Bài tập về nhà thời AI

Thời thiếu niên của tôi gắn liền với các bài tập trên lớp, tại nhà, và làm bài tập khi ấy như một phương pháp tái ghi nhớ, cũng như rèn luyện sự kiên nhẫn trên hành trình khám phá tri thức.

Nhưng khi trí tuệ nhân tạo (AI) xuất hiện và bùng nổ, đáp án ngay lập tức xuất hiện chỉ sau một câu lệnh. Thách thức đặt ra là làm sao để giáo viên có thể duy trì vai trò của bài tập về nhà trong bối cảnh này?

BÀI LÀM CỦA NGƯỜI HỌC, CÂU TRẢ LỜI CỦA AI

Là người sử dụng tiếng Anh, bài tập thực hành giúp tôi củng cố kiến thức đã học. Thậm chí đến thời điểm hiện tại, tôi vẫn có thể ghi nhớ và trình bày các nội dung đã học thời THCS như thì hiện tại đơn (present tense) hoặc động từ bất quy tắc..., tất cả đều nhờ một phần không nhỏ của bài tập về nhà, dẫu có đôi lúc nhàm chán. Có thể nói bài tập giúp tôi tiến bộ hơn trên hành trình chinh phục ngôn ngữ.

Đến khi đảm nhận công việc dạy tiếng Anh, bài tập trở thành công cụ đắc lực để tôi đánh giá năng lực học viên. Qua từng câu viết, lỗi sai, cách dùng từ..., tôi có thể nhận diện khoảng trống kiến thức, từ đó định hình nội dung và phương pháp giảng dạy tốt hơn. Thành ra tôi vẫn triển khai bài tập vận dụng trong và sau mỗi buổi học cho học viên.

Một lưu ý tôi luôn dặn dò học viên là hạn chế sử dụng AI khi làm bài; đồng thời trao đổi, phân tích về lợi và hại của việc dùng AI để khuyến khích người học chủ động suy nghĩ, hình thành ý tưởng. Song, điều khiến tôi trăn trở là vẫn có những câu trả lời mang đậm dấu ấn của AI và hoàn toàn thiếu vắng nỗ lực cá nhân.

Chẳng hạn, một học viên có năng lực ở mức trung bình lại làm đúng hầu hết các câu hỏi từ vựng trong bài tập về nhà. Tới khi tôi đổi câu hỏi và yêu cầu bạn phản hồi trong buổi học, học viên này không liên hệ được và nhiều lần quên luôn kiến thức đã học. Hơn nữa, cách học viên trình bày bài làm tương tự phản hồi của AI, ví dụ như in đậm đáp án trong câu hỏi dạng điền vào chỗ trống.

Trường hợp khác, một học viên năng lực khá lại có thể nói trôi chảy câu trả lời trong bài tập về nhà. Hóa ra, bạn đã soạn thảo câu trả lời trước sau đó tiếp tục dùng AI để biên tập và ghi âm phần nói. Trong lớp, đôi lúc học viên còn ấp úng và câu trả lời không lưu loát so với bài tập về nhà.

Về mặt trực quan, tôi có thể kết luận bài làm của học viên có sự can thiệp của AI và thậm chí có thể dùng công cụ để kiểm tra. Tuy nhiên, không vì thế mà tôi tùy tiện đặt vấn đề với học viên của mình, bởi việc học viên tìm tới AI phản ánh nhiều câu chuyện phía sau: Nỗi lo không hoàn thành bài, nỗi sợ ý tưởng của mình không hay, thiếu niềm tin vào bản thân và thậm chí là sự dè dặt trước người dạy và lớp học.

Là một người luyện thi, tôi có trách nhiệm tìm hiểu, giải quyết các băn khoăn đó và thiết kế bài tập hiệu quả hơn, chứ không phải bắt lỗi.

ĐỂ THỰC HỌC VÀ THỰC HÀNH

Trong bối cảnh ứng dụng AI rộng rãi, vai trò và ý nghĩa của bài tập vẫn còn. Vấn đề là cách duy trì và đánh giá thông qua bài tập cần được định hình lại sao cho người học có không gian để thực học và thực hành.

Một trong những cách tiếp cận khả thi là cá nhân hóa. Đề bài có thể hướng tới trải nghiệm của người học, chẳng hạn như kể về lần đầu dùng một ứng dụng học tiếng Anh, hoặc mô tả thói quen học tập của mình. Tôi còn yêu cầu học viên ghi âm ở nhà để phân tích nội dung và những yếu tố nói trên lớp. Bằng cách đó, bài tập không còn để chứng minh năng lực ghi nhớ mà trở thành bài học về khả năng biểu đạt.

Trong thời đại AI có thể nhanh chóng đưa ra câu trả lời, quá trình đánh giá cần vượt lên kết quả và tập trung nhiều hơn vào quá trình. Tôi thường đề xuất học viên đính kèm ghi chú quá trình làm bài, không nhằm kiểm soát mà để giúp người học nhìn lại cách họ suy nghĩ, so sánh giữa bản đầu tiên và bản chỉnh sửa. Khi học viên nhận thấy sự tiến bộ qua từng giai đoạn, bài tập về nhà sẽ trở thành cơ hội để phản tư (reflection) hơn là nghĩa vụ.

Tôi cũng đề xuất chủ trương sử dụng AI một cách tỉnh táo hơn. Hầu hết trong những buổi học, tôi đều trở đi trở lại dặn dò học viên ghi rõ phần nào các bạn nhờ AI hỗ trợ khi làm bài tập. Trong quá trình sửa bài tập về nhà, tôi thường dành thời gian cùng học viên so sánh phản hồi của AI và bản chỉnh sửa của họ để chỉ ra ưu, nhược điểm, và khuyến khích không lệ thuộc vào AI.

Suy cho cùng, mối quan hệ giữa AI và con người là không thể tách rời, do đó việc định hướng người học dùng công cụ này đúng cách sẽ tốt hơn là cấm cản.

Cuối cùng, quan trọng nhất theo tôi không phải là loại bỏ AI khỏi phòng học mà là hướng dẫn người học cách giữ lại phần "người" trong hành trình học tập. Đó là sự tò mò, kiên nhẫn và niềm vui được tự mình tìm ra câu trả lời.