Bìa truyện khoa học viễn tưởng 'lột xác' sau ba thế kỷ

Từ những tác phẩm đầu tiên đến những cuốn sách ăn khách hiện nay, thiết kế bìa của thể loại khoa học viễn tưởng đã cho thấy sự thay đổi đáng kể, theo Book Riot.

Ảnh: Open AI.

Khoa học viễn tưởng không chỉ là sự sáng tạo về câu chữ mà còn về hình ảnh và nghệ thuật thị giác. Cùng với sự phát triển của các phong trào nghệ thuật, thiết kế bìa truyện của các tác phẩm khoa học viễn tưởng cũng cho thấy sự thay đổi theo thời đại.

Bìa truyện thời kỳ sơ khai

Trong giai đoạn 1800 - 1850, tiểu thuyết Frankenstein của Mary Shelley xuất bản năm 1818 thường được coi là tiểu thuyết đầu tiên đánh dấu sự ra đời của các tác phẩm khoa học viễn tưởng viết bằng tiếng Anh. Trong khi cuốn sách này đã được tái bản rất nhiều lần với thiết kế bìa truyện đa dạng, ấn bản đầu tiên vẫn mang dấu ấn của các tiểu thuyết cùng thời. Đó là không có hình minh họa ở bìa. Có lẽ chính Mary Shelley cũng không hề biết rằng tác phẩm của mình mở ra một thể loại mới.

Ấn bản Frankenstein đầu tiên không có bìa minh họa. Ảnh: CNN.

Từ 1851 - 1900, loạt truyện Voyages Extraordinaires (Những chuyến du hành kỳ thú) của Jules Verne là đại diện cho xu hướng bìa sách viễn tưởng. Những câu chuyện này được nhà xuất bản Pierre-Jules Hetzel ra mắt theo kỳ từ năm 1863-1905 và sau đó được xuất bản thành tiểu thuyết.

Những khung hình đen trắng với nhiều đường nét phức tạp xuất hiện trong các kỳ truyện Voyages Extraordinaires đầu tiên đã ảnh hưởng đến các tác phẩm chuyển thể tiếp sau và thậm chí cả phim hoạt hình.

Thế giới khoa học viễn tưởng phong phú

Bước sang thế kỷ 20, thể loại khoa học viễn tưởng đã được đón nhận hơn với nhiều tạp chí đăng truyện dài kỳ. Tạp chí Amazing Stories được Hugo Gernsback thành lập vào năm 1926. Frank R. Paul đã vẽ nhiều hình bìa cho Amazing Stories, thường là hình ảnh tàu vũ trụ cùng các tòa nhà với màu sắc tươi sáng. Những thiết kế này đã ảnh hưởng đến các tác giả khoa học viễn tưởng và họa sĩ minh họa cho tới nhiều thập kỷ sau.

Bìa truyện Brave New World do Leslie Holland thiết kế. Ảnh: Book Riot.

Các tạp chí khoa học viễn tưởng tiêu biểu khác của thời đại này bao gồm Astounding Stories, nơi xuất bản truyện của Isaac Asimov và Robert A. Heinlein, và Weird Tales. Trong khi nội dung tác phẩm đăng trên những tạp chí này rất tốt, chúng được xếp vào loại tạp chí rẻ tiền vì dùng giấy in chất lượng thấp.

Tiểu thuyết bìa mềm giá rẻ cũng xuất hiện từ những năm 1930. Nhà xuất bản Penguin Books ở Anh và Pocket Books ở Mỹ đã bán rộng rãi sách bìa mềm, đưa chúng đến với nhiều độc giả hơn. Trong giai đoạn này, bìa sách Brave New World, do họa sĩ Leslie Holland thiết kế, đã nhận được sự khen ngợi của giới phê bình vì phong cách Art Deco.

Bìa cuốn Dune. Ảnh: Book Riot.

Từ 1951 đến 2000, sách với sự phổ biến hơn của sách bìa mềm, thiết kế bìa sách cũng dần được chú trọng. Các giám đốc nghệ thuật đôi khi đặt hàng hoặc chọn tác phẩm nghệ thuật của các họa sĩ nổi tiếng cho bìa sách của họ. Ví dụ, một bức tranh của Max Ernst theo trường phái Dada đã được chọn làm ảnh bìa cho cuốn A Case of Conscience của James Blish, được Penguin ra mắt năm 1963.

Trong thập niên 1960 - 1970 cũng không thể bỏ qua phong cách sáng tạo bìa theo chiều hướng siêu thực và méo mó. Phong cách này đã xuất hiện trên bìa cuốn Dune, với kiểu chữ xoáy, trông gần giống bìa album nhạc acid rock.

Nhiều bìa sách khoa học viễn tưởng thời kỳ này vừa kỳ lạ vừa thu hút. Chúng tạo cảm giác mơ hồ nhưng vẫn ẩn chứa sự liên kết với nội dung tác phẩm. Phần lớn bìa sách thời kỳ này gợi lên sự siêu thực và mông lung của thế giới viễn tưởng.

Ảnh hưởng từ Internet trong thế kỷ 21

Từ năm 2000 đến nay, bìa sách thường có thiết kế đơn giản, chữ được thiết kế lớn và rõ ràng hơn. Để đáp ứng hoạt động mua sắm trực tuyến, bìa sách phải dễ nhận biết và dễ đọc ngay từ cái nhìn đầu tiên.

Bìa cuốn How Long 'Til Black Future Month?. Ảnh: Book Riot.

Những chi tiết nhỏ và phức tạp ở cả mặt trước và mặt sau bìa sách theo phong cách cũ đã được lược bỏ, một phần để tiết kiệm chi phí và cũng phù hợp với sự thay đổi về nội dung của các tác phẩm khoa học viễn tưởng, phần nhiều đang viết về thế giới công nghệ và số hóa.

Trong khi có thể khái quát phong cách bìa viễn tưởng hiện nay bằng từ tối giản, vẫn có một số tác phẩm khoa học viễn tưởng có điểm nhấn riêng. Ví dụ bìa truyện ngắn How Long 'Til Black Future Month? của N. K. Jemisin do Lauren Panepinto thiết kế.

Ảnh chụp người trên bìa sách khoa học viễn tưởng thường rất hiếm. Tuy nhiên, ánh sáng và phụ kiện tóc của người mẫu lại mang hướng tương lai, khiến bìa sách thể hiện rõ yếu tố khoa học viễn tưởng.

Có thể thấy bìa sách khoa học viễn tưởng vẫn thể hiện cách diễn giải độc đáo của các họa sĩ về sách và chủ đề tác phẩm. Bản thân bìa sách cũng là những tác phẩm nghệ thuật hấp dẫn và tiềm ẩn sức ảnh hưởng đến các tác giả khoa học viễn tưởng sau này.