Hiến kế để triển lãm chuyên đề hút khách

Thẳng thắn chỉ ra những hạn chế, vướng mắc trong công tác triển lãm chuyên đề, các chuyên gia, nhà quản lý bảo tàng VN đã nêu ra một số giải pháp nhằm tăng tính tương tác, thu hút khách đến với các triển lãm trong kỷ nguyên số.

CHƯA CÓ TRIỂN LÃM CHUYÊN ĐỀ ĐÚNG NGHĨA

Chia sẻ tại buổi tọa đàm "Đổi mới và nâng cao chất lượng công tác triển lãm chuyên đề tại các bảo tàng mỹ thuật ở VN" do Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng tổ chức hôm qua 7.8, TS Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật VN, nhìn nhận: Những cách làm triển lãm chuyên đề tại các bảo tàng mỹ thuật VN có khoảng cách khá rõ so với quốc tế. Từ thực tế khi tham quan nhiều bảo tàng trên thế giới, ông Minh cho biết, tại các nước phát triển, triển lãm chuyên đề không chỉ được đầu tư công phu mà còn thu phí rất cao, thậm chí gấp 3 - 4 lần giá vé thông thường. Ngược lại, tại VN, phần lớn triển lãm chuyên đề hiện vẫn… miễn phí. Điều này phản ánh sự thiếu hụt nguồn lực, từ kinh phí tổ chức đến chính sách hỗ trợ.

"Triển lãm chuyên đề ở VN hiện nay còn nhiều khác biệt so với quốc tế, chủ yếu diễn ra trong thời gian ngắn và thường phục vụ nhiệm vụ chính trị. Trong khi đó, tại các nước phát triển, triển lãm chuyên đề được chuẩn bị công phu, nghiên cứu bài bản trong nhiều năm bởi các nhà giám tuyển chuyên nghiệp, thời gian tổ chức kéo dài vài tháng và đi kèm các sản phẩm phục vụ công chúng. Mức đầu tư cho các triển lãm này ở nước ngoài cũng rất lớn. Tại VN, các bảo tàng mỹ thuật đang có dấu hiệu khởi sắc, nhưng để tổ chức được một triển lãm chuyên đề đúng nghĩa vẫn là thách thức lớn", TS Nguyễn Anh Minh nói.

Dẫn chứng từ đơn vị của mình, ông Minh cho hay, bảo tàng từng giao nhiệm vụ nghiên cứu triển lãm chuyên đề cho Phòng Nghiên cứu sưu tầm trong suốt 2 năm nhưng kế hoạch không thành công và phải chuyển lại cho Phòng Trưng bày - Giáo dục để triển khai triển lãm theo hình thức xoay vòng, ngắn hạn.

Theo ông Minh, có 3 thách thức lớn đối với triển lãm chuyên đề, gồm: nguồn hiện vật, nhân lực và tài chính. Với hơn 20.000 hiện vật trong kho, bảo tàng vẫn phải xoay vòng trưng bày do thiếu hiện vật mới, trong khi việc kết nối với các nhà sưu tập tư nhân, bảo tàng địa phương còn hạn chế. Nhân sự giám tuyển chuyên nghiệp gần như chưa có, dù bảo tàng đã nhiều năm cố gắng xây dựng vị trí này đúng nghĩa nhưng chưa thành công. Tài chính cho mỗi triển lãm rất eo hẹp, thường dưới 100 triệu đồng, không đủ để tổ chức các triển lãm hấp dẫn.

CẦN THIẾT ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ

Từ hiện tượng hút khách chưa từng có sau 3 tháng hoạt động tại cơ sở mới, Phó giám đốc Bảo tàng Đà Nẵng Ngô Thị Bích Vân cho biết, tính từ ngày 1.4 đến nay, bảo tàng đã đón gần 160.000 lượt khách, trong đó lượng khách quốc tế có xu hướng tăng. Yếu tố then chốt giúp bảo tàng tăng sức hút, theo bà Vân, là cách thức trưng bày đổi mới, ứng dụng công nghệ hiện đại, đồng thời vẫn tôn trọng cấu trúc kiến trúc di tích của tòa nhà hơn 130 năm tuổi (nguyên là Tòa Đốc lý).

"Công nghệ được sử dụng như một phương tiện hỗ trợ diễn giải, không nhằm thay thế con người nhưng góp phần nâng cao hiệu quả trưng bày trong không gian hạn chế", bà Vân nói và cho rằng, triển lãm chuyên đề cần chọn chủ đề sát với thị hiếu công chúng, khảo sát nhu cầu sau mỗi chương trình và tăng cường hoạt động trải nghiệm đi kèm để khách quay lại.

Bà Nguyễn Thị Hải Yến, Bảo tàng Mỹ thuật Huế, cũng cho rằng các triển lãm chuyên đề cần ứng dụng công nghệ hiện đại nhằm tạo môi trường tương tác để khách tham quan dễ dàng khám phá nội dung triển lãm theo cách sống động hơn, như: quét mã QR trên hiện vật, tạo trò chơi tương tác, cung cấp trải nghiệm cá nhân hóa… Cùng với đó, các bảo tàng cần đa dạng hoạt động trải nghiệm để khách đến không chỉ thưởng lãm mà còn là thành viên của triển lãm, lấy khách là trung tâm, nắm bắt nhu cầu nhiều đối tượng công chúng khác nhau, để rút kinh nghiệm cho những triển lãm lần sau.

Theo Th.S Đỗ Phúc Thái Nguyên, Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM, trong bối cảnh xã hội chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng đề cao trải nghiệm, cá nhân hóa và chuyển đổi số, mô hình trưng bày tuyến tính vốn thiên về tiếp nhận thụ động dần trở nên kém hấp dẫn. Th.S Nguyên cho rằng các bảo tàng cần đổi mới phương pháp trưng bày theo hướng lấy công chúng làm trung tâm, đề cao tương tác và trải nghiệm đa giác quan. Việc tích hợp công nghệ (VR, AR, âm thanh định hướng, màn hình cảm ứng...) sẽ mở rộng biên độ cảm thụ nghệ thuật, tăng cường kết nối giữa công chúng và tác phẩm. Không gian trưng bày cần được thiết kế mở, linh hoạt, dễ tái cấu trúc cho từng chuyên đề. Hệ thống ánh sáng, chất liệu, thị giác và dòng di chuyển nên được bố trí tổng thể để tạo nên trải nghiệm mạch lạc và hấp dẫn…

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Anh Minh nhấn mạnh công nghệ không phải là giải pháp duy nhất, nhưng là công cụ quan trọng giúp tăng cường trải nghiệm, tương tác và thu hút công chúng, đặc biệt là giới trẻ. Tuy nhiên, nhiều bảo tàng hiện vẫn chưa đủ năng lực để đầu tư hệ thống ánh sáng, thiết bị trình chiếu, không gian tương tác hay các giải pháp công nghệ hiện đại, như: mapping 3D, ứng dụng AI… Theo TS Minh, nếu thiếu công nghệ, dù bảo tàng sở hữu hiện vật quý giá hay có nội dung chất lượng cũng khó thu hút được công chúng trẻ vốn đã quen với trải nghiệm công nghệ cao trong đời sống hằng ngày.

"Thế hệ trẻ gắn bó mật thiết với công nghệ, và đây chính là yếu tố quan trọng để xây dựng công chúng cho bảo tàng. Nếu thiếu công nghệ, bảo tàng sẽ khó tạo được sức hấp dẫn đối với người trẻ", TS Minh nói.