Estonia - bài học chuyển đổi số cho Việt Nam

Chuyến thăm Estonia của Thủ tướng Phạm Minh Chính không chỉ thể hiện sự coi trọng quan hệ với bạn bè truyền thống, mà còn cho thấy quyết tâm chuyển đổi số mạnh mẽ của Việt Nam khi Estonia được xem là nước có mô hình thành công nhất thế giới.

Ngày 6-6, ngày thứ hai ở Estonia của Thủ tướng Phạm Minh Chính bắt đầu bằng việc ông đến thăm Trung tâm e-Estonia, vốn được xem như biểu tượng của chính phủ số thành công hàng đầu thế giới.

Khai thuế như chơi thể thao

Sau hơn 30 năm độc lập, ngày nay Estonia đã trở thành xã hội số, với 100% dịch vụ công được thực hiện trực tuyến, được xem là hình mẫu thành công và hiệu quả về chuyển đổi số. 

Trong hành trình đó, Trung tâm e-Estonia được thành lập năm 2009, không chỉ là nơi quảng bá thành tựu quốc gia trong chuyển đổi số mà còn đóng vai trò như một nơi kiến tạo nền tảng hợp tác công - tư, giữa Estonia với các nước.

Theo Cổng thông tin điện tử Chính phủ, tại Trung tâm e-Estonia ngày 6-6, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã được nghe giới thiệu về thành tựu của nước này trong chuyển đổi số. 

Bà Petra Holm, giám đốc chuyển đổi số của Trung tâm e-Estonia, cho biết nước này có một bộ kê khai thuế mà chỉ cần 3 phút với 3 cú nhấp chuột để hoàn thành. Vì sự dễ dàng trên, người dân rất thích kê khai thuế, coi đây là một môn "thể thao quốc gia" và thi đua làm.

Sau khi lắng nghe, Thủ tướng cho rằng các điều kiện để chuyển đổi số với đất nước 1,3 triệu dân như Estonia sẽ khác với quốc gia 100 triệu dân như Việt Nam. Ông đặt câu hỏi phía Estonia có lời khuyên gì để Việt Nam tiến kịp Estonia trong chuyển đổi số.

Trả lời ông, đại diện Trung tâm e-Estonia cho rằng các ứng dụng, công cụ, tiện ích dành cho 1,3 triệu dân và 100 triệu dân không có sự khác biệt lớn. Vấn đề nằm ở việc liệu có cơ sở hạ tầng tốt và an toàn, hệ thống dữ liệu phi tập trung và các ứng dụng dễ dàng, thân thiện với người sử dụng hay không.

Kinh nghiệm của Đan Mạch, Na Uy

Trong một bài viết xuất bản năm 2024, Trung tâm e-Estonia đã bắt đầu hướng trí tưởng tượng của người dân về một xã hội hậu chuyển đổi số. Trong tầm nhìn đó, Estonia xác định hành vi và thói quen của con người liên tục thay đổi, nhưng sự thay đổi xã hội này không đến từ việc áp đặt của chính phủ. 

"Thay vào đó, sự thay đổi xảy ra do động lực nội tại của mỗi cá nhân để làm mọi việc khác đi, vì họ nhìn thấy lợi ích cá nhân và sẵn sàng đầu tư vào sự thay đổi này", Trung tâm e-Estonia nêu vấn đề.

Trên tinh thần đó, Chính phủ Estonia sẽ đưa ra một mô hình mới về dịch vụ công hậu chuyển đổi số, với các đặc điểm cốt lõi là lấy người dân làm trung tâm, có thể truy cập ở mọi nơi và mọi thời điểm, củng cố lòng tin và trao quyền nhiều hơn cho người dân.

Không chỉ Estonia mà các quốc gia Bắc Âu khác gần đó cũng đang đi đầu trong việc chuyển đổi số như Đan Mạch, Na Uy. 

Trả lời Tuổi Trẻ, chuyên gia Đan Mạch Anders Windinge cho biết quá trình chuyển đổi số của Đan Mạch trong quản trị công bắt đầu từ năm 2001 và hiện vẫn đang thực hiện. Mặc dù vẫn chưa hoàn thành, song Đan Mạch đã rút ra được nhiều bài học kinh nghiệm quý, có thể chia sẻ Việt Nam trong hành trình tương tự.

Theo ông Windinge, khuôn khổ pháp lý cho chuyển đổi số là một trong những yêu cầu cần thiết để quá trình thành công. Nhiều luật được viết trước khi quá trình số hóa bắt đầu, do đó cần phải được sửa đổi và liên tục cập nhật. Tuy nhiên, chìa khóa chính để thúc đẩy quá trình chính là sự tham gia của người dân cùng Chính phủ. 

"Hạnh phúc của người dân gắn liền chặt chẽ với năng lực và khả năng phản ứng của chính quyền công. Đan Mạch đã áp dụng cách tiếp cận phi tập trung vào việc ra quyết định, vì chúng tôi tin rằng các quyết định được đưa ra gần gũi hơn với người dân sẽ dẫn đến sự hài lòng cao hơn của xã hội", ông nói.

Có tinh thần phục vụ nhân dân là tốt, song theo ông Windinge, rất cần phải tính đến các yếu tố như nhân khẩu học. Không phải tất cả người dân đều có trình độ kỹ thuật số như nhau, do đó để bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau, cần có các chương trình giúp những ngưới lớn tuổi bắt kịp xu hướng đương đại. 

"Điều quan trọng là phải đảm bảo rằng người dân cảm thấy những nỗ lực số hóa đang cải thiện cuộc sống hằng ngày của họ và họ không bị bỏ lại phía sau", ông nói.

Cũng trao đổi với Tuổi Trẻ, chuyên gia về quản lý công của Na Uy Halvor Walla cho rằng để bảo đảm sự chuyển đổi số thành công của một quốc gia, cần có sự tập trung vào việc thu thập dữ liệu và đánh giá hiệu suất. 

Na Uy đặc biệt chú trọng vào việc thu thập dữ liệu và số liệu thống kê toàn diện về hiệu suất của khu vực công, bao gồm chính quyền địa phương đến cấp cơ sở. Dữ liệu này được sử dụng để đánh giá chuẩn, phân tích và cải tiến liên tục. Để bảo đảm các dữ liệu này đáng tin cậy, Na Uy đã huy động sự tham gia của nhiều kiểm toán độc lập.