Cần phải cơ chế ràng buộc, để tránh nợ tiền người làm giám định

Các đại biểu quan tâm sửa đổi luật sao cho có sự ràng buộc, tránh tình trạng chậm trả tiền trưng cầu giám định tư pháp, ảnh hưởng đến quyền lợi của cơ quan giám định.

Thiếu hụt kinh phí chi trả tiền giám định

Ngày 1.8, Bộ Tư pháp tổ chức tọa đàm lấy ý kiến dự án luật Giám định tư pháp (sửa đổi) tại TP.HCM.

Trong năm 2024, tổng số vụ việc giám định mà Trung tâm Pháp y TP.HCM thực hiện trong năm 2024 là hơn 6.600 vụ, 6 tháng đầu năm 2025 là hơn 3.400 vụ. Đây là đơn vị sự nghiệp y tế công lập có thu thuộc Sở Y tế TP.HCM.

Hiện các loại hình giám định mà Trung tâm Pháp y TP.HCM thực hiện, thứ nhất là giám định trên người sống: xác định tỷ lệ phần trăm tổn thương cơ thể; tình trạng sức khoẻ; trẻ em bị hành hạ ngược đãi; độ tuổi; giới tính; sự có thai; xâm hại tình dục, xâm hại tình dục trẻ em; vật gây thương tích; tổn thương cơ thể qua hồ sơ. Thứ hai, giám định tử thi: giám định tử thi qua hồ sơ; mô bệnh học. Thứ ba, giám định độc chất. Thứ tư, giám định ADN.

Ngoài ra, còn có Phòng Kỹ thuật hình sự Công an TP.HCM cũng làm công việc giám định tư pháp. Hiện phòng này đã triển khai 11/11 lĩnh vực giám định kỹ thuật hình sự và pháp y. Trung bình hằng năm, phòng tiếp nhận và giải quyết khoảng 25.000 trưng cầu giám định. Trong đó, năm 2024 tiếp nhận, giải quyết hơn 24.000 trưng cầu; 6 tháng đầu năm 2025 hơn 14.000 trưng cầu.

Theo Văn phòng Cơ quan cảnh sát điều tra Công an TP.HCM, kinh phí bồi dưỡng giám định còn nợ Trung tâm Pháp y TP.HCM gần 10 tỉ đồng (trước năm 2025 là 3,50 tỉ đồng; từ đầu năm 2025 đến nay nợ gần 6,85 tỉ đồng). Trong khi đó, kinh phí giám định mà Công an TP.HCM phân bổ đầu năm 2025 là 15 tỉ đồng, đến nay đã sử dụng còn lại 200 triệu đồng. Do đó không thể chi trả cho các hoạt động giám định phát sinh trong thời gian còn lại của năm 2025 và thanh toán khoản kinh phí.

Cũng theo Văn phòng cơ quan cảnh sát điều tra Công an TP.HCM, do kinh phí giám định, định giá tài sản do Bộ Công an phân bổ cho Công an TP.HCM hằng năm đều thấp hơn so với dự toán. Mặc dù sau đó được cấp bổ sung, nhưng vẫn không đảm bảo phục vụ chi trả cho đơn vị giám định.

Thượng tá Phạm Thị Thanh Huyền, Phó trưởng phòng Kỹ thuật hình sự, Công an TP.HCM, cho biết thêm hiện đơn vị chưa triển khai giám định độc chất phủ tạng. Vì thế toàn bộ hoạt động này phải trưng cầu Trung tâm Pháp y TP.HCM thực hiện và trả chi phí. Tuy nhiên, do kinh phí thường xuyên thiếu hụt, thủ tục thanh toán phức tạp nên ảnh hưởng đến tiến độ thanh toán cho Trung tâm Pháp y TP.HCM.

Đề xuất Bộ Tư pháp có cơ chế hỗ trợ, giám sát 

Để khắc phục tình trạng trên, Trung tâm Pháp y TP.HCM đề xuất Bộ Tư pháp có cơ chế hỗ trợ, giám sát nhằm đảm bảo việc thanh quyết toán của các cơ quan trưng cầu, khắc phục tình trạng chi trả quá thời gian quy định.

Theo bác sĩ Nguyễn Hà Phương, Giám đốc Trung tâm Pháp y TP.HCM, tại khoản 2 điều 18 dự thảo luật Giám định tư pháp quy định: "Người trưng cầu giám định có nghĩa vụ tạm ứng, thanh toán kịp thời, đầy đủ chi phí giám định tư pháp".

Với quy định trên, ông Phương tỏ ra băn khoăn: "Dự thảo luật chưa quy định khi người trưng cầu giám định không thực hiện nghĩa vụ này thì hướng giải quyết tiếp theo là gì?".

Ngoài ra, bác sĩ Phương còn dẫn chứng khoản 3 điều 33 dự thảo cũng không quy định tổ chức giám định được từ chối giám định đối với người trưng cầu giám định đã có tiền lệ không thực hiện nghĩa vụ tạm ứng, thanh toán kịp thời chi phí giám định tư pháp trước đó.

"Điều này tạo ra mối quan hệ bất cân xứng. Bởi người thực hiện giám định, tổ chức giám định luôn phải tiếp nhận trưng cầu và thực hiện giám định dù không được đảm bảo quyền lợi theo quy định", ông Phương nói.

Ngoài ra, cũng tại tọa đàm, có đại biểu còn cho rằng phải áp dụng "tiền trao cháo múc". Có như vậy mới đảm bảo được quyền lợi của người thực hiện công tác giám định.