Đi để thấy chân trời khoa học rộng mở

Có 2 đại diện Việt Nam được chọn dự Diễn đàn khoa học quốc tế Heidelberg Laureate Forum (HLF) 2025 tại Đức. Họ chung đam mê nghiên cứu cùng khát vọng được mở mang tri thức nơi chân trời mới.

Nguyễn Hải Ly (23 tuổi) tốt nghiệp ngành kỹ thuật chuyên ngành khoa học máy tính ĐH Dartmouth (Ivy League) Trường Kỹ thuật Thayer (Mỹ). Còn Lê Xuân Hoàng (22 tuổi) tốt nghiệp ngành toán học hệ cử nhân khoa học tài năng Trường ĐH Khoa học tự nhiên (ĐH Quốc gia Hà Nội).

Một bàn tròn cùng hai gương mặt trẻ Việt Nam tại diễn đàn quốc tế quy tụ hàng trăm nhà nghiên cứu trẻ cùng nhiều giáo sư đầu ngành với các giải thưởng danh giá lĩnh vực toán học và khoa học máy tính về trải nghiệm của chuyến đi.

- Hải Ly: Tôi thích nhất các bữa tối. Mọi người đào sâu kiến thức và cực kỳ cởi mở, không ngại hay cười trước những câu hỏi ngây thơ. Không khí ấy giúp tôi mạnh dạn đặt câu hỏi và chia sẻ ý tưởng mà không sợ bị đánh giá.

- Xuân Hoàng: Hầu hết hoạt động đều thiết kế tăng tính tương tác. Chúng tôi được khuyến khích giao lưu, trò chuyện trước khi bàn về khoa học. Điều đó góp phần lan tỏa văn hóa và niềm say mê khoa học một cách tích cực.

Trao đổi học thuật, chia sẻ văn hóa

* Trải nghiệm nào thật sự tạo ấn tượng sâu sắc với bạn?

- Hải Ly: Trải nghiệm văn hóa đặc biệt vào buổi tối Bavaria, nhiều người mặc trang phục truyền thống Đức. Chúng tôi ngồi quanh những chiếc bàn gỗ dài, uống bia Đức, ăn xúc xích truyền thống và được khuyến khích ngồi xen kẽ quốc tịch với nhau trong các bữa ăn. Vậy là có cơ hội tuyệt vời chia sẻ câu chuyện đời thường lẫn những điều thú vị về nghiên cứu của mỗi nước.

- Xuân Hoàng: Với tôi là tiếng chuông nhà thờ vang mỗi chiều ở TP Heidelberg như giúp tôi cảm nhận giá trị của việc sống chậm. Tôi đặc biệt ấn tượng với phong cách sống của người dân, nhẹ nhàng mà kỷ luật.

* Bài học trong mỗi cuộc gặp và trao đổi cùng các nhà khoa học nổi tiếng của bạn là gì?

- Xuân Hoàng: Tôi nhớ nhất cuộc trò chuyện với nhà khoa học máy tính, GS Leslie Lamport giúp tôi hiểu sâu hơn về ý nghĩa của chứng minh toán học. Chúng ta vẫn nghĩ các giáo sư đầu ngành thường sẽ rất trầm lặng, chỉ tập trung vào nghiên cứu nhưng đến đây rồi tôi thấy không hẳn thế, họ rất gần gũi, thân thiện và hài hước nữa nên không khí học thuật trở nên dễ chịu hơn.

- Hải Ly: Cá nhân tôi là ba bài học lớn qua cuộc trò chuyện với nhà khoa học máy tính Jeff Dean. Đó là phải đặt đúng bài toán, kiên nhẫn xây dựng hệ thống và nền tảng dữ liệu để người đi sau có thể đi xa hơn và giao tiếp giản dị dù cho ý tưởng phức tạp hãy chọn cách trình bày rõ ràng.

Được khơi nguồn cảm hứng nghiên cứu

* Có điều gì nổi bật nào trong cách các quốc gia khuyến khích nghiên cứu khoa học không?

- Hải Ly: Ở Đức, Thụy Sĩ hay Hàn Quốc chính phủ có chương trình tài trợ dài hạn cho nghiên cứu cơ bản không yêu cầu ứng dụng thương mại ngay lập tức. Mỹ lại có hệ sinh thái nghiên cứu đa dạng với nhiều nguồn

tài trợ từ chính phủ và tư nhân, đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng để nhà nghiên cứu tập trung làm việc.

Các bạn trẻ dự HLF kể rằng họ bắt đầu làm dự án nghiên cứu từ lớp 10, 11 dưới sự hướng dẫn của giáo sư ĐH. Trường trung học có phòng thí nghiệm hiện đại, học sinh được khuyến khích tham gia các cuộc thi lớn.

- Xuân Hoàng: Một nghiên cứu sinh đang chuẩn bị bảo vệ luận án tiến sĩ ở Bỉ nói chất lượng các trường ĐH ở đó tương đối đồng đều, có thế mạnh riêng nên việc chọn trường sẽ tập trung vào định hướng nghiên cứu khoa học của từng người thay vì lo lắng về chất lượng trường. Hay học sinh tiểu học ở Ghana đều dành một giờ mỗi ngày đọc sách. Điều này rất đáng học hỏi để có thể nuôi dưỡng đam mê, tiếp cận kiến thức khoa học từ bé.

* Bạn có dự định gì không sau khi trở về từ HLF?

- Hải Ly: Tôi muốn có các buổi chia sẻ với sinh viên Việt Nam tại Mỹ và cả ở Việt Nam về kinh nghiệm dự diễn đàn quốc tế, cách tiếp cận các cơ hội nghiên cứu cũng như tầm quan trọng của việc xây dựng mạng lưới từ sớm. Tôi cũng muốn khuyến khích các bạn nữ trong lĩnh vực khoa học máy tính và toán học với điều mình học được tại diễn đàn. Tôi viết blog truyền cảm hứng cho các bạn trẻ.

- Xuân Hoàng: Tôi đang chuẩn bị hồ sơ đăng ký chương trình tiến sĩ tại Mỹ, bỏ qua bậc thạc sĩ với thời gian học tương đương chương trình ở châu Âu. Đây là cơ hội để tôi tiếp tục đào sâu lĩnh vực toán học, mở cánh cửa bước ra thế giới. Chắc chắn tôi sẽ tiếp tục hợp tác với một số nhà nghiên cứu trẻ đã kết nối tại HLF.