'Báu vật' nặng 9 tấn ở ngôi chùa nghìn năm vừa trở thành di tích quốc gia

Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành quyết định về việc xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt (đợt 18, năm 2025) cho 4 di tích, trong đó có di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật chùa Cổ Lễ (xã Cổ Lễ, tỉnh Ninh Bình).

XEM CLIP:

Chùa Cổ Lễ (Thần Quang tự) là ngôi chùa có lịch sử lâu đời.

Chùa được khởi dựng vào thế kỷ 12 dưới thời vua Lý Thần Tông với kết cấu ban đầu bằng gỗ theo lối kiến trúc cổ. Tuy nhiên, qua nhiều thế kỷ, chùa xưa đã bị đổ nát, xuống cấp.

Năm 1902, Đệ Nhất Sư Tổ Phạm Quang Tuyên về trụ trì đã cùng người dân tái thiết lại ngôi chùa theo kiến trúc “Nhất Thốc Lâu Đài”. Khuôn viên chùa được bao bọc bởi sông nhỏ, hồ nước, tạo thế phong thủy hài hòa và thêm vẻ yên bình cho cảnh quan.

Tháp Cửu Phẩm Liên Hoa đặt trên lưng rùa khổng lồ, cao 32m, do 9 tầng hoa sen hợp thành, được xây dựng năm 1927 là điểm nhấn nổi bật tại chùa.

Bước qua cổng Tam quan, chùa Cổ Lễ mở ra một không gian thấm đẫm vẻ cổ kính, trầm mặc.

Ngôi chùa từ lâu đã trở thành không gian tâm linh đặc biệt, gắn bó mật thiết với đời sống văn hóa, tín ngưỡng của người dân địa phương.

Trải qua nhiều lần trùng tu, mở rộng, chùa vẫn giữ trọn giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc đặc sắc. 

Chùa Cổ Lễ có sự khác biệt rất lớn về kiến trúc so với các ngôi cổ tự khác ở Việt Nam.

Ngôi chùa vẫn tuân theo bố cục “tiền Phật, hậu Thánh” truyền thống nhưng vẻ bề ngoài lại gây ấn tượng mạnh bởi những mái vòm cao, kiên cố. 

Tòa Chính Cung cao 29m, là nơi tôn thờ Phật và Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không với mái vòm cao, gợi nhớ tới dáng dấp của một thánh đường Ki-tô giáo với lối kiến trúc Gothic. Chính sự kết hợp khéo léo giữa yếu tố kiến trúc thuần Việt và kiến trúc phương Tây đã đem đến cho ngôi chùa một diện mạo khác biệt, độc đáo.

Tương truyền, khi dựng chùa, các nhà sư không cần dùng đến bản vẽ thiết kế hay một chút vật liệu hiện đại nào như xi măng, sắt thép mà chỉ dùng những vật liệu truyền thống như gạch, vôi, mật mía, giấy bản, tạo độ kết dính giúp toàn bộ công trình bền chắc cùng thời gian.

 Không gian bên trong toà Chính Cung được bài trí trang nghiêm. 

Bên ngoài công trình được trang trí những họa tiết, phù điêu mang đậm biểu tượng Phật giáo.

Tại hồ nước trước chính điện hiện lưu giữ một “báu vật” đặc biệt, đó là quả chuông Đại Hồng Chung nặng 9 tấn. Quả chuông này được đúc vào năm 1936, cao 4,2m, đường kính 2,2m.

Theo các cụ cao niên trong làng, khi quả chuông vừa được đúc xong thì kháng chiến bùng nổ. Lo sợ kẻ thù phá hoại, người dân địa phương đã ngâm chuông xuống hồ để cất giấu. Mãi đến năm 1954, quả chuông mới được trục vớt và đặt trên bệ giữa hồ như ngày nay.

Ngoài giá trị văn hoá, kiến trúc độc đáo, chùa Cổ Lễ còn mang nhiều giá trị lịch sử. Từ năm 1947 - 1981, chùa là nơi 35 vị Tăng Ni phát nguyện "cởi áo cà sa khoác chiến bào" xông pha ra trận cứu nước. Với những giá trị tiêu biểu, chùa Cổ Lễ đã được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1988.

Hàng năm, lễ hội chùa Cổ Lễ được tổ chức từ ngày 13-16 tháng 9 âm lịch với nhiều hoạt động văn hóa tín ngưỡng truyền thống như lễ rước Phật, Đức Thánh Tổ và các tiết mục diễn xướng tâm kinh, trò chơi dân gian đấu vật, múa lân sư rồng, hát chèo, hát văn, bơi chải...

Năm 2023, lễ hội chùa Cổ Lễ cũng được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Ông Nguyễn Quang Thạo - Bí thư Đảng uỷ xã Cổ Lễ cho biết, để bảo tồn và phát huy giá trị di tích quốc gia đặc biệt chùa Cổ Lễ, trong thời gian tới địa phương sẽ phối hợp cùng Tổ đình của chùa tập trung nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban quản lý di tích; nâng tầm lễ hội truyền thống chùa và kết nối với các điểm du lịch tâm linh khác trong tỉnh. 

Bên cạnh đó, địa phương sẽ huy động mọi nguồn lực cho công tác bảo tồn, trùng tu chùa Cổ Lễ theo nguyên tắc giữ nguyên giá trị gốc; tuyên truyền, nâng cao ý thức cộng đồng trong việc gìn giữ và phát huy giá trị di tích quốc gia đặc biệt này.