Hà Nội 'dọn đường' cho đổi mới sáng tạo với cơ chế sandbox

Chiều 22/8, Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội phối hợp Trung tâm Truyền thông, Dữ liệu và Công nghệ số - Văn phòng UBND Thành phố Hà Nội tổ chức tọa đàm về kiến tạo Thủ đô thông minh. Tọa đàm diễn ra trong bối cảnh chính quyền Hà Nội đang dự thảo 6 nghị quyết phục vụ cho đổi mới sáng tạo, gồm nghị quyết về hoạt động thử nghiệm có kiểm soát (sandbox); thông qua đề án thành lập Sàn Giao dịch công nghệ Hà Nội; phê duyệt đề án thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm thành phố Hà Nội; thông qua Đề án thành lập Trung tâm đổi mới sáng tạo Hà Nội; quy định một số chính sách đặc thù phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; quy định cơ chế chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo và hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo (vườn ươm đổi mới sáng tạo).
Ông Nguyễn Việt Hùng, Phó giám đốc Sở Khoa học Công nghệ Hà Nội, cho biết ban đầu số lượng dự thảo nhiều hơn, nhưng được rút xuống để đảm bảo mỗi nghị quyết tập hợp đầy đủ chính sách đột phá, có tính lan tỏa, có mối quan hệ hữu cơ với nhau để cùng hỗ trợ cho hoạt động đổi mới sáng tạo.
Sandbox: Thử nghiệm có kiểm soát
Trong 6 dự thảo nghị quyết, đại diện Sở đánh giá sandbox có tầm quan trọng cao nhất. Cơ chế sandbox cho phép thử nghiệm những mô hình kinh doanh mới dựa trên công nghệ, áp dụng trong một thời gian và không gian nhất định để kiểm soát rủi ro cho cả nhà phát triển và người sử dụng. Theo ông Hùng, sandbox sẽ là cầu nối tạo ra sự liên kết mạnh mẽ giữa nhà nghiên cứu, doanh nghiệp, nhà nước và nhà đầu tư.
Khu công nghệ cao Hòa Lạc (HHTP) sẽ là nơi triển khai mô hình thí điểm. Ông Trần Đắc Trung, Phó ban quản lý HHTP, cho biết đã sẵn sàng về hạ tầng, đất đai, nhân lực công nghệ và pháp lý. Một số doanh nghiệp trong Khu công nghệ cao đã đề xuất dự án thử nghiệm và chỉ chờ cơ chế được thông qua để đăng ký. Điều này không chỉ cho thấy tiềm năng áp dụng công nghệ mới của thành phố, mà còn phản ánh sự sẵn sàng của doanh nghiệp trong việc biến các ý tưởng sáng tạo thành hiện thực, từ đó tạo ra những tác động tích cực đối với nền kinh tế và xã hội.
Phân tích về việc nên thiết kế sandbox thế nào để đạt được hiệu quả triển khai, PGS.TS Huỳnh Đăng Chính, Phó giám đốc Đại học Bách Khoa Hà Nội, cho rằng có 3 yếu tố một sandbox cần có. Thứ nhất là tính an toàn, không chỉ đảm bảo quyền lợi và sự an tâm cho người dùng, mà còn cho doanh nghiệp tham gia và cơ quan quản lý. Điều này giúp họ miễn trừ với những rủi ro không lường trước, đồng thời tạo ra một môi trường thử nghiệm ổn định và đáng tin cậy. Thứ hai là sự hấp dẫn, ví dụ có cơ chế tài chính đủ để khuyến khích doanh nghiệp dấn thân. Thứ ba là tính hiệu quả, tức hoạt động của sandbox phải được kết nối với các sàn giao dịch công nghệ, quỹ đầu tư, doanh nghiệp, tập đoàn... để kết quả thử nghiệm tốt có thể nhanh chóng được mở rộng.
Quỹ mạo hiểm: Vốn mồi thu hút tư nhân
Cũng tại hội thảo, bà Đỗ Thu Hằng, Phó giám đốc Sở Tài chính Hà Nội, tiết lộ dự thảo nghị quyết sẽ mở đường cho thành phố thiết lập Quỹ đầu tư mạo hiểm. Trong đó, ngân sách thành phố đầu tư không quá 49% vốn điều lệ, tương đương 600 tỷ đồng, số còn lại huy động từ tư nhân. Bà thừa nhận số tiền 600 tỷ khi đặt trong bối cảnh đầu tư cho khoa học công nghệ "không đáng gì", nhưng đóng vai trò "vốn mồi" của chính quyền để kích hoạt sự tham gia đầu tư tư nhân. Sự ra đời của Quỹ cũng cho thấy cam kết của khu vực công đối với hoạt động đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp.
Trước những băn khoăn về việc vận hành Quỹ sao cho không vi phạm luật ngân sách mà vẫn đạt hiệu quả, bà Hằng cho rằng nếu vẫn đi theo cách tiếp cận bảo toàn vốn thì không thể gọi là quỹ mạo hiểm. Do vậy, Quỹ sẽ được quản lý theo cơ chế thị trường và có sự chấp nhận rủi ro, nhưng đảm bảo tính công khai, minh bạch để chống thất thoát, lãng phí.
"Việc thiết kế Quỹ theo mô hình hợp tác công tư, Nhà nước là nhà đầu tư chiếm cổ phần không quá bán sẽ góp phần đảm bảo Quỹ vận hành linh hoạt, tránh cơ chế xin - cho hoặc các nguyên tắc chống thất thoát cứng nhắc", bà Hằng nói.
Chia sẻ về những thách thức trong hoạt động đầu tư mạo hiểm, ông Lê Thanh Sơn, Phó chủ tịch CMC, nhấn mạnh cái khó của các quỹ mạo hiểm không phải có bao nhiêu tiền mà "làm sao để tiêu được tiền".
Theo ông, vấn đề là phải tìm được các startup xứng đáng để rót vốn. CMC cũng có một quỹ mạo hiểm đầu tư vào ý tưởng sáng tạo nội bộ. Tuy nhiên, họ sớm nhận ra việc tìm kiếm ý tưởng không thể giới hạn trong nội bộ doanh nghiệp mà phải mở rộng ra bên ngoài, đồng thời phải kết hợp với các quỹ đầu tư khác để chia sẻ rủi ro và tìm kiếm cơ hội. Các nhà đầu tư phải hỗ trợ doanh nghiệp trong khâu thương mại hóa sản phẩm và phát triển thị trường. Đó là quy trình dài, không đơn thuần là rót vốn.
Do vậy, ông Sơn nhận định, quỹ đầu tư mạo hiểm của thành phố nên là "đầu tư công, quản trị tư". Tổ chức được thuê để quản lý quỹ sẽ có trách nhiệm liên kết các vườn ươm, trung tâm đổi mới sáng tạo, không gian thử nghiệm sandbox... để tìm kiếm dự án phù hợp và kết nối với đối tác để hỗ trợ dự án phát triển.
Ủng hộ quan điểm trên, ông Nguyễn Việt Hùng, đại diện Sở Khoa học và Công nghệ, nhấn mạnh: "Ngân sách nhà nước được sử dụng để thúc đẩy sự tham gia của những nhà đầu tư chuyên nghiệp, giàu kinh nghiệm. Đây là cách để khuyến khích các 'tay chơi' có năng lực cùng tham gia vào thị trường". Vai trò của Nhà nước sẽ dừng ở việc tạo ra môi trường thuận lợi, khuyến khích, thay vì can thiệp sâu vào hoạt động đầu tư.
Sáu dự thảo nghị quyết đang trong quá trình tham vấn và lấy ý kiến phản biện.
Ngô Hà