Hoàng hôn của biểu tượng xe Nhật: Nissan đóng cửa nhà máy lâu đời nhất tại Nhật Bản, toàn địa phương chấn động

Nhà máy Oppama khai trương năm 1961 là nhà máy đầu tiên của Nissan tại Nhật Bản, không chỉ là biểu tượng hãng xe Nhật mà còn là nguồn sống của hàng nghìn lao động cũng như đóng góp cho chuỗi kinh tế địa phương.

Khi Nissan công bố kế hoạch dừng sản xuất xe tại nhà máy Oppama, Yokosuka vào tháng 3/2028, không chỉ một cơ sở công nghiệp lâu đời của Nhật Bản chuẩn bị khép lại mà cả một cộng đồng cũng đang đối diện với cú sốc lớn.

Nhà máy Oppama khai trương năm 1961 là nhà máy đầu tiên của Nissan tại Nhật Bản, từng là biểu tượng của sự trỗi dậy kinh tế hậu chiến và là nguồn sống của hàng nghìn lao động cùng hệ sinh thái kinh doanh địa phương.

Tuy nhiên, thông báo Nissan sẽ ngừng sản xuất tại đây vào tháng 3/2028 đã gióng lên hồi chuông báo động, đánh dấu một sự thay đổi lớn và đặt ra nhiều câu hỏi về tương lai của cả công ty lẫn thành phố này.

"Tôi chưa bao giờ tưởng tượng được rằng một nhà máy sản xuất lớn như vậy lại phải ngừng hoạt động", chủ cửa hàng Yuji Fujita, 63 tuổi, chỉ kém nhà máy một tuổi, cho biết.

Quyết định đau lòng

Đối với nhiều thế hệ người dân Yokosuka, cái tên Nissan gắn liền với sinh kế, ký ức và niềm tự hào. Nhà máy Oppama từng đi đầu trong ngành công nghiệp lắp ráp ô tô Nhật Bản, góp phần đưa thương hiệu Nissan vươn ra thế giới.

Thế nhưng khi làn sóng cạnh tranh xe điện từ Trung Quốc nổi lên, Nissan buộc phải siết chặt chi phí, tái cấu trúc và nâng cao hiệu quả vận hành.

Việc Nissan quyết định đóng cửa Oppama không phải là một bước đi đột ngột, mà là kết quả của một chiến lược tái cấu trúc toàn cầu đầy tham vọng.

Trong bối cảnh ngành công nghiệp ô tô đang chuyển mình mạnh mẽ sang xe điện (EV) và phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ các đối thủ mới, đặc biệt là các hãng xe Trung Quốc, Nissan buộc phải cắt giảm chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất.

Nhà máy Oppama, với công suất hoạt động chỉ còn khoảng 40%, đã không còn phù hợp với mục tiêu này.

Quyết định này thể hiện sự ưu tiên của Nissan trong việc hợp nhất sản xuất tại các nhà máy có hiệu suất cao hơn, như nhà máy Kyushu ở miền nam Nhật Bản, nhằm đạt được mức lợi nhuận tối ưu. Đây là một động thái chiến lược lạnh lùng nhưng cần thiết để đảm bảo sự sống còn và khả năng cạnh tranh lâu dài của hãng trên thị trường toàn cầu.

Khoảng 2.400 công nhân tại Oppama sẽ phải tìm con đường mới. Một số được điều chuyển tới nhà máy Kyushu ở phía tây Nhật Bản, nơi sẽ tiếp nhận sản xuất các dòng xe của Oppama. Những người khác có thể phải rời ngành hoặc tìm việc mới trong khu vực, với sự hỗ trợ "second-career" mà Nissan hứa hẹn.

Tuy nhiên phía sau những con số là những cuộc đời thực tế: người công nhân phải rời xa quê nhà, chủ cửa hàng mất khách quen, khu phố vốn sống nhờ dòng công nhân ra vào bỗng trở nên ảm đạm.

Ảnh hưởng

Chuyên gia Mitsuki Shirasu, một nhà kinh tế tại Viện Nghiên cứu Hamagin có trụ sở tại Yokohama, cho biết Nissan đóng cửa nhà máy "sẽ tác động đến tiêu dùng cá nhân tại địa phương" nếu nhu cầu lao động và thu nhập của ngành công nghiệp ô tô suy giảm.

Ông nói thêm rằng hậu quả sẽ lan rộng ra ngoài địa phương với khả năng tác động kinh tế khu vực "đáng kể".

Việc Nissan cắt giảm nhân sự cũng đang được cảm nhận tại Yokohama, nơi hãng đặt trụ sở chính. Công ty đang đàm phán giảm chi phí đặt tên cho sân vận động bóng đá của thành phố, như một phần trong nỗ lực thắt lưng buộc bụng. Được biết, công ty đang tìm cách chi trả 50 triệu Yên mỗi năm, ít hơn một nửa so với chi phí hiện tại.

Đối với người dân Yokosuka, đặc biệt là các tiểu thương và những người có gia đình gắn bó với nhà máy qua nhiều thế hệ, thông tin này mang đến sự lo lắng và bất an.

Rất nhiều cửa hàng, dịch vụ tại địa phương đã và đang phụ thuộc vào lượng khách hàng ổn định là các công nhân của Nissan. Sự ra đi của nhà máy đồng nghĩa với việc mất đi một nguồn thu nhập lớn và ổn định, đe dọa trực tiếp đến sự phát triển của khu vực này.

Bên cạnh đó, hàng nghìn công nhân sẽ phải đối mặt với việc chuyển đổi công việc hoặc thậm chí là di dời đến các nhà máy khác. Mặc dù Nissan cam kết sẽ hỗ trợ việc làm cho nhân viên, nhưng sự thay đổi này vẫn tạo ra một cú sốc lớn về mặt tinh thần và xã hội.

Việc Oppama dừng sản xuất diễn ra cùng lúc với quyết định chấm dứt hoạt động của nhà máy Shonan (Hiratsuka), cũng ở tỉnh Kanagawa. Hai thành phố này từng đóng góp hơn 20% giá trị sản xuất công nghiệp của cả tỉnh.

Khi cả hai "cột trụ" gục ngã, áp lực đè nặng không chỉ với thương mại địa phương mà cả với cán cân kinh tế vùng. Các nhà cung cấp linh kiện, doanh nghiệp nhỏ và hệ thống bán lẻ vốn phụ thuộc vào dòng tiền từ ngành ô tô sẽ phải vật lộn để tồn tại.

Tương lai nào cho Yokosuka?

Chính phủ Nhật Bản và tỉnh Kanagawa đã nhanh chóng tung ra các gói hỗ trợ. Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp (METI) mở rộng dự án Mikata nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ thích ứng với sự chuyển đổi, từ hội thảo tư vấn đến hỗ trợ tài chính.

Chính quyền địa phương lập các "quầy tư vấn" giúp doanh nghiệp nhỏ tìm lối đi mới. Tuy nhiên, hiệu quả của những biện pháp này vẫn là dấu hỏi, bởi cú sốc không chỉ nằm ở bài toán vốn mà còn ở sự đứt gãy của cả một cộng đồng sản xuất – tiêu dùng.

Nissan cho biết đang đàm phán với nhiều đối tác để tái sử dụng khu đất Oppama. Có tin hãng từng bàn bạc với Foxconn (Hon Hai Precision Industry) về việc hợp tác sản xuất xe điện.

Dù chưa có thỏa thuận cụ thể, viễn cảnh một tập đoàn công nghệ quốc tế vào thay thế cũng được người dân như chủ tiệm tạp hóa Yuji Fujita chờ đợi, với hy vọng tạo thêm việc làm và tái khởi động sức sống kinh tế.

Người dân Yokosuka, mặc dù tiếc nuối, vẫn giữ thái độ lạc quan. Họ mong muốn bất kỳ công ty nào đến tiếp quản sẽ mang theo những dự án mới, tạo ra việc làm và khôi phục lại sức sống cho nền kinh tế địa phương.

Đối với nhiều gia đình ở Yokosuka, Nissan không chỉ là nơi làm việc mà còn là một phần ký ức.

Chủ cửa hàng Yuji Fujita kể rằng gia đình ông từng mua hơn 20 chiếc xe Nissan trong suốt nhiều thập kỷ, đến mức từng nhận thư cảm ơn từ cựu chủ tịch Takashi Ishihara của Nissan. Nhưng giờ đây, sự gắn bó ấy phải nhường chỗ cho thực tế khắc nghiệt của nền kinh tế toàn cầu.

"Dù là Hon Hai hay một công ty nước ngoài, chúng tôi đều hoan nghênh bất kỳ công ty nào", ông Fujita nói. "Miễn là tạo ra việc làm và mang lại sức sống, đó mới là điều quan trọng."

Oppama khép lại đánh dấu sự kết thúc của một kỷ nguyên, nơi một biểu tượng công nghiệp từng nuôi sống cả thành phố bị thay thế bởi những ưu tiên mới trong cuộc đua toàn cầu.

Câu chuyện của Oppama là một lời nhắc nhở rằng trong bối cảnh toàn cầu hóa và công nghệ thay đổi không ngừng, sự linh hoạt và khả năng thích ứng là chìa khóa để tồn tại và phát triển.

Với người dân Yokosuka, câu hỏi không chỉ là Nissan sẽ để lại gì sau khi ra đi, mà còn là liệu cộng đồng có thể tìm lại sức sống trong một kỷ nguyên mới hay không.

*Nguồn: Nikkei, Fortune, BI