 năm ở Singapore, 15 tháng ở Đức và khoảng 1-2 năm tại Anh. Tỷ lệ nhà máy ngừng hoạt động hàng năm ở Ấn Độ chỉ là 3%, thấp nhất thế giới, cho thấy mức chi phí rút lui ở đây đặc biệt cao.

Nhà máy cuối cùng của GM tại Pune là tâm điểm của các tranh chấp kéo dài. Ban đầu, GM đạt được thỏa thuận bán cơ sở này cho hãng xe Trung Quốc Great Wall Motors. Tuy nhiên, sau khi căng thẳng biên giới giữa Ấn Độ và Trung Quốc bùng nổ vào tháng 6/2020, chính phủ New Delhi từ chối cấp phép cho thương vụ này.

GM quyết định đóng cửa nhà máy vào cuối năm 2020 và nộp đơn xin chính thức đóng cửa. Song, bộ trưởng lao động bang Maharashtra ngay lập tức bác đơn, cho rằng GM hoàn toàn có thể gánh chịu khoản lỗ và khôi phục hoạt động.

Liên minh công nhân từ chối đàm phán và khởi kiện, yêu cầu GM hoặc khôi phục sản xuất, hoặc đảm bảo toàn bộ công nhân được tuyển dụng lại bởi chủ mới, hoặc trả trợ cấp đến tuổi nghỉ hưu.

Dù GM đưa ra gói hỗ trợ hào phóng là trả 110 ngày lương cho mỗi năm làm việc, song liên minh công nhân vẫn không nhượng bộ. Sự cố chấp này khiến nhiều đối tác tiềm năng từ bỏ ý định mua lại nhà máy vì không muốn kế thừa rủi ro pháp lý.

Sau nhiều năm kiện tụng, Tòa án Lao động tại Pune phán quyết vào năm 2023 rằng GM có quyền đóng cửa nhà máy. Dẫu vậy, liên minh công nhân tiếp tục kháng cáo lên Tòa án Tối cao Bombay và thậm chí tổ chức tuyệt thực với sự tham gia của các chính trị gia đối lập. 6 tháng sau, Tòa án giữ nguyên phán quyết ban đầu, buộc công đoàn phải rút đơn kiện và chấp nhận gói hỗ trợ như đề nghị ban đầu của GM.

Theo Sandeep Bhegade, cựu chủ tịch công đoàn, lý do chính khiến họ phản đối là vì các công nhân không thể dễ dàng tìm được công việc tương đương, trong khi họ đã vay nợ để mua nhà và cho con học trường tư. Nhiều người sau đó phải chuyển sang làm nghề lái xe ba bánh hoặc taxi.

Những bài học đắt giá cho nhà đầu tư nước ngoài

Vụ việc của GM được giới chuyên gia xem như biểu tượng cho sự phức tạp và không nhất quán trong môi trường pháp lý của Ấn Độ. Mặc dù chính quyền bang Maharashtra khẳng định rằng nguyên nhân trì hoãn phần lớn đến từ các yếu tố địa chính trị và không nên xem đây là trường hợp "điển hình cản trở đầu tư", nhưng thực tế cho thấy các rào cản về quá trình đóng cửa, quyền lợi lao động và quy trình tòa án vẫn là gánh nặng lớn.

Trong khi đó, một số công ty khác như Ford rút lui êm đẹp hơn khi được chính quyền địa phương ủng hộ. Tại bang Tamil Nadu, chính quyền đã hỗ trợ Ford đóng cửa nhà máy và tháo dỡ thiết bị, đồng thời duy trì quan hệ tốt để hãng có thể tái đầu tư trong tương lai. Ford hiện vẫn sở hữu nhà máy tại Chennai và duy trì trung tâm kỹ thuật với hơn 11.000 nhân viên.

Trong bối cảnh thế giới đang dịch chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc, Ấn Độ muốn nổi lên như một trung tâm sản xuất thay thế. Nhưng nếu các rào cản khi "thoát lui" không được gỡ bỏ, chính điều đó sẽ cản bước các công ty khi cân nhắc đầu tư dài hạn.

Theo nghiên cứu của Đại học Johns Hopkins, hơn 20% nhà máy tại Ấn Độ rơi vào trạng thái “xác sống” vì các quy định khiến việc đóng cửa tốn kém và phức tạp. Điều này không chỉ gây lãng phí tài nguyên mà còn làm méo mó hệ sinh thái công nghiệp.

Tham khảo WSJ