'Góc khuất' khi thực hiện quy định siết dạy thêm, học thêm: Những kỳ thi 'nghiệt ngã'

Những kỳ kiểm tra, thi tuyển đầu vào 'nghiệt ngã' từ lớp 5 lên lớp 6, từ lớp 9 lên lớp 10 ở các trường chuyên, trường 'đặc thù' với cách ra đề như vừa qua tiếp tục khiến phụ huynh củng cố quyết tâm phải cho con đi học thêm.

"KHÔNG HỌC THÊM, LÀM SAO ĐỖ"

Chị M.T, vừa có con tham dự ít nhất 5 kỳ thi tuyển sinh vào lớp 6 của 5 trường THCS trên địa bàn TP.Hà Nội, chia sẻ dù biết quy định "cấm dạy thêm" với học sinh (HS) tiểu học, nhưng không thể cứ học theo chương trình trên lớp chính khóa là có thể dự thi vào các trường này. Trái lại con chị phải học thêm đủ "combo" 3 môn: tiếng việt, toán, tiếng Anh ở các lớp và trung tâm luyện thi bên ngoài.

Chị cho biết, từ lớp 2, con chị đã tham gia các lớp học thêm như vậy và không chỉ luyện một nơi mà theo từng môn ở những "địa chỉ uy tín" được phụ huynh đi trước mách bảo. Lớp 2 chỉ học 2 buổi/tuần mỗi môn nhưng lên lớp 5 thì tăng lên. Do vậy từ lâu với con chị M.T và con những phụ huynh có "quyết tâm" vào bằng được các trường "đặc thù" ở Hà Nội, khái niệm ngày nghỉ cuối tuần một cách trọn vẹn hầu như không có.

Thời điểm các trường THCS "đặc thù" công bố kết quả cũng là lúc rất nhiều giọt nước mắt đã rơi, phụ huynh khóc vì sung sướng không ít nhưng cũng nhiều người khóc vì thất vọng và cả cay đắng. Trên các diễn đàn, hội nhóm dành cho phụ huynh trên mạng xã hội, rất nhiều tâm sự về vấn đề này.

Đề thi vào các trường "đặc thù" khó không chỉ ở cách ra đề lắt léo, mẹo mực mà còn đòi hỏi tốc độ giải bài, làm bài nhanh "khủng khiếp". Nếu không học thêm, không luyện đề thì không thể vượt qua những kỳ thi kiểu như vậy. Riêng Hà Nội có cả chục trường THCS tuyển sinh vào lớp 6 theo cách thức "kiểm tra, đánh giá năng lực" đầu vào với tỷ lệ chọi từ cao đến rất cao.

Kỳ thi vào lớp 6 Trường THCS-THPT Nguyễn Tất Thành (Trường ĐH Sư phạm Hà Nội) là một trong những kỳ thi có tỷ lệ chọi cao nhất trong hệ thống trường THCS tại Hà Nội cũng như trên cả nước. Năm nay, tỷ lệ chọi tại kỳ thi lớp 6 của trường là 1/18. Phụ huynh dù chấp nhận lăn lộn cho con học thêm, luyện thi khắp nơi nhưng kết quả đỗ - trượt vẫn khiến không ít người băn khoăn với cách tính điểm chuẩn của trường này.

Cách thức tuyển sinh vào lớp 6 kiểu "trăm hoa đua nở" hiện nay cùng với việc cho phép mở các trường THCS "đặc thù", trường THCS năng khiếu trực thuộc các trường ĐH; trường chất lượng cao ngày càng tăng đang mâu thuẫn và là một thách thức việc thực hiện Thông tư 29 về quản lý dạy thêm, học thêm của Bộ GD-ĐT.

TRƯỜNG VỪA RA ĐỀ VỪA TỔ CHỨC LUYỆN THI

Bộ GD-ĐT cấm giáo viên (GV) dạy thêm với HS chính khóa của mình bằng cách không cho phép hoạt động này có thu tiền. Điều này được dư luận đồng tình rất cao. Nhưng một "góc khuất" mà quy định của Bộ chưa "rà" tới, đó là việc các trường THPT chuyên của trường ĐH lâu nay tự tuyển sinh, tự ra đề và công khai tổ chức các trung tâm dạy thêm, luyện thi thì chưa chịu sự quản lý nào tương tự quy định GV không dạy thêm chính HS của mình.

Trường THPT chuyên Ngoại ngữ (Trường ĐH Ngoại ngữ, ĐH Quốc gia Hà Nội) lâu nay vẫn tồn tại Trung tâm bồi dưỡng kiến thức và chiêu sinh các khóa luyện thi từ dài hạn đến cấp tốc để vào lớp 10 và lớp 6 THCS Ngoại ngữ (cũng trực thuộc trường ĐH này). Gần đây nhất, trong tháng 5 vừa qua, trung tâm này thông báo khai giảng "Lớp luyện thi vào trường chuyên, trường chất lượng cao năm học 2025 - 2026" dành cho HS từ lớp 3 đến lớp 12. Đội ngũ GV của trung tâm đều là của các trường ĐH Ngoại ngữ, THPT chuyên Ngoại ngữ, THCS Ngoại ngữ... với đủ các môn mà những trường này tổ chức thi đầu vào.

Vì vậy, để mong con có một suất đỗ vào trường, nhiều phụ huynh không chỉ ở Hà Nội mà ở các tỉnh phía bắc, thậm chí các tỉnh vùng sâu, vùng xa như Sơn La, Điện Biên cũng cho con "khăn gói" từ tối thứ sáu lên Hà Nội để tranh thủ học thêm ở trung tâm này vào 2 ngày cuối tuần. Mức học phí khoảng 200.000 - 300.000 đồng/buổi/môn.

Tình trạng tương tự cũng diễn ra ở một số trường THPT chuyên trực thuộc trường ĐH khác ở Hà Nội. Chính GV, thậm chí là lãnh đạo nhà trường, trực tiếp phụ trách việc tuyển sinh, ra đề thi tuyển vào lớp 10 nhưng cũng tham gia mở lớp và đứng lớp dạy thêm để ôn thi vào trường. Phụ huynh không khó để tìm kiếm các trung tâm luyện thi "đình đám" này và rỉ tai nhau dù con học rất giỏi theo chương trình của Bộ hay đạt điểm cao theo đề thi vào lớp 10 THPT chuyên của các sở GD-ĐT nhưng nếu không luyện thi tại trung tâm của "các thầy" thì cũng không đỗ được vào trường THPT chuyên của các trường ĐH. Do đặc thù các trường ra đề nên luyện thi "sát" hơn.

Mùa tuyển sinh năm nay, năm đầu tiên theo chương trình giáo dục phổ thông mới với nhiều kỳ vọng về đánh giá năng lực để chọn HS, nhưng không ít chuyên gia tỏ ra rất thất vọng về cách ra đề thi tuyển vào lớp 10 THPT chuyên của các trường nói trên.

Nhận xét về cách ra đề thi môn toán của một trường THPT chuyên trực thuộc trường ĐH ở Hà Nội năm nay, GS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục VN, chia sẻ "thật sự băn khoăn" bởi: "Nếu không điều chỉnh định hướng ra đề, chúng ta sẽ tiếp tục duy trì một môi trường học tập nơi luyện thi trở thành gánh nặng, và sự chuẩn bị kỹ thuật bị đánh đồng với năng lực tư duy. Những đề kiểu này càng ngày càng dành cho những HS đã luyện hàng trăm bài mẫu, hơn là những bạn có tư duy tự nhiên, yêu thích toán học nhưng chưa được tiếp cận chương trình luyện thi nâng cao".

Vì vậy, GS Vinh cho rằng một đề thi vào lớp 10 chuyên nên hướng đến việc tìm ra HS có tiềm năng, có tư duy độc lập chứ không phải chỉ để chọn ra người giải đề giỏi nhất.

Nhiều GS toán học cũng cùng ý kiến tương tự khi cho rằng đề thi vào trường THPT chuyên "hàng đầu" của ĐH lớn nhưng vẫn như 30 năm trước, mặc dù thời đại bây giờ đã rất khác. Tai hại hơn, đề thi thay vì đánh giá được đúng năng khiếu của HS thì lại khuyến khích các em chạy theo việc luyện các dạng bài, dạng đề thành quen dẫn tới các em buộc phải học thêm ở các trung tâm, lò luyện và nhóm lớp của các thầy cô dạy chính các trường đó.

TS Trần Thị Bích Ngân, Chủ nhiệm đề tài nghiên cứu mô hình giáo dục tài năng, Viện Khoa học giáo dục VN, đề nghị cần thay đổi cách nhận diện và tuyển sinh vào trường chuyên. Cần áp dụng các phương pháp đánh giá đa chiều để tuyển chọn HS có năng lực vượt trội, gồm: HS có thành tích học tập xuất sắc; HS đoạt giải trong các kỳ thi; HS có năng khiếu đặc biệt. Trong đó cần nhấn mạnh đánh giá năng lực thực tế, tiềm năng phát triển và tư duy sáng tạo. (còn tiếp)