'4 tại chỗ phiên bản 2.0'

Thiên tai không phân biệt vùng miền, không có biên giới và ngày càng khó đoán định, để lại những hậu quả nặng nề nếu chủ quan.

Với miền Trung, việc hứng chịu mưa bão, lũ lụt như đã hình thành tâm thế phòng thủ trước thiên tai cao. Với sự bất thường của thiên tai, mọi người ở mọi nơi cũng cần trang bị cho mình những nếp quen ấy bên cạnh sự hỗ trợ của cộng đồng và chính quyền.

Và sự chủ động trong ứng phó thiên tai đó không thể chỉ dựa vào cảnh báo từ xa, mà gần đây đã được đúc kết, vận hành theo phương châm "4 tại chỗ". Đây không chỉ là khẩu hiệu hành chính mà đã chứng minh hiệu quả qua nhiều mùa mưa bão cũng như lũ lụt.

Tại Đà Nẵng, cũng không ít trận bị "đánh úp" dẫn đến bất ngờ. Còn nhớ trận mưa lịch sử ở Đà Nẵng vào tháng 10-2022 làm hơn 70.000 ngôi nhà ngập nước, hàng ngàn xe máy và ô tô la liệt trong biển nước.

Sau cơn đại hồng thủy ấy, Đà Nẵng đã thực sự làm cuộc cách mạng chống ngập đô thị với các dự án hàng ngàn tỉ đồng, hồ điều tiết được nạo vét, hệ thống thoát nước được cải tạo. Đà Nẵng cũng nhanh chóng hoàn thiện bản đồ ngập lụt, mạnh tay đầu tư các hoạt động cảnh báo thiên tai sớm.

Mấy bận mưa lớn gần đây không có khi nào thiếu lực lượng cơ sở túc trực ở các điểm nóng ngập, các điểm có nguy cơ. Chính quyền địa phương phê duyệt phương án phòng chống thiên tai, lên kịch bản sơ tán trong đó rõ lực lượng, đối tượng, địa điểm đối với từng loại hình thiên tai.

Và đặc biệt người dân TP cũng ý thức hơn khi chủ động dự trữ lương thực, chuẩn bị đèn pin, pin sạc, gia cố cửa nẻo trước mùa mưa.

Ở nhiều khu phố, bà con còn tự lập nhóm Zalo cảnh báo ngập lụt, hỗ trợ nhau vận chuyển đồ đạc, thậm chí cùng nhau dựng rào chắn nước. Những thói quen nhỏ nhưng lại tạo nên sức mạnh cộng đồng lớn.

Thực tế, "4 tại chỗ" chỉ phát huy hiệu quả khi cả chính quyền và người dân cùng đồng lòng. Cơ quan chức năng phải dự báo thời tiết sát đến mức có thể. Chính quyền phải lo kịch bản sơ tán, bố trí chỗ tránh trú, lương thực, thuốc men dự phòng.

Người dân không còn khoán trắng cho Nhà nước mà tự trang bị kiến thức, rèn kỹ năng ứng phó. Khi có mưa bão, chỉ vài phút chần chừ cũng có thể khiến tính mạng bị đặt vào rủi ro.

Có lẽ vì sẵn sàng như thế mà mấy năm nay khi tiến hành di dời dân, lực lượng chức năng không gặp những trường hợp "cứng đầu" như trước.

Điều thấy rõ nhất qua những mùa mưa bão vừa rồi là: càng chuẩn bị sớm, càng chủ động thì càng hạn chế được thiệt hại. Giảm phụ thuộc vào ứng cứu tức thì, tăng khả năng tự cứu mình ngay tại chỗ.

Chuyện bà lão ở ven sông Thu Bồn vẫn có nồi cơm trắng, cá khô dù hoa màu, gia súc đã bị lũ cuốn trôi là ví dụ.

Đơn giản là bà cụ đã dự phòng, lo sinh tồn trước vì còn người là còn tất cả. Phải chăng đây là sự phòng bị đơn giản nhất để không mãi chịu trận trước thiên tai.

Với người dân đô thị lâu nay ít chịu thiên tai nhưng cũng không thể tránh được những ngập lụt, đảo lộn cuộc sống đô thị. Rồi chúng ta cũng phải tự trang bị cho mình kỹ năng, cách sống chung với ngập lụt, cách di chuyển khi đường phố thành sông... trên cơ sở thông tin về cảnh báo của chính quyền.

Có lẽ với người đô thị, đó chính là "4 tại chỗ 2.0", bên cạnh phiên bản "4 tại chỗ" của chính quyền.

Thiên tai là cuộc chiến không có hồi kết. Trong cuộc chiến này từng mái nhà, từng con phố, từng phường xã chính là những "pháo đài mềm".

Chỉ khi pháo đài ấy được dựng lên bằng sự chuẩn bị nghiêm túc, sự chia sẻ trách nhiệm và tinh thần cộng đồng, chúng ta mới có thể vững vàng đi qua những mùa bão lũ, ngập lụt ngày càng khốc liệt.