Cuộc 'tiễn khách' ở châu Âu

Khi hay tin đoàn biểu tình tràn xuống đường khắp Tây Ban Nha vào cao điểm hè hay phản đối tỷ phú Jeff Bezos tổ chức đám cưới ở Venice, Italy hồi tháng 5, điều đầu tiên bật ra trong tâm trí Noel Josephides là: "Tôi đã nói rồi mà".

Josephides là Chủ tịch của Sunvil, công ty lữ hành Anh chuyên đưa khách khá giả đi nghỉ dưỡng từ năm 1970. Hơn 10 năm trước, ông đã dự đoán về cuộc khủng hoảng du lịch quá tải: sự bành trướng chóng mặt của các hãng hàng không giá rẻ kết hợp làn sóng cho thuê nhà ngắn hạn trên Airbnb, thu hút lượng khách khổng lồ, kéo giá xuống thấp và mở ra kỷ nguyên du lịch đại trà giá rẻ.

Mùa hè năm nay ở châu Âu trái ngược với khung cảnh yên bình của năm 2020. Trong đại dịch, nhiều điểm đến từng hứa "tái tạo du lịch theo hướng bền vững". Nhưng ngay khi các hạn chế được gỡ bỏ, mọi thứ lại trở về lối cũ, thậm chí tệ hơn bởi làn sóng "du lịch trả thù".

Với một số người, ký ức về thời phong tỏa giờ đây lại trở nên đẹp đẽ.
"Tôi nhớ đã đi bộ gần Las Ramblas và nghe thấy tiếng chim hót, tiếng chuông nhà thờ ngân vang", Maite Domingo Alegre, cư dân Barcelona, kể. Trước đây Alegre không hề nhận ra chuông nhà thờ kêu và hiện giờ không còn nghe thấy nữa vì du lịch mang đến quá nhiều ồn ào.

Domingo Alegre là giáo viên tiếng Anh, sống ngay trung tâm lịch sử gần nhà thờ lớn Barcelona và làm việc ở gần Las Ramblas. Hiện tại, du lịch Barcelona không còn theo mùa mà diễn ra cả năm, suốt 365 ngày suốt, với khách đông gấp nhiều lần dân cư.

Tại Venice, Italy, câu chuyện tương tự lặp lại. Nhạc sĩ địa phương Ornello trong MV mới nhất hóa thân thành phi hành gia lạc lõng giữa biển người. Ở ngoài đời, dưới tên thật Alessio Centenaro, anh cũng cảm thấy xa lạ ngay tại quê hương. Mỗi khi đạp xe đạp vào Chủ nhật, anh thường bị vây quanh bởi hàng trăm du khách. "Lúc đó, tôi nhận ra mình mới là kẻ lạ", anh nói.

Từ "bí mật" thành quá tải

Suốt nửa thế kỷ, Josephides chứng kiến những điểm đến du lịch từ chỗ quyến rũ trở thành quá tải. Theo ông, quỹ đạo này gần như luôn giống nhau: ban đầu là một công ty lữ hành khám phá một vùng đất ít người biết đến, thêm vào danh sách tour. Vài mùa đầu là khoảng thời gian "hoàng kim": khách tận hưởng sự yên tĩnh, người dân địa phương hài lòng vì có thêm thu nhập.

Nhưng rồi tin tức lan rộng. Một hãng hàng không giá rẻ mạnh dạn mở đường bay đến các địa điểm ít nổi tiếng, bắt đầu khai thác. Năm sau, các đối thủ vội vã nối gót, lo sợ bỏ lỡ cơ hội. Kết quả, "điểm đến bí mật" nhanh chóng quá tải, các du khách lại đi tìm "vùng đất mới" và vòng lặp tái diễn.

Josephides cho biết đảo Samos, Hy Lạp, đang là "ứng viên" tiếp theo. Năm nay chỉ có một chuyến bay thẳng một tuần từ Anh đến đây. Nhưng sang năm, TUI đã lên lịch bay thứ Năm và Chủ nhật còn Jet2 mở bốn chuyến.

Ngay cả những điểm đến nổi tiếng cũng trở thành nạn nhân của chính sự hấp dẫn của mình. Sân bay ở Corfu và Crete, Hy Lạp, nay quá tải vì lượng chuyến bay khổng lồ. Khách bình dân sẽ không chọn nơi ít tiếng tăm, các chuyến bay giá rẻ dồn ứ vào vài điểm. "Người dân phản đối là đúng, vì mọi thứ đã mất kiểm soát", Josephides nói.

Chiến dịch chống du lịch quá tải

Pedro Homar, Giám đốc du lịch thành phố Palma, Tây Ban Nha, hiểu rõ áp lực này. Ông đứng giữa hai luồng: khách du lịch ứng xử kém văn minh và người dân đòi hành động.

"Chúng ta cần đảm bảo du lịch bền vững. Nền kinh tế của chúng ta phụ thuộc vào du lịch, nên nếu không bền vững, sẽ không còn tương lai", ông nói.

Sau đại dịch, Palma ngừng quảng bá trực diện. Thay vào đó, thành phố chạy các chiến dịch hình ảnh, thậm chí dùng quảng cáo để lên án hành vi thiếu văn hóa ở một số khu nghỉ dưỡng.

Năm 2022, Palma giới hạn tối đa ba tàu du lịch cập cảng mỗi ngày (dù cảng có thể đón 6), Barcelona cũng nối gót, công bố sẽ đóng cửa hai trong bảy bến tàu từ năm 2026. Thành phố cấm Airbnb và căn hộ cho thuê ngắn hạn trong khu dân cư trung tâm, ra giới hạn chỉ có tối đa 12.000 giường khách sạn: muốn mở mới thì phải có một khách sạn khác đóng cửa.

Palma còn lập quỹ 50 triệu euro để mua lại và loại bỏ các khách sạn lỗi thời, thường là phân khúc giá rẻ hút khách bình dân.

Nhiều điểm đến lâu nay đã dùng mức phí cao để hạn chế khách đại trà. Bhutan thu 100 USD một ngày phí "phát triển bền vững". Rwanda bán giấy phép trekking ngắm khỉ đột giá 1.500 USD một người. Venice áp phí 10 euro cho khách vãng lai, nhưng chính cư dân lại chỉ trích vì biến thành phố thành sân chơi của người giàu.

Homar cho rằng điểm đến có quyền chọn khách, giống như chọn người được mời đến bữa tối. Họ muốn đón khách tôn trọng văn hóa, lối sống, truyền thống. "Nếu bạn đến mà không có thái độ tôn trọng, thì xin lỗi, chúng tôi không cần", ông nói.

Josephides thì thẳng thắn hơn. "Họ không muốn khách nghèo nữa. Nghe có vẻ tàn nhẫn, ai cũng có quyền đi nghỉ, nhưng số lượng ngày càng vượt kiểm soát", theo Josephides. Hiện tại, đa số điểm đến ở châu Âu mới chỉ dừng ở việc giới hạn số lượng khách, chứ chưa tính đến loại bỏ hẳn phân khúc giá rẻ.

Ruben Santopietro, CEO Visit Italy, cho rằng lấy lại thiện cảm của cư dân quan trọng không kém kiểm soát đám đông. Một thành phố mà người dân không hài lòng thì sẽ không còn vận hành đúng nghĩa. Ông cảnh báo Rome, Florence, Naples đã gần như ngộp thở vì du khách.

"Điểm đến có thể phục hồi, nhưng cần thời gian. Dễ hơn nhiều nếu kiểm soát ngay từ đầu, thay vì sửa sai về sau", Giáo sư Estrella Diaz Sanchez của Đại học Castilla-La Mancha, Tây Ban Nha, nói.

Anh Minh (Theo CNN)