'Hộ chiếu mềm' quốc gia

Tám mươi năm sau, khi nhìn lại hành trình đất nước đã đi qua, tôi thường tự hỏi: hình ảnh Việt Nam hôm nay trong mắt bạn bè quốc tế là gì?

Tôi đã có dịp đến những vùng đất khá "xa lạ" với Việt Nam như Mông Cổ, Palestine, Triều Tiên, Eritrea, Sri Lanka hay Nepal. Ở đó, khi biết tôi đến từ Việt Nam, những người bạn quốc tế lớn tuổi thường reo lên đầy thân tình: "Hồ Chí Minh! Võ Nguyên Giáp!". Trong ký ức của họ, Việt Nam gắn liền với tên tuổi của hai nhà lãnh đạo kiệt xuất, với một dân tộc kiên cường, dám đứng lên giành độc lập.

Nhưng rồi tôi chợt nghĩ: với thế hệ công dân trẻ toàn cầu hôm nay, khi nghe hai chữ "Việt Nam", họ sẽ nhắc đến điều gì? Một điểm đến du lịch, một quốc gia khởi nghiệp năng động, một nền ẩm thực độc đáo, hay chỉ là một vùng đất xa xôi nào đó trên bản đồ?

Thương hiệu quốc gia, nói một cách giản dị, chính là hình ảnh và cảm xúc mà người khác nghĩ đến khi nghe tên Việt Nam. Nó không chỉ đến từ GDP, từ chính sách đối ngoại hay từ những tấm huy chương thể thao. Nó còn đến từ những khoảnh khắc nhỏ bé nhưng lặp lại hàng ngày - cách chúng ta cư xử trên đường phố, cách một du khách Việt nói chuyện ở sân bay, cách một du học sinh rèn giũa bản thân, cách một doanh nhân giữ chữ tín với đối tác. Mỗi hành động ấy đều góp một viên gạch xây nên ngôi nhà chung mang tên "hình ảnh Việt Nam".

Một công dân bước ra thế giới cần xuất trình hộ chiếu để xác nhận quốc tịch. Nhưng một dân tộc muốn bước vào tâm trí bạn bè năm châu thì cần một tấm hộ chiếu khác - "hộ chiếu mềm" - được tạo nên bởi uy tín, sự tử tế và văn minh của chính những con người mang quốc tịch ấy. Hộ chiếu cứng giúp chúng ta qua cửa khẩu. Hộ chiếu mềm mới đưa chúng ta vượt khỏi khoảng cách, định kiến và nghi ngờ để trở thành một quốc gia được chào đón, đáng tin cậy.

Trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, thương hiệu quốc gia là một tài sản đặc biệt. Người ta nhớ đến Nhật Bản bằng sự kỷ luật, nhớ đến Hàn Quốc bằng làn sóng K-pop và công nghệ, nhớ đến Thụy Sĩ bằng sự tin cậy và trung lập. Việt Nam cũng cần có những giá trị để người ta nghĩ đến ngay khi nhắc tên.

Đó có thể là sự hiếu khách, sự cần cù, lòng nhân ái, hay khát vọng vươn lên. Nhưng những giá trị ấy sẽ không thể bền vững nếu chỉ dừng lại ở khẩu hiệu, mà phải được thể hiện bằng đời sống thực, bằng những câu chuyện thật, bằng chính hành vi của từng người Việt.

Tôi tin rằng thương hiệu quốc gia là tài sản chung và mỗi công dân đều là một đại sứ thương hiệu. Một hành vi thiếu ý thức nơi công cộng có thể làm xấu đi hình ảnh Việt Nam. Nhưng ngược lại, một nụ cười thân thiện, một hành động giúp đỡ, một thành tích đáng tự hào cũng đủ khiến bạn bè quốc tế nhớ và trân trọng đất nước này.

Tôi từng chứng kiến một du học sinh Việt Nam ở châu Âu, thay vì chỉ học tập tốt, đã chủ động tổ chức những buổi giới thiệu văn hóa Việt, nấu món ăn Việt cho bạn bè quốc tế. Những người tham dự không chỉ nhớ đến món phở hay gỏi cuốn, mà còn nhớ đến một đất nước hiếu khách, chân thành. Đó chính là lúc hình ảnh Việt Nam được gieo vào tâm trí bạn bè bằng sự giản dị và ấm áp.

Thương hiệu quốc gia không thể xây dựng trong ngày một ngày hai, cũng không phải chỉ do chính phủ hay doanh nghiệp đảm nhận. Nó được kiến tạo từ ba tầng: Nhà nước kiến tạo chính sách minh bạch, môi trường đáng tin cậy; doanh nghiệp kinh doanh có trách nhiệm, đưa sản phẩm Việt Nam ra thế giới với chất lượng và uy tín; và quan trọng nhất, công dân trở thành gương mặt đại diện cho sự tử tế và văn minh. Cả ba tầng này cộng hưởng với nhau, mới tạo nên một hình ảnh Việt Nam thuyết phục và bền vững.

Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh không chỉ để chúng ta nhớ về một mốc son lịch sử, mà còn để tự nhắc nhau về một hành trình mới: hành trình định hình Việt Nam trong thế kỷ XXI. Thế giới sẽ biết đến chúng ta như thế nào? Một dân tộc chỉ thật sự mạnh khi mỗi công dân ý thức được mình là một phần của thương hiệu quốc gia.

Có thể chúng ta chưa sánh ngang những quốc gia đứng đầu về "sức mạnh mềm", nhưng mỗi người Việt hoàn toàn có thể bắt đầu từ những việc rất nhỏ: giữ chữ tín trong kinh doanh, học tập và làm việc nghiêm túc, cư xử thân thiện với du khách, tuân thủ pháp luật ở bất cứ nơi đâu. Khi những hành động nhỏ ấy được cộng hưởng, chúng sẽ trở thành nền tảng vững chắc cho hình ảnh Việt Nam mới: hòa bình, nhân ái, sáng tạo và đáng tin cậy.

Tám mươi năm trước, dân tộc ta giành quyền tự do. Tám mươi năm sau, chúng ta có cơ hội để khẳng định một giá trị khác - uy tín và bản sắc Việt Nam trong tâm trí bạn bè năm châu. Hộ chiếu có thể đưa ta ra thế giới, nhưng chính nhân cách, tài năng và cách ứng xử của từng người Việt mới là tấm visa vĩnh cửu để đất nước này được tôn trọng.

Và vì thế, mỗi người Việt Nam hôm nay - dù ở trong nước hay ở ngoài biên giới - đều đang mang trong mình trọng trách: trở thành một thương hiệu quốc gia.

Nguyễn Tuấn Quỳnh