Đằng sau chiến lược 'ngoại giao lấy lòng' của NATO

Từ lời tán dương nồng nhiệt đến thay đổi lịch trình hội nghị, chiến dịch ngoại giao mềm của Tổng thư ký Rutte bất ngờ giúp NATO đạt bước tiến lịch sử dưới áp lực của ông Trump.

Phân tích

Vào tối 24/6, ngay trước hội nghị thượng đỉnh NATO, tài khoản Truth Social của Donald Trump bất ngờ đăng tải một bức ảnh kèm thông điệp từ Mark Rutte - tân Tổng thư ký Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Với văn phong mang đậm dấu ấn “Trump”, Rutte viết: “Châu Âu sẽ phải chi trả lớn, đúng như họ nên làm - và đó là chiến thắng của ông. [...] Ông sẽ làm được điều mà không tổng thống Mỹ nào trong hàng thập kỷ có thể làm nổi".

Lời tán dương có phần tâng bốc thái quá này lập tức thu hút sự chú ý, không chỉ bởi thời điểm nhạy cảm mà còn vì độ “giống Trump đến lạ kỳ”.

Song, thay vì phủ nhận hay giải thích, Rutte tiếp tục công khai ủng hộ các quyết định cứng rắn của Trump đối với Iran và NATO - điều khiến nhiều nhà quan sát ngỡ ngàng. Tuy nhiên, khi hội nghị bước vào giai đoạn cao trào, ngày càng có cảm giác rằng Rutte có thể đã thực hiện một nước cờ ngoại giao xuất sắc.

Chiến dịch "quyến rũ" bài bản tại The Hague

Trong nỗ lực “lấy lòng” ông Trump, NATO thậm chí còn dành cho ông đặc ân hiếm có: được nghỉ lại trong cung điện hoàng gia Hà Lan trước hội nghị. Vua Willem-Alexander tiếp đãi các lãnh đạo bằng bữa tối ba món do 20 đầu bếp chế biến, phục vụ tại "Phòng Cam" - một sảnh baroque từ thế kỷ 17 trong cung Huis ten Bosch, theo Reuters.

Tổng thư ký Rutte cũng rút ngắn chương trình họp, giảm thiểu rủi ro xảy ra xung đột hay phát ngôn gây tranh cãi.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Quốc vương Hà Lan Willem-Alexander dùng bữa tại buổi tiệc tối cùng các nguyên thủ quốc gia và chính phủ tại Cung điện Huis Ten Bosch, theo lời mời của Quốc vương Willem-Alexander. Ảnh: Reuters.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky chỉ được mời dự tiệc tối trước hội nghị, thay vì tham gia phiên họp chính thức. Sau hội nghị, ông có cuộc gặp riêng với ông Trump.

Tuyên bố chung của hội nghị chỉ dài vỏn vẹn 5 đoạn - so với 38 đoạn tại hội nghị năm ngoái ở Washington. Văn kiện này không gọi hành động quân sự của Nga tại Ukraine bằng những từ ngữ lên án và thù địch như trước, và cũng không nhắc lại cam kết rằng Ukraine một ngày nào đó sẽ gia nhập NATO.

Thậm chí, “viên ngọc quý” của hội nghị - cam kết chi 5% GDP cho quốc phòng (bao gồm 3,5% cho các yêu cầu cốt lõi và 1,5% cho chi tiêu liên quan quốc phòng đến năm 2035) - cũng mang đậm dấu ấn Trump.

Bằng cách tập trung vào việc tái khẳng định liên minh và chi tiêu quốc phòng, hội nghị đã né tránh các bất đồng lớn giữa Mỹ và nhiều đồng minh châu Âu liên quan đến Nga và Ukraine.

"Quan hệ cá nhân là chìa khóa"

Là cựu Thủ tướng Hà Lan, Mark Rutte vốn không xa lạ gì với ông Trump. Trong nhiệm kỳ đầu của nhà lãnh đạo Mỹ, Rutte từng nhiều lần đến Washington, mang theo nụ cười trẻ trung đặc trưng cùng phong thái điềm đạm. Chiến thuật “chinh phục bằng sự duyên dáng” ấy cũng là cách mà nhiều lãnh đạo NATO từng áp dụng để đối phó với một ông Trump khó đoán, CNN nhận định.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron từng tạo dựng mối quan hệ đầy sôi nổi với ông Trump. Tổng thống Phần Lan Alex Stubb tìm thấy tiếng nói chung qua những vòng golf, còn Thủ tướng cực hữu Italy Giorgia Meloni - được ông Trump gọi là “người phụ nữ tuyệt vời” - thường được ví như “người thì thầm vào tai Trump”.

Tuy nhiên, thông điệp của Rutte gửi Trump - ký tên vỏn vẹn “Rutte” - lại gợi lên một mối quan hệ có phần dè dặt hơn. Ngược lại, ông Trump vẫn phản ứng theo cách riêng đầy màu sắc. Trong buổi họp báo ngày 25/6, ông hài hước xen lẫn cảnh báo: “Tôi nghĩ ông ấy thích tôi. Còn nếu không, tôi sẽ nói các vị biết. Tôi sẽ quay lại và đáp trả thật mạnh”.

Tại The Hague, ông Rutte tỏ rõ nỗ lực làm mọi cách để vừa chiều lòng ông Trump, vừa giữ cho hội nghị diễn ra suôn sẻ. Trong suốt hội nghị, ông Rutte liên tục đóng vai người làm dịu những phát ngôn nảy lửa từ vị tổng thống Mỹ, đặc biệt sau khi ông chủ Nhà Trắng buông lời chửi thề khi nhắc đến loạt tên lửa giữa Iran và Israel, khiến truyền thông quốc tế chấn động.

Trong suốt những ngày diễn ra hội nghị, tân Tổng thư ký NATO Mark Rutte dường như sẵn sàng làm mọi cách để nâng cao cái tôi của ông Trump và cứu ông khỏi thế khó. Ảnh: Reuters.

Đứng cạnh vị Tổng thống Mỹ trước hàng chục ống kính, ông Rutte khéo léo xoa dịu bằng một câu nói đùa: “Bố thì đôi khi phải dùng từ mạnh một chút”. Dù sau đó ông đính chính rằng không ám chỉ Trump là “bố”, mà chỉ dùng phép ẩn dụ, thông điệp vẫn làm giảm nhiệt cuộc đối thoại căng thẳng.

Ông Rutte cũng không ngần ngại lên tiếng ủng hộ các cuộc không kích do ông Trump phát động tại Iran, dù đây là vấn đề nằm ngoài khuôn khổ hoạt động của NATO.

“Tổng thống Mỹ là người yêu chuộng hòa bình, nhưng nếu cần thiết, sẵn sàng dùng đến sức mạnh - đó là thông điệp mạnh mẽ gửi tới thế giới”, Tổng thư ký NATO phát biểu.

Khi Tổng thống Trump bác bỏ một báo cáo bị rò rỉ từ chính phủ Mỹ cho rằng đòn tấn công chưa phá hủy đáng kể chương trình hạt nhân Iran, ông Rutte cũng đứng về phía ông.

Theo Torrey Taussig, chuyên gia cấp cao tại Hội đồng Đại Tây Dương và cựu cố vấn NATO tại Lầu Năm Góc, chiến lược của ông Rutte là hiểu đúng “luật chơi” dưới thời Trump: “Ông ấy biết rằng mối quan hệ cá nhân là chìa khóa với chính quyền này. Đây là khoảnh khắc kiểu ‘bịt mũi mà làm’, miễn sao hội nghị ở The Hague không xảy ra va chạm, có vài bức ảnh đẹp rồi ai về nhà nấy”.

Cái kết có hậu cho tất cả các bên

Hội nghị NATO lần này được đánh giá là thành công vang dội. Các nước đồng thuận nâng ngân sách quốc phòng lên mức cao nhất thời hậu Chiến tranh Lạnh. Nhiều lãnh đạo không ngần ngại dành lời khen cho ông Trump.

“Không có sự lãnh đạo của ông ấy, điều này là bất khả thi”, Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda tuyên bố.

Ngay cả những quốc gia nhỏ ở sườn Đông NATO, vốn luôn đòi hỏi tăng chi tiêu, nay cũng hài lòng khi thấy các “ông lớn” cam kết mạnh mẽ hơn.

Bức ảnh chụp chung của các nhà lãnh đạo tham gia Hội nghị thượng đỉnh NATO tại The Hague ngày 25/6, khi gần như tất cả các bên đều hài lòng với kết quả. Ảnh: Reuters.

Tổng thống Lithuania Gitanas Nauseda còn đề xuất khẩu hiệu mới cho liên minh: “Make NATO Great Again”, gợi nhắc lại khẩu hiệu tranh cử nổi tiếng của ông Trump.

Tây Ban Nha là nước duy nhất bị ông Trump chỉ trích vì trì hoãn cam kết 5%, và ông không ngần ngại cảnh báo sẽ dùng đàm phán thương mại để buộc Madrid “trả giá gấp đôi”.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky - từng có mối quan hệ sóng gió với Trump - cũng không ra về tay trắng. Vị Tổng thống Mỹ đã có lời gợi ý khả năng nước này tiếp tục viện trợ Patriot.

Và có lẽ, chiến lược ngoại giao tâng bốc đã phát huy hiệu quả rất lớn khi khiến ông Trump - người từng gọi NATO là “món hời cho châu Âu” - đã có phát biểu khác lạ khi kết thúc hội nghị.

“Những người này thực sự yêu đất nước họ. Đây không phải một vụ lừa đảo. Chúng tôi ở đây để giúp họ bảo vệ quê hương", ông nói.

“Tôi đến đây vì thấy mình có trách nhiệm”, ông chủ Nhà Trắng kết luận. “Nhưng khi rời đi, tôi thấy mình đã thay đổi ít nhiều”.