Hộ kinh doanh né thuế: lợi ít, thiệt nhiều

Không nhận chuyển khoản, không xuất hóa đơn là những chiêu trò né thuế mà hộ kinh doanh cố tình thực hiện sẽ bị phát hiện và xử phạt.

Các chiêu né thuế

Những ngày qua, nhiều tài khoản cá nhân kinh doanh trên mạng xã hội thông báo sẽ thay đổi việc chuyển khoản, mua hàng. Chẳng hạn, tài khoản cá nhân P.C bán hàng online thông báo: "Từ ngày 1.6, do thay đổi quy định về thuế, các tài khoản cá nhân có tiền chuyển đến và tiền chuyển đi trên 1 tỉ đồng sẽ bị truy thu 1,5%. Vì vậy nếu số tiền nào phát sinh bằng chuyển khoản, em xin phép nhân hệ số (1,5%) do nộp về nhà nước truy thu ạ. Khi chuyển khoản khách hàng không được ghi nội dung là tiền hàng. Vậy em rất mong khách hàng lưu tâm về vấn đề thanh toán, tránh cho sự tổn thất bị truy thu về luật thuế mới". Thế nhưng khi có khách hàng hỏi nội dung này có chính xác hay không thì chủ tài khoản P.C trả lời là chưa xác thực, nhưng thấy nhà cung cấp hàng đăng không nhận chuyển khoản nữa thì đăng lại nội dung như vậy…

Một tài khoản cá nhân khác tên Dzũng ghi: "Anh em lưu ý, không ghi nội dung chuyển khoản. Anh em nào ghi nội dung chuyển khoản tự chịu 10% thuế". Tương tự, trên tài khoản Facebook của một cá nhân tên Mai Hương thông báo: "Nội dung chuyển khoản nhờ các bác để trống hoặc viết gì các bác muốn, trừ mua bán hàng họ"… Cụ thể hơn, một cá nhân chuyên bán mỹ phẩm tên D.Linh thông báo: "Từ nay về sau, ai chuyển khoản cho em xin né giúp mấy từ "căng" như: Mua - Bán - Tiền hàng - Tiền cọc. Thay vào đó, chị em mình đổi viber yêu đời, ghi chú chuyển khoản như sau cho dễ thương, nhẹ nhàng... Miễn là không có từ khóa tài chính, thì ngân hàng không thắc mắc, đôi bên cùng vui".

Song song với việc yêu cầu chuyển khoản không ghi nội dung như mua hàng, bán hàng, trả tiền…, nhiều cá nhân, hộ kinh doanh cũng thông báo chỉ nhận tiền mặt. Đặc biệt, việc không nhận chuyển khoản diễn ra ở nhiều hàng quán bán trực tiếp khiến người tiêu dùng ngỡ ngàng. Chị Ngọc Loan (ngụ Q.7, TP.HCM) kể, cuối tuần qua, cả gia đình đi ăn sáng ở một quán hủ tiếu gần nhà thì bất ngờ được nhân viên thông báo chỉ nhận tiền mặt. May là chị vẫn có thói quen mang tiền mặt khi ra đường nên vẫn thanh toán đủ. Chị nói lúc đó cũng không hỏi lý do, nhưng vài ngày qua thấy trên mạng chia sẻ câu chuyện nhiều hàng quán bất ngờ không nhận chuyển khoản để tránh việc nộp thuế thì mới hiểu ra.

Tương tự, chị Mỹ Linh ở Hà Nội chia sẻ trong ngày 3.6 khi đi ăn phở thì thấy quán dán thông báo nếu khách hàng chuyển khoản sẽ cộng thêm 5%. Chủ quán nói nếu tài khoản nhận tiền nhiều quá thì thuế sẽ tăng hơn so với thuế khoán trước đây nên phải tính thêm phí. Ngoài ra, một số cửa hàng, cá nhân cũng thông báo sẽ không nhận chuyển tiền, rút tiền hộ qua tài khoản ngân hàng để tránh bị cơ quan thuế tính thuế nhiều…

Nguy cơ bị xử phạt, truy thu, áp thuế nặng hơn

Theo luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, không nhận chuyển khoản hay ghi sai nội dung thì không vi phạm quy định chung mà tùy thuộc vào lựa chọn của khách hàng, người kinh doanh. Tuy nhiên, những năm qua các phương tiện thanh toán không tiền mặt tại VN phát triển mạnh đã làm gia tăng lợi ích cho cả nền kinh tế vì tiện lợi, giảm chi phí, an toàn. Nếu người bán hàng không nhận chuyển khoản là đồng nghĩa với việc đi thụt lùi, có thể sẽ bị giảm một lượng khách hàng vì nhiều người đã quen với việc chuyển khoản qua ngân hàng, thanh toán bằng ví điện tử, mã QR… 

Còn nếu người bán cho rằng không ghi nội dung chuyển khoản liên quan đến bán hàng hay chỉ nhận tiền mặt để cơ quan thuế không thể xác định doanh thu thì có thể bị xem là hành vi né thuế, từ đó có thể sẽ bị gia tăng kiểm tra. Hơn nữa, ngành thuế hiện nay có nhiều công cụ để xác định doanh thu thông qua việc kiểm tra đầu vào từ các đơn vị kinh doanh khác; có thể thông qua các đơn vị vận chuyển hoặc kiểm tra lại lịch sử tài khoản ngân hàng từ năm trước đó. Việc ứng dụng dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo cũng dễ dàng theo dõi được người bán hàng qua mạng hoạt động ra sao. Khi phát hiện có tình trạng cố ý giấu doanh thu, cơ quan thuế sẽ xử phạt, truy thu và nếu nặng hơn có thể chuyển sang xử lý hình sự về tội trốn thuế.

"Từ đầu năm 2026, chính sách thuế khoán bỏ hoàn toàn thì tất cả cá nhân, hộ kinh doanh đều thực hiện kê khai doanh thu, đóng thuế như nhau là công bằng. Hơn nữa, ngưỡng doanh thu chịu thuế khi đó cũng tăng lên gấp đôi so với hiện nay thì số thuế nếu kê khai đúng doanh thu thật, giả sử tăng cũng không nhiều so với thuế khoán trước đây. Trường hợp với hộ kinh doanh có doanh thu hàng tỉ đồng là kinh doanh lớn thì càng nên thực hiện theo chế độ kế toán đúng, quản lý minh bạch và tiến lên doanh nghiệp là thuận lợi nhất", luật sư Trương Thanh Đức phân tích.

Phát biểu tại Hội nghị hỗ trợ, hướng dẫn, giải đáp vướng mắc của hộ kinh doanh trong việc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền do Cục Thuế (Bộ Tài chính) tổ chức hôm qua 5.6, Phó cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn thừa nhận, gần đây các hộ kinh doanh "rỉ tai" nhau việc không nhận thanh toán bằng chuyển khoản, chỉ nhận tiền mặt. Đây chỉ là trường hợp của một vài cá nhân, không phải hiện tượng rộng khắp. Cạnh đó, có hiện tượng người kinh doanh online sử dụng tài khoản của cá nhân khác, không chính chủ hoặc hạn chế ghi nội dung liên quan mua bán khi chuyển khoản. 

Theo ông, cơ quan thuế hiện có rất nhiều thông tin trên cơ sở dữ liệu chia sẻ chung giữa các bộ, ngành, từ ngân hàng, các bộ: Công an, Công thương, các sàn thương mại điện tử, các đơn vị vận chuyển… Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nếu xác định tự vận chuyển hàng hóa sẽ rất khó khăn, đều phải qua trung gian. Trong trường hợp thu tiền mặt, cơ quan thuế có thể kiểm tra qua đơn vị vận chuyển… Như vậy, kể cả việc sử dụng tài khoản khác, không chính chủ, cơ quan thuế cũng có biện pháp giám sát, xử lý. 

Theo lãnh đạo Cục Thuế, ngành thuế luôn cố gắng đảm bảo công bằng giữa các hộ kinh doanh, khi cùng bán hàng hóa giống nhau, tỷ lệ thuế phải như nhau, đảm bảo minh bạch và công bằng. Thuế không tăng, chỉ có mức độ minh bạch là được nâng cao, né thuế sẽ bị truy thu, xử phạt, thậm chí xử lý hình sự nếu nghiêm trọng. Trong tháng 6 này, cơ quan thuế sẽ đến từng hộ kinh doanh, hỗ trợ chuyển đổi sang hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, đảm bảo điều kiện thực hiện tốt nhất.