Dữ liệu - “dầu mỏ mới” định hình nền kinh tế số Việt Nam

Từ chính quyền điện tử đến thương mại số, dữ liệu đang trở thành tài nguyên chiến lược để bứt phá, tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

Ảnh minh họa.

Trung tâm Dữ liệu quốc gia -  "Trái tim" của kinh tế số

"Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên số, nơi dữ liệu đã trở thành tài nguyên, tư liệu sản xuất quan trọng, là một loại "dầu mỏ" mới, được ví như "máu" của nền kinh tế số. Chuyển đổi số, với dữ liệu là trung tâm, đang làm thay đổi căn bản cách chúng ta sống, làm việc và phát triển" - Đây là khẳng định của Tổng Bí thư Tô Lâm trong lễ ra mắt Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia mới đây.

Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị cũng xác định: Dữ liệu là trung tâm của chuyển đổi số, là động lực quan trọng cho sự phát triển. Nghị quyết cũng đề ra các chính sách thí điểm, tạo hành lang pháp lý để thúc đẩy phát triển và khai thác dữ liệu.

Trung tâm Dữ liệu Quốc gia được coi là "trái tim" của chuyển đổi số, "bộ não" của kỷ nguyên vươn mình, thịnh vượng. Đây cũng là trung tâm cấp quốc gia đầu tiên được cấp các chứng chỉ quốc tế với mức độ cao nhất, đáp ứng khả năng chống chịu thảm họa và an ninh, an toàn ở mức cao.

Chia sẻ về vấn đề này, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương - Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Quốc gia cho biết, ngày 18/8, Trung tâm Dữ liệu Quốc gia số 1 - "trái tim" của quá trình chuyển đổi số quốc gia đã chính thức được khai trương. Về kiến trúc hệ thống, Trung tâm được thiết kế với kho dữ liệu tổng hợp, kết nối từ các cơ sở dữ liệu quốc gia, chuyên ngành của bộ, ngành, địa phương. Hệ thống vận hành liên tục, an toàn, bảo mật, nhằm loại bỏ sự trùng lặp, phân mảnh trong quản lý dữ liệu.

"Để phục vụ chia sẻ và khai thác, chúng tôi phát triển Cổng dịch vụ công quốc gia như một điểm truy cập duy nhất. Các công cụ phân tích dữ liệu chuyên sâu sẽ hỗ trợ chỉ đạo, điều hành của Chính phủ và hoạch định chính sách dựa trên bằng chứng khoa học, tạo nền tảng cho Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Hiện nay, chúng tôi đang xúc tiến xây dựng thêm các trung tâm dữ liệu số 2, số 3, từng bước hình thành mạng lưới dữ liệu quốc gia đồng bộ, hướng tới mục tiêu dữ liệu trở thành trung tâm của nền kinh tế", Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương thông tin. 

Ngay tại Việt Nam, câu chuyện ứng dụng dữ liệu trong chính quyền số đã đem lại nhiều thay đổi thiết thực với chính quyền, người dân, doanh nghiệp và càng phát huy hiệu quả trong bối cảnh vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

"Khi hạ tầng Trung tâm Dữ liệu Quốc gia đi vào hoạt động, các bộ, ngành, địa phương sẽ ghi nhận cải thiện rõ rệt trong xử lý dịch vụ công. Nhờ nền tảng điện toán đám mây và hệ thống phân tích dữ liệu, hồ sơ được xử lý nhanh hơn, chính xác hơn. Quan trọng hơn, nguyên tắc "một lần khai báo, nhiều lần sử dụng" từng bước được hiện thực hóa. Cổng dịch vụ công quốc gia đã trở thành kênh phục vụ trực tuyến 24/7, từ cấp xã đến Trung ương", Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương cho biết.

Khai thác tài nguyên dữ liệu lớn

Ngày trước, để làm ra hạt gạo, chúng ta cần đất, nước, phân và sức người. Đất tốt, thời tiết thuận lợi - mùa bội thu; đất cằn, thời tiết khắc nghiệt - vụ mất trắng. Còn với công nhân trong kỷ nguyên công nghiệp làm ra sản phẩm từ máy móc, dây chuyền và điện năng. Công nghệ chính là đòn bẩy sản xuất của thời đại công nghiệp.

Thế nhưng, bước sang kỷ nguyên số, những tư liệu sản xuất truyền thống đang dần được thay thế. Không chỉ là máy móc, đất đai, nước hay phân bón, giờ đây - chúng ta bước vào một mô hình hoàn toàn mới, nơi mà dữ liệu trở thành nguồn tài nguyên chiến lược. Nếu vốn, máy móc, sức lao động đều hao mòn theo thời gian, thì dữ liệu lại khác biệt: Càng chia sẻ càng phân tích càng sử dụng nhiều, dữ liệu càng tăng giá trị.

Theo thống kê, chỉ sau mỗi 12 giờ, thế giới lại tạo ra lượng dữ liệu gấp đôi so với 12 giờ trước đó. Theo dự báo của Statista, đến năm 2029, thị trường dữ liệu lớn toàn cầu có thể đạt doanh thu hơn 655 tỷ USD.

Theo Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị là văn kiện đặc biệt quan trọng, lần đầu tiên khẳng định dữ liệu là tư liệu sản xuất của kỷ nguyên mới. Để khai thác nguồn tài nguyên này, Thiếu tướng cho biết sẽ tập trung vào ba định hướng:

Thứ nhất, xây dựng hạ tầng dữ liệu hiện đại. Trung tâm Dữ liệu Quốc gia đã đưa vào vận hành nhiều nền tảng cốt lõi, tạo thành hệ sinh thái dữ liệu tập trung. Một hướng đột phá là sàn giao dịch dữ liệu, đặt nền móng cho thị trường dữ liệu minh bạch, an toàn.

Thứ hai, phát triển công nghiệp dữ liệu và kinh tế dữ liệu. Mục tiêu đến năm 2030, kinh tế số đạt tối thiểu 30% GDP; đến năm 2045 là 50% GDP. Khuyến khích doanh nghiệp khai thác dữ liệu để đổi mới sản phẩm, dịch vụ, dự báo thị trường và nâng cao giá trị gia tăng.

Thứ ba, ứng dụng dữ liệu trong quản trị quốc gia. Với nguyên tắc "đúng, đủ, sạch, sống", dữ liệu sẽ là cơ sở cho phân tích, dự báo, giúp Chính phủ ban hành chính sách kịp thời, hiệu quả.

"Tất cả nhằm hiện thực hóa mục tiêu đưa Việt Nam trở thành một trong những trung tâm công nghiệp công nghệ số của khu vực, góp phần xây dựng quốc gia đổi mới sáng tạo, thịnh vượng", Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương cho hay.

Nếu như ở khu vực nhà nước, dữ liệu giúp kiến tạo một nền hành chính số, thì trong lĩnh vực kinh tế, đặc biệt là tài chính, ngân hàng và thương mại điện tử, dữ liệu chính là "mỏ vàng" để các doanh nghiệp tạo ra những sản phẩm, dịch vụ đột phá. Từ những thuật toán gợi ý sản phẩm, đến việc dự đoán xu hướng tiêu dùng, tất cả đều đang được vận hành bởi một sức mạnh vô hình dữ liệu lớn.

Hợp tác để phát triển kinh tế dữ liệu - công nghiệp dữ liệu

Để biến dữ liệu thành một ngành công nghiệp, một nền kinh tế thực sự, không thể chỉ dựa vào một bên nào cả mà phải là những cái "bắt tay" và "chia sẻ" giữa nhà nước, các tập đoàn lớn và cả những doanh nghiệp nhỏ, giúp biến "kho báu thông tin" thành động lực phát triển bền vững, nơi mọi doanh nghiệp, dù lớn hay nhỏ, đều có cơ hội tỏa sáng.

Theo Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, việc ra mắt Trung tâm Dữ liệu Quốc gia mới chỉ là điểm khởi đầu. Tầm nhìn là xây dựng Trung tâm trở thành "trụ cột dữ liệu" của chuyển đổi số, không chỉ lưu trữ mà còn phân tích, khai thác để tạo giá trị mới cho Nhà nước và doanh nghiệp.

"Trong ngắn hạn, chúng tôi tập trung hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật và pháp lý, đồng bộ hóa dữ liệu từ các cơ sở dữ liệu quốc gia và dữ liệu về con người. Trên nền tảng đó, từ năm 2026 sẽ triển khai phân tích dữ liệu chuyên sâu, hỗ trợ hoạch định chính sách và chiến lược phát triển quốc gia.

Về dài hạn, mục tiêu là 100% cơ sở dữ liệu quốc gia, chuyên ngành được kết nối, tích hợp. Cùng với đó là phát triển các sản phẩm cốt lõi như nền tảng chia sẻ, điều phối dữ liệu quốc gia và cổng dữ liệu mở, bảo đảm an toàn, minh bạch", Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương chia sẻ.