Hướng nghiệp từ… mẫu giáo

Từ hồi đi mẫu giáo, con gái tôi đã quen với việc thỉnh thoảng các chú cảnh sát, lính cứu hỏa đến trường giao lưu và hướng dẫn một số điều lưu ý hoặc các chương trình đến đài truyền hình, bảo tàng, trung tâm chăm sóc thú cưng để… học nghề.

Học sinh tiểu học cũng thường có cơ hội thuyết trình về nghề nghiệp của bố mẹ mình cùng với đồng phục minh họa do bố mẹ cung cấp. Cho đến khi vào cấp II thì việc hướng nghiệp được rõ ràng hơn.

Hoạt động quan trọng của giáo dục phổ thông

Tại Mỹ, giáo dục hướng nghiệp được xem là một phần quan trọng trong chương trình phổ thông. Các "Học khu độc lập" - ISD (viết tắt của Independent School District) là đơn vị quản lý giáo dục địa phương tương tự như "phòng giáo dục" ở Việt Nam trước đây, rất quan tâm tới công việc này.

Học khu Northwest ISD (NISD) và Keller Center for Advanced Learning (KCAL) đang tiên phong triển khai chương trình Career & Technical Education (CTE) - mô hình đào tạo kết hợp giữa học văn hóa và học nghề, giúp học sinh định hướng nghề nghiệp sớm, phát triển kỹ năng thực hành và sẵn sàng cho thị trường lao động hiện đại.

Ngày khai giảng, trường đã giới thiệu chương trình CTE cho phụ huynh có con mới vào cấp II tại Trường Tidwell. 

Đây là chương trình học nghề từ thực tế, gắn với doanh nghiệp và có nhiều học viện đào tạo thực tế nằm trong trường cấp III bao gồm nhiều nhóm nghề như nông nghiệp và kỹ thuật sinh học (Animal Science, Plant Science), kiến trúc và xây dựng (Architectural Design, Construction), sáng tạo nội dung và truyền thông kỹ thuật số (Creative Media, Digital Communications), quản trị kinh doanh và khởi nghiệp (Business Management, Entrepreneurship), y khoa và sức khỏe (Biomedical Sciences, EMT), du lịch và ẩm thực (Culinary Arts, Hospitality), công nghệ và STEM (Robotics, Software Development) và hàng không - vận tải (Aviation, Logistics)...

Mỗi học viện có phòng thí nghiệm y khoa, xưởng thực hành, bếp mô phỏng, phòng quay phim và studio sáng tạo như trong môi trường doanh nghiệp thật. Học sinh vừa học văn hóa vừa học nghề và có thể nhận chứng chỉ nghề quốc gia (Industry Certification) ngay khi tốt nghiệp phổ thông - một bước đệm vững chắc nếu chọn đi làm hoặc học tiếp lên đại học.

Khi tôi khá ngạc nhiên với sự tiếp cận sớm này, anh Robert giới thiệu chương trình CTE cho phụ huynh chia sẻ thêm: "CTE giúp học sinh hiểu các ngành nghề trong xã hội hiện đại, học kỹ năng thực tế gắn với công nghệ và chuẩn bị cho đại học hoặc nghề nghiệp có trình độ cao (skilled professions).

Vì vậy CTE không chỉ đào tạo "lao động phổ thông" mà hướng đến kỹ năng chuyên môn, ứng dụng công nghệ và phát triển tư duy nghề nghiệp chuyên sâu".

Cánh cửa vào nghề thực tế

Hằng năm NISD tổ chức chuỗi sự kiện "Academy Nights" dành cho học sinh lớp 8 và phụ huynh. Đây là dịp để các em tham quan trực tiếp các học viện nghề, gặp gỡ giáo viên, xem thiết bị học tập và hiểu rõ hơn về từng ngành nghề.

Lịch trình mở cửa cho các học sinh đến thăm các học viện năm nay gồm Northwest High School với ngành xây dựng, làm đẹp, truyền thông sáng tạo, STEM; Trường Eaton với hàng không, quản trị kinh doanh và khởi nghiệp còn Byron Nelson giới thiệu khoa học y sinh, ẩm thực và dịch vụ khách sạn.

Học sinh có thể đăng ký trực tuyến chọn một học viện duy nhất trong thời gian ưu tiên và sẽ được chuyển đến trường có chương trình đó để vừa học vừa hành. Tôi quyết định cho con gái mình thử tìm hiểu nghề du lịch ẩm thực tại học viện trong Trường trung học phổ thông Byron Nelson.

Học sinh tham gia chương trình này sẽ học về cách vận hành nhà hàng, kỹ năng chế biến ẩm thực, an toàn vệ sinh thực phẩm và có cơ hội thực hành tại nhà hàng do chính học sinh vận hành tên là Byron Bistro.

Victoria Hooker - giáo viên chính với kinh nghiệm làm việc trong nhiều cơ sở giáo dục và nhà hàng, có bằng chuyên ngành ẩm thực và quản lý nhà hàng - chia sẻ: "Byron Bistro nằm trong khuôn viên trường do học sinh điều hành: các lớp cao cấp thực hiện phần "back-of-house" (BOH - bếp) và học sinh lớp thấp hơn tham gia phục vụ "front-of-house" (FOH: phục vụ). 

Ở đây thực đơn được thay đổi hằng ngày. Ngoài ra nhà hàng cũng cung cấp dịch vụ ăn uống cho các sự kiện trong trường hoặc cộng đồng do học sinh đảm trách dưới sự giám sát của giáo viên chuyên môn".

Nhờ được hướng nghiệp ngay trong nhà trường từ cấp II, học sinh Mỹ có thể sớm hiểu bản thân, chọn đúng hướng đi và tích lũy kỹ năng thực tế qua các chương trình trải nghiệm nghề nghiệp vào cấp III. Mô hình CTE đã giúp các em không chỉ học để thi mà học để sống và làm việc trong thế kỷ 21.

Đây cũng là gợi ý quý giá cho giáo dục Việt Nam trong việc đưa hướng nghiệp vào chương trình sớm hơn, tăng thực hành và hợp tác với doanh nghiệp, giúp học sinh tự tin bước vào tương lai nghề nghiệp trong sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt trên thị trường lao động hiện nay.