Thiệt hại thế nào nếu nhiều loại hải sản bị cấm nhập vào Mỹ?

Như Thanh Niên đã thông tin, từ ngày 1.1.2026, nhiều loại hải sản đánh bắt của Việt Nam có nguy cơ không thể nhập khẩu vào Mỹ vì liên quan đến đạo luật bảo tồn. Nếu không kịp thời khắc phục, mức độ thiệt hại sẽ như thế nào?

Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam vừa gửi thông báo về phán quyết cuối cùng của Cục Quản lý đại dương và khí quyển quốc gia Mỹ (NOAA) từ chối công nhận tương đương một số nghề cá theo Đạo luật bảo vệ động vật biển có vú (MMPA), dẫn tới khả năng một số mặt hàng thủy sản Việt Nam có thể sẽ bị cấm nhập khẩu vào Mỹ kể từ ngày 1.1.2026.

Báo cáo cuối cùng của tổ chức NOAA/NMFS (Mỹ) về đánh giá "tính tương đồng" theo MMPA đối với nghề cá của Việt Nam, có 12 nghề cá không được công nhận tương đương với quy định của Mỹ gồm: nghề đánh bắt cá mú bằng lưới rê, lưới kéo đáy (mã 2932), nghề đánh bắt cua ghẹ và giáp xác khác bằng lưới rê, lưới kéo, lưới bẫy/trạm (mã 2988), nghề đánh bắt mực nang, cá đáy, cá bơn, cá mú, cá đối, cá hồng, cá thờn bơn bằng lưới rê, câu vàng, lưới kéo (mã 2990), nghề đánh bắt cá nục heo bằng lưới rê, câu vàng (mã 2991), nghề đánh bắt tôm hùm bằng lưới rê đáy (mã 2992), nghề đánh bắt cá thu bằng lưới rê, lưới vây (mã 2994), nghề đánh bắt cá thu bằng lưới rê, lưới vây (mã 3051), nghề đánh bắt cá đối bằng lưới rê đáy (mã 3052), nghề đánh bắt cá thu bằng lưới rê tầng giữa (mã 3054), nghề đánh bắt cá nổi, cá ngừ bằng lưới rê (mã 3057), nghề đánh bắt cá ngừ mắt to, ngừ vằn, ngừ vây vàng bằng lưới rê tầng giữa, lưới vây mặt nước (mã 13124), nghề đánh bắt cá cờ, cá kiếm bằng lưới rê tầng giữa, câu tay (mã 13125).   

Theo NOAA, những lý do chính cho việc không tương đương bao gồm sự hiện diện của các loài động vật có vú biển có nguy cơ tuyệt chủng (như cá heo…) trong các ngư trường sử dụng ngư cụ có nguy cơ tác động cao, cùng với việc thiếu giám sát và báo cáo toàn diện về việc đánh bắt không chủ đích. Mặc dù Việt Nam đã cấm khai thác và giết hại có chủ ý động vật có vú biển, nếu vi phạm có thể bị xử phạt hình sự theo Bộ luật Hình sự hoặc xử phạt hành chính, đồng thời Việt Nam cũng đã đang triển khai các biện pháp giám sát, nhưng các biện pháp giảm thiểu hiện có chưa được chứng minh hiệu quả trong việc giảm thiểu việc đánh bắt không chủ đích dưới mức giới hạn cho phép, đặc biệt đối với các loài dễ bị tổn thương.

Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam, quyết định này của NOAA không chỉ đe dọa gây thất thu kim ngạch xuất khẩu hải sản sang Mỹ mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của hàng trăm nghìn ngư dân.

Thống kê năm 2024, Việt Nam xuất khẩu gần 512 triệu USD các loài hải sản từ 12 nghề cá trên sang Mỹ, chiếm gần 1/4 tổng kim ngạch xuất khẩu các loài này của Việt Nam. Trong đó, cá ngừ chiếm tỷ trọng cao nhất là 18%, tiếp đến là ghẹ chiếm 3% và mực gần 1%...

Một số doanh nghiệp của Việt Nam cho biết, nếu trường hợp xấu nhất xảy ra là việc cấm nhập khẩu các loại hải sản từ 12 nghề cá trên được thực thi, doanh nghiệp buộc phải chuyển hướng xuất khẩu sang các thị trường khác. Tuy nhiên, về lâu dài, thị trường Mỹ vẫn chiếm vị trí quan trọng, do đó việc khai thác, đánh bắt trên biển của ngư dân cần phải được thay đổi thực chất để đáp ứng yêu cầu của thị trường này. Để khắc phục được tập quán, thói quen đánh bắt lâu đời nói trên cần có các biện pháp phối hợp khẩn cấp trước mắt và dài hạn từ Chính phủ và các bộ ngành liên quan.