Đại biểu nói chính sách miễn phí SGK chưa rõ ràng, dễ gây áp lực

Nhiều đại biểu ủng hộ đổi mới giáo dục nhưng đề nghị làm rõ chính sách miễn phí SGK và xây dựng cơ chế đủ mạnh để bảo đảm nguồn giáo viên tại chỗ ở miền núi, vùng sâu xa.

Bà Ma Thị Thuý trình bày những trăn trở liên quan chính sách miễn phí sách giáo khoa. Ảnh: Phạm Thắng.

Tại Phiên thảo luận Tổ 16 sáng 17/11, các đại biểu Quốc hội đánh giá cao mục tiêu đổi mới trong dự thảo Nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù nhằm thực hiện Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến đề nghị cần có cơ chế đủ mạnh để phát triển nguồn giáo viên tại chỗ, nhất là tại miền núi, vùng sâu vùng xa.

Băn khoăn về chủ trương miễn phí SGK

Góp ý cho dự thảo Nghị quyết về cơ chế đặc thù trong giáo dục, đại biểu Ma Thị Thúy (tỉnh Tuyên Quang) nhấn mạnh sự quan tâm của cử tri đối với chủ trương miễn phí sách giáo khoa từ năm 2030, và sớm hơn đối với các địa phương “có điều kiện”.

Đại biểu cho rằng quy định này mang ý nghĩa lớn về công bằng giáo dục, song dễ gây cách hiểu khác nhau nếu thiếu hướng dẫn cụ thể.

Bà đề nghị ưu tiên miễn phí SGK trước cho học sinh vùng đặc biệt khó khăn, miền núi, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; đồng thời cần xác định rõ tiêu chí “địa phương có điều kiện” dựa trên năng lực ngân sách, mức thu nhập và khả năng xã hội hóa.

“Tôi cho rằng việc quy định như vậy nhằm khuyến khích những địa phương đủ năng lực ngân sách, chủ động thực hiện trước, không phải để tạo sự phân biệt. Nhưng nếu không có cơ chế hướng dẫn cụ thể, quy định 'địa phương có điều kiện' rất dễ bị hiểu khác nhau, thậm chí tạo dư luận so sánh, gây áp lực xã hội”, bà Ma Thị Thuý nêu ý kiến.

Từ những băn khoăn này, đại biểu cũng đề xuất huy động nguồn lực xã hội hóa, quỹ học bổng, doanh nghiệp, tổ chức chính trị - xã hội cùng tham gia cung cấp SGK miễn phí, thay vì chỉ dựa vào ngân sách nhà nước.

Ngoài ra, bà đề xuất thí điểm mô hình thư viện SGK dùng chung tại các trường phổ thông từ năm 2026, đặc biệt ở vùng nông thôn và miền núi, để học sinh được mượn và sử dụng lại SGK miễn phí trong thời gian chờ triển khai đồng bộ.

Ông Lê Văn Dũng bày tỏ những trăn trở về việc tuyển dụng giáo viên ở vùng núi. Ảnh: Phạm Thắng.

Đồng tình với quan điểm này, đại biểu Lê Văn Dũng (Đà Nẵng) đánh giá chủ trương thống nhất một bộ SGK cho năm học 2026-2027 là mong muốn lâu nay của nhân dân, cũng là chính sách rất nhân văn.

“Bây giờ sách giáo khoa mỗi trường có mỗi bộ, mỗi loại. Nên tôi thấy rằng nếu thực hiện sớm được chủ trương này chừng nào thì tốt chừng ấy, đáp ứng được lòng mong đợi của đông đảo nhân dân, do đó, cần làm càng sớm càng tốt”, đại biểu nêu rõ.

Trăn trở nguồn giáo viên ở miền núi

Đề cập tình trạng thiếu giáo viên ở vùng cao, đại biểu Lê Văn Dũng đề nghị xây dựng chính sách đủ mạnh để thu hút giáo viên từ đồng bằng lên miền núi công tác, đồng thời bảo đảm mục tiêu phát triển giáo dục tại chỗ. Ông mong rằng nghị quyết lần này phải đảm bảo cho giáo dục ở miền núi, vùng sâu vùng xa phát triển và khắc phục cho được tình trạng miền núi thiếu giáo viên như thời gian qua.

“Ở miền núi, vùng cao, năm nào tuyển dụng cũng thiếu nhiều giáo viên. Không tuyển được giáo viên thì làm sao có nguồn nhân lực tốt ở miền núi được? Đây là vấn đề đặt ra mà tôi thấy nghị quyết lần này phải tập trung những vấn đề đó”, đại biểu kiến nghị.

Bên cạnh đó, ông Lê Văn Dũng kiến nghị cần ưu tiên cơ chế cử tuyển đối với các học sinh người dân tộc thiểu số, sinh sống tại vùng miền núi, qua đó đảm bảo nguồn nhân lực giáo dục tại chỗ lâu dài và bền vững.

Tán thành quan điểm này, nhưng Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh, Đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang, cho rằng để phát triển nguồn giáo viên tại chỗ và thực hiện được mục tiêu này, không nên thực hiện cơ chế cử tuyển, thay vào đó cần đầu tư cho dự bị đại học. Nếu còn đặt vấn đề cử tuyển thì sẽ khó bảo đảm chất lượng giáo viên.

“Đối tượng cử tuyển có khoảng cách rất xa với đối tượng đào tạo chính thức ở các trường đại học. Do vậy, để phát triển nguồn giáo viên tại chỗ, cần ưu tiên đầu tư các trường dự bị đại học để đào tạo thêm cho học sinh ở khu vực này, để các em vững vàng bước vào học đại học. Như vậy, các em tốt nghiệp đại học trở về làm việc thì mới có chất lượng tốt”, ông Nguyễn Đắc Vinh cho biết.

Làm rõ chính sách ưu đãi cho giáo viên

Cũng tại buổi thảo luận, đại biểu Phạm Thúy Chinh (tỉnh Tuyên Quang) đánh giá dự thảo nghị quyết có nhiều điểm mới, bao gồm các nhóm chính sách về nhân lực, hợp tác giáo dục, hỗ trợ người học và ưu đãi đầu tư.

Bà Phạm Thuý Chinh đề xuất cần có cơ chế đào tạo kỹ năng số cho giáo viên và học sinh. Ảnh: Phạm Thắng.

Tuy vậy, bà đề nghị quy định rõ cơ chế phối hợp giữa các cấp quản lý từ trung ương đến địa phương để tránh chồng chéo.

Về chính sách ưu đãi cho giáo viên, đại biểu cho rằng dự thảo chưa làm rõ phạm vi, mức hỗ trợ và nguồn ngân sách. Việc tuyển dụng và sử dụng lao động trong ngành cũng cần quy trình minh bạch, tiêu chuẩn năng lực cụ thể do Chính phủ quy định.

Liên quan công tác chuyển đổi số và ứng dụng khoa học công nghệ trong giáo dục, đại biểu Phạm Thúy Chinh đề nghị cần có cơ chế, chính sách để đào tạo về kỹ năng số cho cả giáo viên và học sinh.

Còn về cơ chế, chính sách đối với vùng đặc biệt khó khăn cũng như đối với các học sinh có điều kiện khó khăn, đại biểu cho rằng cần làm rõ hơn về nguồn lực để thực hiện.