Đan Mạch quyết hồi sinh văn hóa đọc

Trước 'cuộc khủng hoảng văn hóa đọc' đang ngày càng nghiêm trọng ở Đan Mạch, quốc gia Bắc Âu này đã đưa ra các biện pháp cấp bách nhằm khuyến khích người dân quay trở lại thói quen đọc sách.

Theo báo Guardian ngày 20-8, Bộ trưởng Văn hóa Đan Mạch Jakob Engel-Schmidt công bố chính phủ có kế hoạch bỏ thuế giá trị gia tăng (VAT) 25% đang áp dụng với sách. Đây được xem là một bước đi quyết liệt nhằm vực dậy văn hóa đọc, vốn đang suy giảm đáng báo động tại quốc gia Bắc Âu này trong những năm gần đây.

Chiến lược dài hơi

Bộ trưởng Jakob Engel-Schmidt cho biết đề xuất này sẽ được đưa vào dự luật ngân sách quốc gia và trình quốc hội xem xét trong kỳ họp tháng 11 tới. Dự kiến việc miễn thuế này sẽ khiến ngân sách quốc gia giảm khoảng 330 triệu kroner mỗi năm (tương đương 49 triệu USD).

"Tôi tin rằng đã đến lúc phải hành động mạnh mẽ. Văn hóa đọc của chúng ta đang suy giảm, đặc biệt là trong giới trẻ. Và nếu không thay đổi, chúng ta có thể đánh mất một phần quan trọng của đời sống trí tuệ quốc gia" - ông Engel-Schmidt phát biểu trong cuộc phỏng vấn với Hãng tin Ritzau.

Điểm nhấn trong chính sách này không chỉ nằm ở việc miễn thuế sách mà là tư duy xem sách như một quyền tiếp cận chứ không đơn thuần là sản phẩm tiêu dùng. "Chúng tôi không chỉ muốn sách rẻ hơn. Chúng tôi muốn sách hiện diện trong cuộc sống hằng ngày của người dân, đặc biệt là trẻ em" - bộ trưởng nhấn mạnh.

Để hiện thực hóa mục tiêu đó, chính phủ đã phân bổ ngân sách để mở rộng hợp tác giữa các thư viện công và trường học, với kỳ vọng tạo ra một hệ sinh thái tiếp cận văn học ngay từ cấp
tiểu học.

Mặc dù đề xuất được ngành xuất bản hoan nghênh, chính phủ vẫn giữ thái độ thận trọng. Ông Engel-Schmidt khẳng định chính phủ sẽ theo dõi chặt chẽ tác động của việc miễn thuế. "Nếu miễn thuế chỉ khiến lợi nhuận của nhà xuất bản tăng mà giá sách không giảm thì chúng tôi sẽ phải đánh giá lại tính hiệu quả của chính sách này" -
ông nói.

Bên cạnh đó nhóm công tác văn học của chính phủ cũng đang xây dựng các chiến lược dài hơi nhằm phát triển thị trường sách, từ số hóa nội dung cho đến thúc đẩy xuất khẩu văn học Đan Mạch và bảo đảm thu nhập ổn định cho các tác giả. 

"Khuyến khích người dân đọc sách không chỉ là vấn đề giáo dục. Đó là nền tảng để xây dựng bản sắc dân tộc, khả năng tư duy độc lập và sự thấu cảm - những giá trị không thể thay thế bằng công nghệ" - ông Engel-Schmidt nói.

Kinh nghiệm từ châu Âu

Tại châu Âu, nhiều quốc gia đã sớm có hành động cụ thể để khuyến khích văn hóa đọc, như chính sách ưu đãi hoặc miễn hoàn toàn thuế cho sách.

Hiện Đan Mạch là quốc gia đang áp mức VAT cho sách cao nhất châu Âu với 25%. Trong khi đó Na Uy và Anh đã miễn hoàn toàn thuế cho sách in từ lâu, Phần Lan thu thuế 14% và Thụy Điển chỉ 6%.

Ngoài ra trong thời kỳ đại dịch COVID-19, nhiều nước như Đức, Áo, Bulgaria, Tây Ban Nha đã giảm thuế cho cả sách in, sách nói lẫn sách kỹ thuật số.

Bà Christine Bodtcher-Hansen - giám đốc Nhà xuất bản Danske Forlag - đánh giá kế hoạch giảm thuế của Chính phủ Đan Mạch có tính khả thi, là sự "công nhận mang tính chính trị đối với giá trị lâu dài của sách và vai trò không thể thay thế của một nền văn hóa đọc mạnh mẽ". Bà cũng dự đoán giá sách có thể giảm từ 16 đến 20% nếu chính sách được thông qua.

Theo phân tích năm 2024 của Phòng Thương mại Đan Mạch, gần 25% người dân nước này cho biết họ sẽ mua nhiều sách hơn nếu giá giảm khoảng 20%. Đặc biệt trong nhóm tuổi từ 18 đến 24, mức độ quan tâm đến việc mua sách tăng mạnh khi giá được điều chỉnh.

Tuy nhiên các nghiên cứu lại chỉ ra rằng phần lớn người mua vẫn là những người vốn đã có thói quen đọc, cho thấy việc giảm thuế không đủ để thay đổi hành vi đại chúng.

Theo trang Aldus - Mạng lưới Hội chợ sách châu Âu, nhiều quốc gia như Slovakia, Đức, Tây Ban Nha, Áo, Hungary bên cạnh ưu đãi thuế đã chọn áp dụng các chính sách phụ trợ đa dạng hơn như phát hành voucher sách, đầu tư cho ngành xuất bản và hệ thống thư viện công.

Giáo sư Mads Rosendahl Thomsen - chuyên gia văn học tại Đại học Aarhus, đồng thời là người đứng đầu nhóm xây dựng chính sách - cũng nhấn mạnh việc miễn thuế sẽ là một phần quan trọng trong chiến lược tổng thể. Tuy nhiên chính phủ cần đầu tư thêm cho thư viện, mở rộng khả năng tiếp cận văn học trong trường học và nuôi dưỡng cộng đồng yêu sách
bền vững.

"Sách không chỉ giúp nâng cao năng lực ngôn ngữ mà còn có tác động sâu sắc đến sức khỏe tinh thần, sự đồng cảm và tư duy phản biện. Chúng ta cần sách để học cách suy nghĩ sâu sắc và hiểu người khác. Một xã hội quay lưng với sách sẽ phải đối mặt với hậu quả lớn", ông Thomsen đánh giá.