Bong bóng AI đạt 1 nghìn tỷ USD: OpenAI chưa có lãi nhưng thế giới đã lao vào cuộc đua hạ tầng đắt đỏ nhất lịch sử công nghệ

Những thỏa thuận AI đạt tổng giá trị 1 nghìn tỷ USD được giới phân tích cho rằng không khác gì việc ngân hàng bơm vốn cho thị trường BĐS đã quá nóng trong khủng hoảng năm 2008.

Theo Business Insider (BI), trong lịch sử ngành công nghệ, hiếm có giai đoạn nào tiền bạc đổ vào nhanh và dữ dội như cơn sốt trí tuệ nhân tạo (AI) hiện nay. Những cái tên như OpenAI, Nvidia, AMD hay Oracle đang tạo ra một mạng lưới các thỏa thuận trị giá có thể vượt ngưỡng 1.000 tỷ USD. Đây là một con số chưa từng có ngay cả trong kỷ nguyên bùng nổ Internet cuối những năm 1990.

Thế nhưng khác với những "gã khổng lồ" đã có lợi nhuận vững chắc, trung tâm của cuộc đua này lại là một công ty vẫn đang thua lỗ nặng: OpenAI.

Lịch sử 2008

OpenAI, công ty đứng sau ChatGPT, là tâm điểm của làn sóng đầu tư hạ tầng AI. Theo The Information và Reuters, OpenAI dự kiến "đốt" khoảng 115 tỷ USD đến năm 2029, một mức chi tiêu vượt xa doanh thu hiện tại.

Mặc dù doanh thu nửa đầu năm 2025 đạt khoảng 4,3 tỷ USD, công ty vẫn đang lỗ hơn 2 tỷ USD. Và điều đáng chú ý là theo kế hoạch nội bộ, OpenAI chưa kỳ vọng đạt dòng tiền dương trước cuối thập kỷ này.

Bất chấp thực tế đó, những cam kết tài chính khổng lồ vẫn liên tiếp xuất hiện. Nhà sản xuất chip AI thống trị thị trường Nvidia đã tuyên bố sẽ đầu tư tới 100 tỷ USD vào các trung tâm dữ liệu dùng cho OpenAI.

Tương tự, Oracle, đối tác hạ tầng chính, đang chuẩn bị hợp đồng mua 40 tỷ USD chip Nvidia, đồng thời cho OpenAI thuê trung tâm dữ liệu trị giá tới 60 tỷ USD mỗi năm.

Thế rồi AMD, dù đến sau, cũng đang nỗ lực chi hàng chục tỷ USD để bắt kịp Nvidia, trong khi chính các ngân hàng lớn như JPMorgan và MUFG đang dẫn đầu các gói vay hơn 20 tỷ USD cho dự án xây dựng siêu trung tâm dữ liệu phục vụ AI.

Tổng hợp lại, quy mô các cam kết này đã vượt 1 nghìn tỷ USD, một con số tương đương với GDP của một quốc gia tầm trung.

Nếu OpenAI là người đi khai phá giấc mơ "cơn sốt AI" thì Nvidia chính là kẻ bán cuốc hưởng lợi trong cơn sốt này. Doanh thu mảng trung tâm dữ liệu của Nvidia quý II/2025 đạt khoảng 46 tỷ USD, trong đó hơn một nửa đến từ chỉ ba khách hàng được cho là OpenAI, Microsoft và Amazon.

Sự phụ thuộc lẫn nhau này đang khiến giới đầu tư lo ngại: Nvidia đầu tư vào khách hàng để họ tiếp tục mua chip của chính mình, tạo nên một chuỗi "tự nuôi cầu" giống mô hình bong bóng tài chính.

Trọng tâm của mối lo ngại là bản chất "luẩn quẩn" của các giao dịch. Ví dụ nổi bật nhất là thỏa thuận với Nvidia. Nhà sản xuất chip thống trị này đã cam kết đầu tư lên đến 100 tỷ USD vào OpenAI để hỗ trợ công ty xây dựng cơ sở hạ tầng trung tâm dữ liệu khổng lồ (dự án Stargate).

Đổi lại, OpenAI sẽ sử dụng phần lớn số tiền đó để mua hoặc thuê chính GPU của Nvidia. Mô hình tài trợ kiểu này, hay còn gọi là tài trợ nhà cung cấp (vendor financing), đảm bảo doanh thu liên tục cho Nvidia, nhưng lại tạo ra một vòng tuần hoàn tài chính khiến các nhà phân tích khó phân biệt giữa nhu cầu thị trường thực tế với doanh thu được "bơm" bằng vốn đầu tư.

Các thỏa thuận kiểu này, theo giới phân tích, không khác gì việc các ngân hàng năm 2007 tiếp tục bơm vốn cho thị trường bất động sản đã quá nóng, vừa để giữ dòng tiền ngắn hạn, vừa đẩy rủi ro về tương lai.

Mạng lưới này càng trở nên phức tạp hơn khi OpenAI vươn tới các đối thủ. Họ đã ký kết một thỏa thuận quan trọng với AMD để triển khai chip, đổi lại, OpenAI có quyền mua cổ phần đáng kể của AMD.

Mặt khác, thỏa thuận 300 tỷ USD của OpenAI với Oracle cho dịch vụ đám mây cũng gián tiếp đưa tiền về lại Nvidia, bởi Oracle cũng đang chi hàng tỷ USD mua chip Nvidia để xây dựng các trung tâm dữ liệu phục vụ thỏa thuận này. Sự phụ thuộc tài chính chằng chịt này ràng buộc vận mệnh của nhiều tập đoàn tỷ USD lại với nhau.

Hậu quả là khi một công ty gặp vấn đề sẽ ảnh hưởng lan truyền ra toàn thị trường như cuộc khủng hoảng năm 2008.

Bong bóng công nghệ

Theo Bain & Co, để đáp ứng nhu cầu tính toán vào năm 2030, các công ty AI sẽ cần tới 2 nghìn tỷ USD doanh thu mỗi năm nhưng thực tế chỉ đạt khoảng 1,2 nghìn tỷ USD, tạo ra khoảng trống 800 tỷ USD. Đó là một phép toán mà nhiều nhà đầu tư gọi là "khó hiểu".

"Những con số đang được đưa ra hiện nay đang ở mức rủi ro và thực sự rất khó hiểu cho những quyết định đầu tư này. Dù sẽ có những công ty sống sót và bùng nổ trong kỷ nguyên AI nhưng trước khi điều đó xảy ra, có khả năng hợp lý là một lượng vốn khổng lồ sẽ bị phá hủy trong chu kỳ này", nhà quản lý quỹ David Einhorn nói với Bloomberg.

Thêm vào đó, hầu hết các công ty đang chi hàng trăm tỷ USD này đều chưa có mô hình kinh doanh rõ ràng cho AI. Phần lớn doanh thu hiện nay đến từ phí API, dịch vụ đám mây và các sản phẩm thử nghiệm, trong khi chi phí vận hành và khấu hao hạ tầng tính toán tăng gấp đôi mỗi năm.

Hiện các công ty mua dịch vụ của nhau để thổi phồng mức tăng trưởng. Mặc dù các công ty AI ngày nay có sản phẩm hữu hình và nhu cầu sử dụng thực tế (minh chứng là ChatGPT có hàng trăm triệu người dùng), quy mô chi tiêu cơ sở hạ tầng vẫn đang vượt xa khả năng kiếm tiền (monetization).

Các nhà nghiên cứu tại MIT từng phát hiện rằng 95% doanh nghiệp đầu tư vào AI không thu được lợi nhuận thực tế, phần lớn do "workslop", vốn là những sản phẩm hoặc nội dung do AI tạo ra mà trông có vẻ hữu ích nhưng không mang lại giá trị kinh tế rõ ràng.

Theo Fortune, tình hình hiện nay gợi nhớ mạnh mẽ đến kỷ nguyên dot-com cuối thập niên 1990, khi hàng loạt công ty Internet được định giá hàng chục tỷ USD dù chưa tạo ra đồng lợi nhuận nào. Khi bong bóng nổ năm 2001, hàng nghìn doanh nghiệp sụp đổ, chỉ một số ít như Amazon hay Google sống sót và tái định hình thế giới.

Những người trong cuộc vẫn tin vào tương lai đó. CEO Sam Altman của OpenAI thừa nhận "có thể chúng ta đang ở giữa một giai đoạn hưng phấn quá mức", nhưng cũng khẳng định AI là "công nghệ quan trọng nhất trong đời sống hiện đại". Nhà sáng lập Mark Zuckerberg của Meta thì nhận định rủi ro lớn nhất không phải là chi tiêu quá tay, mà là "không chi đủ để nắm bắt cơ hội".

Lãnh đạo ngành lập luận rằng các thỏa thuận này là cần thiết để đáp ứng sự gia tăng chưa từng có về nhu cầu tính toán. Họ xem đây là một "vòng tuần hoàn tích cực" (virtuous cycle) để mở khóa những đột phá công nghệ tiếp theo.

Tuy nhiên, các nhà phân tích chỉ ra rằng, nếu nhu cầu thực tế chậm lại, hoặc nếu một đối thủ cạnh tranh (ví dụ từ Trung Quốc) đưa ra một giải pháp AI rẻ hơn, toàn bộ cấu trúc tài chính này có thể bị lung lay nhanh chóng.

Tóm lại, tổng giá trị các thỏa thuận AI vượt 1 nghìn tỷ USD có thể được xem như biểu tượng của tham vọng con người trong việc tạo ra trí tuệ nhân tạo thật sự. Thế nhưng khi trung tâm của cơn sốt là OpenAI vẫn chưa có lợi nhuận và những cam kết đầu tư được tài trợ bằng nợ, cổ phiếu và kỳ vọng thì câu hỏi đặt ra là: liệu đây có phải là cuộc cách mạng công nghệ, hay chỉ là một cơn sốt tài chính được lập trình sẵn để vỡ?

Trong khi các nhà đầu tư vẫn say sưa nói về "trí tuệ tổng quát", thị trường tài chính lại bắt đầu tự hỏi: liệu có phải AI đang thông minh hơn con người hay chính con người đang trở nên mù quáng vì AI?

*Nguồn: BI, Fortune