Dấu ấn Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh trong lực lượng 'mũ nồi xanh'

Hồi ký “Hành trình vì hòa bình” vừa được ra mắt ghi lại dấu mốc Việt Nam xây dựng lực lượng gìn giữ hòa bình từ góc nhìn chiến lược của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh.

Cố Thướng tướng Nguyễn Chí Vịnh từng giữ vai trò Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam. Ảnh: Thanh Trần.

Sa mạc vàng cháy, bùn đất nâu xám, súng đen kịt và ánh mắt thất thần của đứa trẻ chăn bò. Đó là những gì Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh nhìn thấy trong chuyến công tác năm 2013 tới Nam Sudan, vùng đất còn nồng nặc mùi khói súng.

Khi đó, ông và đoàn lãnh đạo liên ngành đang trong chuyến tiền trạm để chuẩn bị cho sự hiện diện đầu tiên của Quân đội Nhân dân Việt Nam tham gia lực lượng Gìn giữ hòa bình của Liên Hợp quốc.

Sau này, màu xanh lam của những người lính “mũ nồi xanh” Việt Nam đã xuất hiện trên mảnh đất đó, giữa các bệnh viện dã chiến, trại tị nạn và làng quê trong cơn nội chiến. Nhắc lại câu chuyện trong hồi ký Hành trình vì hòa bình, Thượng tướng luôn cảm thấy “hãnh diện và tự hào” về hành trình 10 năm của các chiến sĩ Việt Nam thuộc lực lượng Gìn giữ hòa bình.

Trưởng thành trong hòa bình nhưng hiểu rõ về chiến tranh

“Để có những tuyên bố chính thức trước cộng đồng quốc tế về việc tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc, Việt Nam đã bắt đầu các hoạt động chuẩn bị từ năm 2006. Đó là một quá trình không dễ dàng của nhận thức và đổi mới tư duy để hạ quyết tâm và có giải pháp đúng hướng, lâu dài”, ông viết.

Theo ông, bước ngoặt quan trọng là khi Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tuyên bố tại Đối thoại Shangri-La tháng 12/2013 rằng: “Việt Nam đã quyết định tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc, trước hết là trong các lĩnh vực công binh, quân y, quan sát viên quân sự”. Ít ai biết, đằng sau lời tuyên bố ngắn gọn ấy là “hàng trăm cuộc họp, hàng nghìn giờ tranh luận, hàng vạn dặm đường đi khảo sát thực địa”.

Khối nữ sĩ quan lực lượng Gìn giữ hòa bình Việt Nam sải bước trên Quảng trường Ba Đình trong buổi tổng duyệt chuẩn bị cho cuộc diễu binh, diễu hành kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh. Ảnh: Phương Lâm.

Ý tưởng về lực lượng gìn giữ hòa bình đã manh nha từ năm 2000, do Bộ Ngoại giao chủ động đề xuất. Tuy nhiên, thời điểm đó chưa có lộ trình cụ thể. Tình thế chỉ thay đổi khi Đại tướng Phùng Quang Thanh giao nhiệm vụ cho Thượng tướng Vịnh vào năm 2009, kèm theo chỉ thị cụ thể: “Anh xem lại cho tôi vấn đề gìn giữ hòa bình!”.

Giai đoạn tiếp theo là nỗ lực để tổ chức các khung pháp lý, cán bộ, huấn luyện, xây dựng phương án hậu cần và hợp tác quốc tế. “Việc nghiên cứu đề án thành lập lực lượng Gìn giữ hòa bình là một trong những nhiệm vụ mà Bộ trưởng Thanh giao cho tôi khi bắt đầu đảm nhiệm cương vị Thứ trưởng Bộ Quốc phòng”, ông kể.

Từ đó, một lực lượng được mệnh danh người lính “mũ nồi xanh” Việt Nam hình thành. Thượng tướng đánh giá mô tả những người lính này phần nhiều trưởng thành khi Tổ quốc đã hòa bình nhưng lại là những người hiểu rõ về chiến tranh, bởi họ đang thực hiện sứ mệnh gìn giữ hòa bình ở nơi cách Tổ quốc hàng vạn dặm.

“Chính tại mảnh đất châu Phi đầy bùn, cát và súng ống này, tôi mới lại được chứng kiến phẩm chất của ‘Bộ đội Cụ Hồ’ và sự khác biệt giữa một đội quân nhà nghề với một đội quân của nhân dân qua những câu chuyện của các chiến sĩ ‘mũ nồi xanh’ chúng ta”, ông nhớ lại.

Tác phẩm cuối cùng

Ý tưởng thực hiện hồi ức Hành trình vì hòa bình được Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh ấp ủ từ trước khi nghỉ hưu. Ông muốn viết lại quá trình Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc, minh chứng cho sự chuyển mình trong tư duy bảo vệ Tổ quốc thời hiện đại.

“Tôi coi cuốn sách này như một cuộc dạo chơi trong ký ức của một quân nhân về hưu. Qua cuốn sách này, mong rằng các độc giả, đặc biệt là những bạn trẻ, thấy được không chỉ những nỗi vất vả mà các chiến sĩ 'mũ nồi xanh' Việt Nam đã trải qua, mà còn hiểu được những gì quân đội ta đang nỗ lực mỗi ngày để phát huy phẩm chất ‘Bộ đội Cụ Hồ’ trong chặng đường đầy thách thức ở châu Phi”, ông chia sẻ.

4 tác phẩm thuộc Bộ sách Gia đình "Tướng Thanh - Tướng Vịnh" ra mắt dịp Quốc khánh, ghi lại dấu ấn của hai thế hệ tướng lĩnh trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Ảnh: Omega+.

Trong Lời nói đầu cuốn sách, Thượng tướng Nguyễn Trọng Nghĩa, người từng học cùng trường, làm việc sát cánh với Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, nhận xét tác phẩm không chỉ là một cuốn sách ghi lại dấu ấn đối ngoại quân sự, mà còn là minh chứng cho tinh thần nhân văn, lòng can đảm và ý chí của người lính Việt Nam trong thời bình.

Về tác giả, ông nhận xét: “Anh Vịnh luôn là một quân nhân gương mẫu, một vị tướng có tầm nhìn chiến lược, một con người của hành động. Trong cuộc sống đời thường, anh Vịnh là người sắc sảo nhưng cũng là một người bạn chân thành, trực tính nhưng cũng rất hóm hỉnh và lãng mạn”.

Theo chia sẻ từ phu nhân Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, bản thảo Hành trình vì hòa bình cơ bản hoàn tất vào tháng 6/2023, ngay trước khi ông lâm trọng bệnh rồi qua đời khi chưa kịp chứng kiến quyển sách được ra mắt. Sau đó, gia đình cùng các đồng sự đã chỉnh lý lại văn bản để thực hiện tâm nguyện cuối cùng của ông là hoàn thành cuốn sách như một lời tri ân gửi đến đồng chí, đồng đội và các chiến sĩ đang tiếp bước trên con đường gìn giữ hòa bình.

Đây là một trong 4 tác phẩm thuộc bộ sách Gia đình “Tướng Thanh - Tướng Vịnh”, do Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân thực hiện nhân kỷ niệm 80 năm Quốc khánh (2/9/1945 - 2/9/2025).