Dạy học 2 buổi/ngày: Băn khoăn buổi 2 không được học chương trình chính khóa

Dù Bộ GD-ĐT đã ban hành hướng dẫn dạy học 2 buổi/ngày với giáo dục phổ thông, nhưng vẫn còn băn khoăn khi thực hiện ở cấp trung học, đặc biệt với điều kiện eo hẹp về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên hiện nay.

HỌC 2 BUỔI/NGÀY NHƯNG KHÓ CÓ THỂ NGHỈ HỌC THỨ BẢY

Bộ GD-ĐT cho rằng việc dạy học 2 buổi/ngày được phân định rõ giữa buổi 1 và buổi 2 nhằm bảo đảm tính khoa học, linh hoạt và phát triển toàn diện học sinh (HS). Trong đó, buổi 1 là thời gian thực hiện chương trình giáo dục phổ thông chính khóa, bao gồm các môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc (đối với các cấp học phổ thông), các môn học tự chọn, môn học lựa chọn, các chuyên đề nâng cao (đối với cấp THPT) theo quy định của Bộ GD-ĐT. Đây là nội dung dạy học bắt buộc nhằm bảo đảm yêu cầu cần đạt của chương trình giáo dục phổ thông.

Buổi 2 là thời gian để tổ chức các hoạt động giáo dục bổ trợ, phát triển năng lực, bồi dưỡng HS giỏi, phụ đạo HS chưa đạt theo yêu cầu của chương trình phổ thông, giáo dục kỹ năng sống, giáo dục tài chính, giáo dục nghệ thuật, thể chất, STEM/STEAM, hướng nghiệp, trí tuệ nhân tạo, ngoại ngữ… theo định hướng phát triển toàn diện phù hợp với tâm sinh lý HS ở từng cấp học.

Tuy nhiên, việc tổ chức buổi 1, buổi 2 có thể linh hoạt về thời gian, cân đối về thời lượng (không cố định buổi 1 là sáng và buổi 2 là chiều), phù hợp điều kiện của từng nhà trường. Khuyến khích các cơ sở giáo dục đa dạng hóa các hình thức dạy học tổ chức các hoạt động giáo dục để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho HS.

Quy định rạch ròi buổi 2 không phải học chính khóa cũng có những mặt tích cực nhưng đang gây băn khoăn cho các nhà trường ở cấp trung học, đặc biệt là những địa phương đang triển khai tổ chức dạy học 5 ngày/tuần để HS được nghỉ trọn vẹn thứ bảy và chủ nhật giống như người lao động.

Hiện các nhà trường và địa phương đang thí điểm cho HS nghỉ học thứ bảy thì buổi học thứ 2 hầu hết là chương trình chính khóa với việc xếp thời khóa biểu theo kế hoạch giáo dục của nhà trường. Có như vậy mới có thể chạy đủ tiết dạy/tuần để HS được thảnh thơi nghỉ thứ bảy.

Các sở GD-ĐT Bắc Ninh, Phú Thọ, Hà Tĩnh, Lào Cai… đang thực hiện thí điểm nghỉ học thứ bảy với một số trường THCS trên địa bàn với việc dạy học 2 buổi/ngày, áp dụng 5 ngày/tuần và không phân biệt buổi 1 là chính khóa, buổi 2 là hoạt động giáo dục bổ trợ như hướng dẫn mà Bộ GD-ĐT ban hành. Do vậy, một số ý kiến băn khoăn khi thực hiện theo đúng hướng dẫn của Bộ thì có thể các địa phương phải dừng thí điểm học 5 ngày/tuần, HS vẫn phải đi học thứ bảy trở lại.

Hiệu trưởng một trường THCS ở Hà Nội phân tích, theo chương trình hiện hành, bậc THCS phải đảm bảo dạy 29 tiết/tuần. Nếu nhà trường muốn cho HS nghỉ thứ bảy, buổi 1 HS phải học tối đa 6 tiết. Còn nếu thực hiện 5 tiết/buổi 1 thì 4 tiết còn lại có được phép chuyển xuống buổi 2 hay không?

KINH PHÍ "XÃ HỘI HÓA", CÓ ĐƯỢC THU CỦA PHỤ HUYNH ?

Do ở cấp tiểu học chương trình giáo dục được thiết kế bắt buộc phải học 2 buổi/ngày nên tại hầu hết các địa phương, việc thực hiện không gặp khó khăn gì. Ở cấp THCS và THPT, dù Bộ không bắt buộc nhưng khuyến khích các trường thực hiện.

Tại Hà Nội, khoảng 60% số trường đủ điều kiện tổ chức dạy học 2 buổi/ngày nhưng không phải trường nào cũng tổ chức dạy học 2 buổi/ngày, đặc biệt từ sau Thông tư 29 về dạy thêm, học thêm.

Một hiệu trưởng trường THCS tại P.Thanh Xuân (Hà Nội) cho rằng khó khăn nhất đối với cấp THCS khi triển khai dạy 2 buổi/ngày hiện nay chính là thiếu phòng học, thiếu giáo viên một số môn để đủ tỷ lệ dạy 2 buổi/ngày, cuối cùng là khó khăn về tài chính.

Để bảo đảm công bằng và giảm gánh nặng tài chính cho phụ huynh, Bộ GD-ĐT quy định không thu phí học buổi 2. Kinh phí được bố trí từ ngân sách địa phương, đồng thời đẩy mạnh xã hội hóa... Tuy nhiên, một chuyên gia giáo dục cho rằng: "Phần khó nhất, nhạy cảm nhất là kinh phí thì hướng dẫn của Bộ lại nêu chung chung quá, kinh phí địa phương có thể trả thêm cho GV, thế còn học liệu, trang thiết bị, thuê nghệ sĩ, vận động viên về dạy là xã hội hóa hay cũng là kinh phí địa phương? Mà xã hội hóa nghĩa là cha mẹ trả tiền hay ai?".

Thực tế lâu nay, vận động xã hội hóa để phục vụ các hoạt động giáo dục của nhà trường vẫn từ phụ huynh có con học tập tại trường là chính. Vì vậy, các trường cho rằng cần có quy định rõ hơn, tránh quy định chung chung theo kiểu "hiểu thế nào cũng được", vì khi mỗi trường hiểu theo một cách khác nhau sẽ có thể vô tình "phạm quy" khi xã hội hóa từ nguồn đóng góp tự nguyện của phụ huynh.

BUỔI 2 PHẢI ĐÁP ỨNG TỐI ĐA NHU CẦU CỦA NGƯỜI HỌC

Ông Đặng Tự Ân, Giám đốc Quỹ Hỗ trợ đổi mới giáo dục phổ thông VN, chia sẻ: Trong buổi học thứ 2, việc dạy và học không thể thực hiện theo cảm tính mà cần có nguyên tắc cốt lõi bao gồm: không dạy lại bài học buổi chính khóa; tuyệt đối không dạy thêm, dạy sâu hoặc nâng cao kiến thức đã được học trong buổi học chính khóa. HS học tự nguyện nên không tổ chức dạy học theo lớp học chính khóa mà cần dạy theo nhu cầu và do HS đăng ký tự chọn. Tinh giản nội dung học và được cấp có thẩm quyền thẩm định, tránh quá tải cho người dạy và người học. Có cơ sở vật chất đủ và phù hợp để HS thực hành, ngoại khóa, tổ chức câu lạc bộ và hỗ trợ cho rèn luyện phát triển toàn diện sức khỏe về thể chất, tinh thần và trí tuệ HS.

Không phân biệt chọn giáo viên để dạy buổi thứ 2, ai có năng lực dạy nội dung nào đều được xem xét phân công giảng dạy. Không tạo ra sự bất bình đẳng như dạy thêm, học thêm thời gian vừa qua.

Theo ông Ân, dựa vào Thông tư 29 về dạy thêm, học thêm và Thông tư 05 về quy định chế độ làm việc của nhà giáo, các nhà trường có thể vận dụng linh hoạt để tổ chức dạy buổi thứ 2 trong các trường trung học. Điều này cũng đồng nghĩa với việc sắp tới ngân sách chi cho hoạt động quản lý và dạy học trong các nhà trường sẽ rất lớn.

Ngoài ra, dù đẩy mạnh công tác xã hội hóa giáo dục để hỗ trợ kinh phí, giảm gánh nặng cho ngân sách nhưng cũng cần đề phòng sự biến tướng của dạy thêm, học thêm. Nạn lạm thu đầu năm nếu không chú ý quản lý cũng có cớ nảy nở.

Phân tích thêm, ông Ân chỉ ra, nhiều nước có nền kinh tế và giáo dục phát triển không có quan niệm học 1 hay 2 buổi như VN. Vì vậy, có thể thí điểm theo cách tổ chức học cả ngày của họ mà không nặng nề về bán trú, việc tổ chức bếp ăn, chỗ ngủ. Các nhà trường bắt đầu học khoảng 8 giờ - 8 giờ 30 sáng, tới khoảng 14 giờ 30 sẽ tan học. HS mang thức ăn nhẹ tới trường hoặc mua ở căn tin.

PGS Nguyễn Xuân Thành, Hiệu trưởng Trường Cán bộ giáo dục Hà Nội, cho rằng để triển khai dạy buổi 2 ở những trường chưa có đủ cơ sở vật chất, mỗi lớp/phòng có thể linh hoạt và bố trí hợp lý hoạt động của HS ở trong hoặc ngoài lớp bằng cách chia nhóm nhỏ hay tập trung, thậm chí có không gian cho HS hoạt động cá nhân như tự học, đọc sách, tham gia thực hành, thí nghiệm.