EU họp bàn kế hoạch sử dụng 163 tỷ USD tài sản Nga, Ukraine lên tiếng đòi tự chi tiêu

Đây là một trong những phát biểu công khai đầu tiên cho thấy chi tiết lập trường của Ukraine về "Khoản vay Bồi thường" từ tài sản Nga bị đóng băng.

Ukraine muốn tự chủ chi tiêu "khoản vay bồi thường"

Ukraine đang kêu gọi các quốc gia châu Âu không hạn chế Kiev sử dụng khoản vay 163 tỷ USD được đề xuất từ tài sản nhà nước Nga bị đóng băng, lập luận rằng họ cần mua vũ khí không phải do châu Âu sản xuất, sửa chữa thiệt hại do giao tranh và bồi thường cho các nạn nhân.

Ngày 22/10, các nhà lãnh đạo EU tiến hành thảo luận về "Khoản vay Bồi thường" cho Kiev, với sự tham gia của tổng thống Ukraine. Một số quốc gia đề xuất rằng các quỹ này nên được chi chủ yếu cho vũ khí sản xuất tại châu Âu nhằm tăng cường ngành công nghiệp quốc phòng của họ giữa lúc mối đe dọa từ Nga gia tăng.

Tuy nhiên, một quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Volodymyr Zelensky nói với Reuters rằng: Ukraine cần các quỹ này vào cuối năm và cả quyền tự chủ chi tiêu. Đây là một trong những phát biểu công khai đầu tiên cho thấy chi tiết lập trường của Kiev về vấn đề này.

"Quan điểm của Ukraine là bất kỳ điều kiện nào cũng làm suy yếu nguyên tắc công lý. Nạn nhân, chứ không phải các nhà tài trợ hay đối tác được quyết định cách giải quyết các nhu cầu quốc phòng, phục hồi và bồi thường cấp bách nhất của họ", Iryna Mudra - cố vấn pháp lý hàng đầu trong chính quyền ông Zelensky cho biết.

Khoản vay chỉ dùng mua vũ khí châu Âu?

Bà Mudra cho biết, Ukraine ủng hộ hợp tác với ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu và đã hoàn tất thỏa thuận với các công ty công nghiệp lớn nhất của châu Âu.

"Tuy nhiên chúng tôi sẽ kiên quyết giữ quyền tự chủ trong việc quyết định phân bổ nguồn lực cho quốc phòng - nếu các nước châu Âu không có [vũ khí] đủ năng lực phòng thủ, thì chúng tôi phải có được khả năng mua từ bên ngoài [châu Âu]".

Chẳng hạn như hệ thống phòng không Patriot do Mỹ sản xuất được coi là tối quan trọng giúp Ukraine đánh chặn tên lửa từ Nga.

Theo bà Mudra, một phần khoản vay sẽ dành cho "các nhu cầu tái thiết cấp bách", chẳng hạn như cơ sở hạ tầng năng lượng quan trọng của Ukraine và bồi thường cho các nạn nhân.

Theo một tài liệu của Ủy ban Châu Âu mà Reuters có được, một số quốc gia châu Âu muốn các quỹ này chủ yếu được sử dụng cho vũ khí sản xuất tại châu Âu, trong khi một số quốc gia khác cho rằng cần có sự linh hoạt.

Như một biện pháp thỏa hiệp, Ủy ban đã đề xuất rằng phần lớn khoản vay nên được chi cho vũ khí của Ukraine và châu Âu và một phần nhỏ hơn dành cho hỗ trợ ngân sách chung - mà Kiev có thể sử dụng để mua vũ khí từ ngoài châu Âu.

Thách thức pháp lý

Đầu tháng này, các nhà lãnh đạo châu Âu đã bày tỏ sự ủng hộ rộng rãi đối với ý tưởng sử dụng tài sản của Nga bị đóng băng tại phương Tây để cấp một khoản vay 140 tỷ euro (163 tỷ đô la) cho Ukraine.

Các nhà ngoại giao EU cho biết nhiều thách thức pháp lý và kỹ thuật cần phải được giải quyết, đặc biệt là để trấn an Bỉ, nơi giữ các tài sản của Nga sẽ được sử dụng trong kho lưu ký chứng khoán Euroclear.

Tuy nhiên, các quan chức EU cấp cao cho biết họ hy vọng các nhà lãnh đạo tại hội nghị thượng đỉnh hôm 22/10 sẽ bật đèn xanh để tiếp tục bàn tính về ý tưởng này, với mục tiêu đưa ra một đề xuất pháp lý chính thức.

Về phần mình, Điện Kremlin đã mô tả kế hoạch này là động thái tịch thu bất hợp pháp tài sản của Nga và cảnh báo rằng sẽ có sự trả đũa.

Theo luật pháp quốc tế, tài sản chủ quyền không thể bị tịch thu. Đề xuất sẽ cho phép các chính phủ EU cho Ukraine vay các khoản quỹ, mà Ukraine sẽ trả lại sau khi nhận được tiền bồi thường từ Nga trong thỏa thuận hòa bình cuối cùng.

Việc hỗ trợ Ukraine đã trở nên khó khăn hơn đối với châu Âu khi họ phải đối mặt với những thách thức về tài chính và buộc phải gánh nhiều trách nhiệm hơn kể từ khi Tổng thống Trump nhậm chức vào tháng 1 và khẳng định rõ rằng sẽ không có thêm viện trợ mới từ Mỹ.

Ukraine hiện vẫn chưa tìm được nguồn tài chính để bù đắp cho khoản thâm hụt 18 tỷ đô la trong ngân sách năm 2026 của mình, theo Bộ Tài chính nước này.