Địa phương được vay tới 120% số thu: Lo 'dễ vay, dày nợ'

Đại biểu Quốc hội lo lắng việc tăng trần dư nợ vay của địa phương lên tới 120% có thể sẽ dẫn đến tình trạng 'dễ vay, dày nợ', gây áp lực lên trần nợ công và làm phân tán nguồn lực quốc gia.

Tăng trần dư nợ vay của ngân sách địa phương lên từ 2 - 4 lần so với hiện hành là một trong các đề xuất chính sách lớn tại dự thảo luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi) được Quốc hội thảo luận sáng 26.5.

Đề xuất TP.HCM được vay 150 - 200%

Tại dự thảo, Chính phủ đề xuất, địa phương tự cân đối thu chi được vay tối đa 120% số thu ngân sách được hưởng (hiện hành là 60%, tăng gấp 2 lần). Địa phương vẫn nhận hỗ trợ ngân sách T.Ư được vay tối đa 80% số thu phân cấp (trước là 20 - 30%, tăng 2,7 - 4 lần).

Nhiều đại biểu bày tỏ tán thành với quy định này vì cho rằng việc tăng mức dư nợ vay giúp các địa phương có nguồn tiền để đầu tư cho các dự án tại địa phương cũng như lo an sinh xã hội trên địa bàn.

"Các địa phương sẽ rất thích thú với quy định này", đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) nêu ý kiến.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TP.HCM) thì cho rằng, việc sáp nhập tỉnh, từ 63 tỉnh, thành còn 34 tỉnh, thành nên rất cần nguồn lực để kết nối nội thành, kết nối các địa phương và vùng. Do đó, việc tăng dư nợ vay của địa phương là cần thiết dù việc này có thể làm tăng trần nợ công quốc gia.

Đại biểu đoàn TP.HCM cũng đề nghị, đối với các đô thị đặc biệt như TP.HCM, Hà Nội, có nhiều dự án lớn, đặc biệt là dự án đường sắt đô thị. Do đó, khả năng rất cao là dư nợ vay của TP.HCM sắp tới sẽ vượt mức 80% đang được Quốc hội cho phép. Ông Ngân đề nghị thay vì tăng dư nợ vay lên 120% thì tăng trần dư nợ vay cho Hà Nội, TP.HCM lên 150 - 200%.

Tuy nhiên, nhiều đại biểu lại tỏ ra lo ngại khi điều chỉnh tăng mức dư nợ vay của địa phương sẽ gây áp lực cho tài chính vĩ mô.

Đại biểu Tạ Văn Hạ (đoàn Quảng Nam) nói việc tăng dư nợ vay của các địa phương từ 2 - 4 lần như đề xuất tại dự thảo luật trong bối cảnh nhu cầu vay của của T.Ư cũng đang rất cao.

Ông Hạ dẫn chứng, chỉ 2 dự án là đường sắt cao tốc Bắc - Nam và nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận dự kiến đã vay 2 triệu tỉ đồng, như vậy đã chiếm tới 50% mức nợ công hiện nay, khoảng 4 triệu tỉ đồng.

"Nếu tăng trần dư nợ vay lên từ 80% - 120% thì địa phương người ta có quyền người ta được vay. Như vậy sẽ tạo áp lực lên tài chính vĩ mô và dư địa vay của T.Ư. Nếu địa phương tăng vay thì dư địa vay của T.Ư sẽ giảm đi", ông Hạ nêu.

Theo đại biểu đoàn Quảng Nam, khi tăng dư nợ vay của địa phương với mức cao cũng sẽ gây áp lực trả nợ rất lớn và dễ dẫn đến rủi ro khi vượt trần nợ công hiện được Quốc hội cho phép.

Bộ Tài chính đã "tính toán rất kỹ"

Cùng quan điểm, đại biểu Trần Văn Lâm (đoàn Bắc Giang) bày tỏ lo lắng việc tăng dư nợ vay của các địa phương là "dễ vay thì dày nợ".

Ông Lâm cho hay, nhiều địa phương đã có cơ chế đặc thù cho tăng dư nợ vay ngân sách để đầu tư vào các dự án trọng điểm của địa phương, song chưa thấy đánh giá tổng kết về hiệu quả thực thi chính sách.

Từ đó, đại biểu đoàn Bắc Giang cho rằng, việc mở rộng áp dụng để nâng trần nợ vay tất cả các địa phương có thể làm phân tán nguồn lực quốc gia vào nhiều dự án nhỏ ở các địa phương, không còn dư địa để tập trung được nguồn lực cho các công trình, dự án lớn quốc gia trong thời gian tới.

Giải trình nội dung này, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, đề xuất này đã được Bộ Tài chính "tính toán rất kỹ". 

Ông Thắng cho hay, trần nợ công được Quốc hội cho phép là 60% GDP, tuy nhiên, tới hết năm 2024, trần nợ công chỉ mới ở mức 34,7% GDP. Cùng đó, dự kiến giai đoạn 2026 - 2030, bội chi ngân sách nhà nước ở T.Ư là 5% và địa phương là 0,7%.

Tuy vậy, Bộ trưởng Tài chính thừa nhận, việc tăng dư nợ vay của đại phương phải được kiểm soát và đặc biệt là chất lượng vay cũng như chất lượng các dự án sử dụng tiền vay để đầu tư.

"Tránh trường hợp có thời điểm một số địa phương sử dụng không đúng, không hiệu quả, dẫn đến gánh nặng ngân sách. Chúng ta phải tư duy giống như khoản vay ngân hàng, phải tính toán đảm bảo hiệu quả", ông Thắng nói, và cho biết, cơ quan soạn thảo sẽ tính toán để quy định chặt chẽ hơn, nhằm đạt mục tiêu đề ra.