Cá tính của tác giả khiến tản văn hấp dẫn hơn

Cuốn sách phác họa chân dung 12 cá nhân khác nhau, từ Albert Einstein, tác giả Thuyết tương đối được trao giải Nobel, đến Kim Kardashian nổi tiếng nhờ vòng 3 tròn trịa gợi cảm. Giữa họ có một điểm chung: Họ đều là bậc thầy tiếp thị bản thân và hiểu rất rõ cách thu hút sự chú ý của công chúng, biến bản thân thành những nhãn hiệu đặc trưng.

Nhiều tập tản văn của Nguyễn Trương Quý được đông đảo độc giả yêu thích. Ảnh: Y Nguyên.

Nhưng viết tản văn cũng không dễ nếu không tạo được một phong cách riêng biệt hoặc có cá tính. Sở dĩ trước đây tôi không thích đọc tản văn vì tôi thấy đa phần nó sướt mướt, kể lể, hầu như chỉ có cảm xúc mà ít thấy dư ba thời cuộc. Tôi thích Phong Tử Khải bởi văn của ông là những trang hồi ức về quá khứ đã mất, những da diết cá nhân, những ngẫm ngợi về cuộc đời. Chính những suy tưởng từ cảnh vật, con người và cái tôi cá nhân đậm nét đã làm cho tản văn của Phong Tử Khải có sức nặng và cuốn hút.

Còn ở Nguyễn Việt Hà người ta thích sự bông đùa, nhờn nhỡ, phóng túng của anh. Nguyễn Việt Hà không kiêng nể, không ngần ngại, không sợ nói tục hoặc phán xét. Tản văn của anh chính là một kiểu Xuân Tóc Đỏ của Vũ Trọng Phụng xưa.

Nguyễn Việt Hà đậm đặc cái hương vị của người thành thị trong bối cảnh mới và rõ ràng ở không gian của mình, anh được thỏa thuê nói mà không e ngại, dù lắm lúc anh cũng làm cho người ta cay đắng, buồn tủi sau những trang văn đầy huyên náo.

Với Hà Nội bảo thế là thường, tôi nghĩ rằng Nguyễn Trương Quý đang chín và rất tự tin. Anh lịch lãm trong phong thái một chàng trai Hà Nội rất lưu tâm đến quần áo, ẩm thực, âm nhạc, phim ảnh và những thứ gọi là nghệ thuật. Một thứ tản văn nhẹ nhõm, lưu loát, dư ba kiến thức và những suy ngẫm nhẹ nhàng, đó cũng là điều tôi rất thích trong những trang sách của một tác giả thời trước là Tràng Thiên trong tập Quê hương tôi.

Tôi ngưỡng mộ Y Phương vì đến giờ này vẫn còn những người kì công với chữ nghĩa như thế. Những từ ngữ của Y Phương cực kì sinh động, nó như con thú hoang nhún nhẩy trên một bãi vắng và chạy thẳng vào rừng mà không một chút e dè.

Y Phương tinh luyện nhưng không khô cứng hay khiên cưỡng, đọc ông thấy đúng chất hồn nhiên của người miền núi, không cần phòng bị hoặc bận tâm lo lắng gì hết. Trong khi nhiều người viết cẩu thả, dễ dãi với chữ nghĩa thì Y Phương vẫn trân trọng, nâng niu nó biết bao.

Và vì sao tản văn lại thời thượng? Ngay cả tôi một người say mê tiểu thuyết thì đôi lúc cũng cảm thấy quá tải với những món ăn hương vị quá nồng nàn, đòi hỏi sức lực để thưởng thức. Người đọc cần có sự thay đổi và mở rộng biên độ.

Tản văn là món vừa tầm, không cần nỗ lực nhiều quá, cả bình dân và bác học đều tiêu hoá mượt mà. Sau những bữa tiệc nhiều đạm và cồn của bữa chính, người ta cần những thứ tráng miệng giản dị và an toàn. Tản văn phù hợp với không khí bận rộn và chật hẹp, văn chương co duỗi và tự thích nghi trong tình hình mới đầy cạnh tranh và áp lực.