Giám đốc WEF: Người trẻ cần chuẩn bị để làm việc chung với người máy

(Dân trí) - Lãnh đạo WEF cho rằng 1/3 công việc tương lai sẽ do con người và máy móc phối hợp tạo ra. Người trẻ Việt Nam cần chuyển từ cạnh tranh sang hợp tác với AI, phát triển tư duy liên ngành.

Tại talkshow mở màn Diễn đàn Kinh tế mùa thu 2025 diễn ra ngày 25/11, các lãnh đạo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), chuyên gia công nghệ, doanh nghiệp và trường đại học đã có cuộc đối thoại sôi nổi cùng giới trẻ Việt Nam về tương lai việc làm trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo (AI). Trọng tâm của cuộc thảo luận xoay quanh vấn đề: Người trẻ cần chuẩn bị gì để làm việc hiệu quả cùng máy móc.

Người trẻ Việt Nam cần chuẩn bị để làm việc chung với người máy

Ông Stephan Mergenthaler, Giám đốc điều hành WEF, nhấn mạnh rằng trong thập kỷ tới, khoảng một phần ba công việc trên thị trường lao động sẽ hình thành từ sự kết hợp giữa con người và máy móc. “Tương lai của thị trường việc làm là sự hợp tác của con người và máy móc. Những người trẻ đang bước vào thị trường lao động và định hình nền kinh tế mới cần chuẩn bị ngay từ bây giờ”, ông nói.

Dù vậy, lãnh đạo WEF khẳng định công nghệ không thay thế con người, mà đang tái định nghĩa những điều chỉ con người mới có thể làm. Khi tiếp xúc với các doanh nghiệp toàn cầu, những kỹ năng được tìm kiếm nhiều nhất năm 2025 không phải là kỹ thuật thuần túy, mà là tư duy phân tích, khả năng thích ứng, sự linh hoạt, năng lực lãnh đạo, ảnh hưởng xã hội và sáng tạo - những năng lực mang tính “bản chất con người”.

Ông Stephan Mergenthaler cho rằng thế hệ trẻ cần chuẩn bị ba dịch chuyển tư duy quan trọng. Thứ nhất, thay đổi từ tư duy cạnh tranh với AI sang hợp tác với AI, coi công nghệ là công cụ tăng cường sức mạnh cá nhân. Thứ hai, chuyển từ “học một lần dùng cả đời” sang “học liên tục”, cập nhật kỹ năng theo nhịp phát triển của công nghệ. Thứ ba, chuyển từ tư duy chuyên môn hóa sang tư duy liên ngành, kết nối kiến thức ở nhiều lĩnh vực để tạo ra giải pháp mới - điều mà máy móc chưa thể thay thế.

Các số liệu WEF đưa ra cũng cho thấy tốc độ chuyển dịch mạnh mẽ: 77% doanh nghiệp sẽ tập trung đào tạo lại lực lượng lao động hiện hữu, 69% tuyển mới nhân sự có kỹ năng AI và 62% ưu tiên những người có khả năng làm việc hiệu quả cùng AI. “Tương lai không phải là câu chuyện AI thay thế con người, mà là mô hình đội ngũ lai - hybrid teams”, ông nhấn mạnh.

Để minh họa, ông dẫn chứng hàng loạt lĩnh vực đang thay đổi nhanh chóng nhờ công nghệ: Chi phí pin và lưu trữ năng lượng giảm mạnh, mở ra mô hình phát triển bền vững mới; công nghệ sinh học giảm mạnh chi phí giải trình tự gene, thúc đẩy đột phá y học; và lĩnh vực không gian ghi nhận chi phí phóng tải trọng thấp chưa từng có, tạo nền kinh tế không gian đầy hứa hẹn.

“Khi những thay đổi này diễn ra đồng thời, tương lai việc làm trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết: Lao động con người phải kết hợp với máy móc và trí tuệ nhân tạo”, ông kết luận.

GenZ hỏi, chuyên gia đáp: Điều cần thiết là đưa AI xuống mặt đất

Trước những băn khoăn của giới trẻ về cách ứng dụng công nghệ, các chuyên gia đã đưa ra thông điệp cốt lõi: Cần thay đổi tư duy, tránh sai lầm phổ biến là "nghĩ về công nghệ trước vấn đề".

Thay vì những bàn luận trừu tượng về năng suất hay mở ra lĩnh vực mới, các diễn giả cho rằng điều cấp thiết là phải đưa AI "xuống mặt đất". Trí tuệ nhân tạo cần được cụ thể hóa thành các dự án trong doanh nghiệp, đóng vai trò là đối tác giải quyết những bài toán khó mà sức người không thể xử lý triệt để, chứ không phải là điểm bắt đầu của mọi giải pháp.

Ông Stephan Mergenthaler nhận định, mô hình hợp tác công - tư hiệu quả nhất chính là các cộng đồng học tập chung. Ở đó, doanh nghiệp vừa học hỏi kinh nghiệm toàn cầu, vừa được hỗ trợ triển khai các "bài toán thật". Ông nhấn mạnh tư duy thiết kế, năng lực đặt câu hỏi và sự tò mò vẫn là gốc rễ để người trẻ tiếp cận AI đúng đắn.

Dưới góc độ doanh nghiệp công nghệ, ông Đặng Văn Tú - Giám đốc công nghệ Tập đoàn CMC - khẳng định nhân lực trẻ là trung tâm phát triển. Để mở rộng nguồn nhân lực AI quốc gia, ông Tú đề xuất 4 nhóm chính sách trọng tâm.

Cụ thể, vị lãnh đạo công nghệ này kiến nghị cần sớm xây dựng Khung năng lực kỹ năng AI quốc gia để chuẩn hóa yêu cầu cho từng đối tượng từ sinh viên đến chuyên gia. Song song đó, mô hình hợp tác đại học - doanh nghiệp cần được đổi mới theo hướng "đồng giảng dạy": Nhà trường cung cấp nền tảng lý thuyết, doanh nghiệp mang đến hạ tầng, dữ liệu và dự án thực tế. Ngoài ra, ông Tú cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư hạ tầng AI mở cho thử nghiệm và tăng cường hợp tác quốc tế.

Đồng quan điểm, TS Hà Thị Thanh Hương (ĐHQG TPHCM) chỉ ra tiềm năng to lớn của AI trong y tế bền vững. Bà khuyên người trẻ cần thấu hiểu sâu sắc các vấn đề của cộng đồng trước khi sử dụng AI như một công cụ để giải quyết bài toán thực tiễn.

“Thay vì mù lòa tin tưởng vào công nghệ, cần quay về điểm khởi đầu”

Trả lời câu hỏi của CEO Metub Hà Thị Tú Phượng về tương lai kinh tế sáng tạo, đại diện WEF nhận định đây là lĩnh vực năng động và khó đoán. Theo ông, sự phát triển của AI đang hạ thấp rào cản gia nhập, giúp các cá nhân tạo ra sức ảnh hưởng lớn với nguồn lực hạn chế. Ông dự báo sự sáng tạo sẽ bùng nổ theo hướng "từ dưới lên", đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc trang bị "trí tuệ nhận thức số" - khả năng phân biệt thông tin và sử dụng công nghệ có trách nhiệm.

Đáng chú ý, chia sẻ với trăn trở của sinh viên Vy (Đại học RMIT) về thực trạng giới trẻ đang phụ thuộc quá mức vào AI do tâm lý sợ bỏ lỡ, ông Stephan Mergenthaler thừa nhận nhiều người đang để công cụ dẫn dắt thay vì tư duy phản tư.

Vị chuyên gia khuyến nghị thay vì "mù lòa" tin vào công nghệ, người trẻ cần quay về điểm khởi đầu là sự chiêm nghiệm. Sai lầm thường gặp là áp dụng công nghệ vào những việc đơn giản. Thay vào đó, nhân sự cần xác định những bài toán khó nhất, rồi mới coi AI là đối tác để triển khai giải pháp.

Cũng tại diễn đàn, đại diện chính quyền kêu gọi giới trẻ tích cực học tập và khởi nghiệp làm giàu. TPHCM được khẳng định là trung tâm kinh tế, đổi mới sáng tạo hàng đầu. Chính phủ đã và đang tạo điều kiện thuận lợi nhất về thể chế, phân cấp để thành phố vươn mình, trở thành bệ phóng tốt nhất cho người trẻ tự chuẩn bị tương lai.