Coi chừng 'cục máu đông' do uống thuốc tránh thai kéo dài

Thời gian qua, có không ít trường hợp nữ giới nhập viện do huyết khối (cục máu đông) sau thời gian dài uống thuốc tránh thai. Tình trạng hình thành huyết khối có thể dẫn đến nguy cơ thuyên tắc phổi, tim, thậm chí đột quỵ.

Việc dùng thuốc tránh thai kéo dài nhưng lại không theo dõi sức khỏe thường xuyên có thể dẫn đến nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe.

Nhập viện vì thuyên tắc phổi, đột quỵ

Thực tế không thể phủ nhận hiệu quả của thuốc tránh thai trong việc thực hiện kế hoạch hóa gia đình, giúp các cặp vợ chồng trì hoãn việc sinh con. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc tránh thai kéo dài cần hết sức lưu ý với nhiều trường hợp nhập viện do cục máu đông.

Mới đây, nữ bệnh nhân 45 tuổi nhập viện nguy kịch bị sốc tắc nghẽn do thuyên tắc phổi nguy cơ cao, huyết khối tĩnh mạch khoeo hai bên. Người phụ nữ này đã sử dụng thuốc tránh thai phối hợp liên tục hơn 10 năm.

Các bác sĩ chẩn đoán xác định bệnh nhân bị sốc tắc nghẽn do thuyên tắc phổi nguy cơ cao, huyết khối tĩnh mạch khoeo hai bên, có yếu tố nguy cơ là sử dụng thuốc tránh thai phối hợp lâu năm. Bên cạnh đó do bệnh nhân làm công nhân may phải ngồi lâu góp phần vào yếu tố nguy cơ hình thành huyết khối tĩnh mạch và thuyên tắc phổi.

Nhiều trường hợp tương tự khác cũng được Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 tiếp nhận, điển hình là bệnh nhân nữ trong độ tuổi sinh sản nhập viện trong tình trạng nguy kịch đau đầu dữ dội, rối loạn ý thức, co giật toàn thể liên tục, hôn mê sâu và liệt tứ chi.

Kết quả chụp cắt lớp vi tính cho thấy chảy máu não lớn do huyết khối xoang tĩnh mạch dọc trên và hội lưu xoang, D-Dimer tăng cao. Qua khai thác tiền sử, nữ bệnh nhân đang sử dụng thuốc tránh thai hằng ngày trong thời gian kéo dài. Các bác sĩ nhận định đây là yếu tố nguy cơ dẫn đến tình trạng hình thành huyết khối tĩnh mạch.

Tại sao thuốc tránh thai lại gây huyết khối?

Theo bác sĩ Nguyễn Hải Linh, khoa đột quỵ não Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, sử dụng thuốc tránh thai đường uống hằng ngày trong thời gian dài là yếu tố nguy cơ rõ rệt làm tăng khả năng hình thành huyết khối. Đây cũng là nguyên nhân trực tiếp gây đột quỵ.

Theo bác sĩ Linh, thuốc tránh thai hằng ngày thường chứa các hormone estrogen và progesterone - có tác dụng ngăn rụng trứng, dày dịch nhầy cổ tử cung, thay đổi nội mạc tử cung. Đây được xem là phương pháp tránh thai khá an toàn.

Tuy nhiên việc lạm dụng thuốc tránh thai có thể làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối (cục máu đông) gây đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim. Tỉ lệ thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ chiếm tỉ lệ 1/10.000.

Đặc biệt nguy cơ huyết khối tăng lên ở những đối tượng phụ nữ đã lớn tuổi, trên 35; người có tiền sử huyết khối trong gia đình hoặc bản thân; hút thuốc lá; thừa cân, béo phì có lối sống ít vận động; rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp...

Trao đổi với Tuổi Trẻ, bác sĩ Đoàn Dư Mạnh, thành viên Hội Bệnh mạch máu Việt Nam, cũng cho hay có rất nhiều yếu tố nguy cơ dẫn tới huyết khối tĩnh mạch như hút thuốc lá, dùng thuốc tránh thai, ngồi nhiều một chỗ, chơi thể thao quá sức...

Huyết khối tĩnh mạch thông thường hay gặp ở chi dưới, sau đó nếu không điều trị thì các huyết khối này mới di chuyển lên các cơ quan khác như tim, phổi và gây tắc, từ đó dẫn tới các bệnh lý nguy hiểm khác như nhồi máu phổi, tắc động mạch phổi...

Triệu chứng huyết khối tĩnh mạch thường gặp ở chi dưới là bị chuột rút một chân (thường là chân trái). Khi xuất hiện tình trạng chân bị phù thì huyết khối đã hình thành, nếu không đi khám và điều trị sớm, việc điều trị sau đó sẽ rất khó khăn.

"Do vậy khi có bất cứ triệu chứng nào như trên, người bệnh cần đi khám chuyên khoa sớm. Huyết khối cũng có thể gặp ở các bộ phận khác như phổi, tim, não, xoang...", bác sĩ Mạnh nói.

Cần có sự tư vấn, chỉ định của bác sĩ

Chia sẻ về vấn đề này, bác sĩ Phan Chí Thành - chánh văn phòng Trung tâm đào tạo Bệnh viện Phụ sản trung ương - cho biết uống thuốc tránh thai là một phương pháp ngừa thai rất hiệu quả. Thuốc tránh thai cơ bản không quá nguy hiểm, hầu hết phụ nữ có thể mua dùng không qua kê đơn của bác sĩ, dù tránh thai khẩn cấp hay thông thường.

"Tuy nhiên các loại thuốc tránh thai đều có nguy cơ gây tăng đông, tắc mạch. Vì vậy có chỉ định chặt chẽ bệnh nhân không được dùng. Ví dụ bệnh nhân có tiền sử tim mạch, tắc mạch; chảy máu âm đạo không rõ nguyên nhân; người béo phì, có lối sống ít vận động; rối loạn mỡ máu hoặc hút thuốc lá.

Do bệnh nhân ít cảm nhận các tác dụng phụ nên nhiều trường hợp tắc mạch phổi xảy ra một cách đột ngột. Vì vậy trong quá trình uống thuốc tránh thai, đặc biệt sau đợt đầu tiên sử dụng, phụ nữ nên khám sàng lọc định kỳ về huyết áp, mỡ máu...", bác sĩ Thành khuyến cáo.

Bác sĩ Linh cũng khuyến cáo phụ nữ có ý định sử dụng thuốc tránh thai kéo dài nên đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được tư vấn, khám sàng lọc, làm các xét nghiệm cần thiết trước khi dùng thuốc.

Việc tự ý sử dụng và lạm dụng thuốc tránh thai có thể gây nguy hiểm đến tính mạng, đặc biệt ở những người có yếu tố nguy cơ như tiền sử huyết khối, bệnh lý tim mạch hoặc béo phì.