Công ước Hà Nội: Bước ngoặt mang dấu ấn tích cực của Việt Nam

Lễ mở ký Công ước của Liên hợp quốc (LHQ) về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) với chủ đề “Chống tội phạm mạng - Chia sẻ trách nhiệm - Hướng tới tương lai” sẽ diễn ra từ ngày 25 - 26/10 tại Hà Nội.

Thông điệp mạnh mẽ của chủ nghĩa đa phương trong hành động

Nhân dịp này, Trưởng Văn phòng LHQ về chống Ma túy và Tội phạm (UNODC), bà Xiaohong Li, đã dành cho phóng viên TTXVN tại New York cuộc trả lời phỏng vấn về ý nghĩa và tầm quan trọng của sự kiện.

Trưởng Văn phòng LHQ về chống Ma túy và Tội phạm (UNODC), bà Xiaohong Li, trả lời phỏng vấn phóng viên TTXVN tại New York. Ảnh: Hoài Thanh/Phóng viên TTXVN tại Mỹ.

Theo bà Xiaohong Li, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và truyền thông trong những năm gần đây đang làm thay đổi xã hội, giúp giải quyết vấn đề quản trị và thúc đẩy phát triển bền vững. Tuy nhiên, công nghệ không chỉ mang tới cơ hội mới, mà còn gây ra các mối đe dọa toàn cầu, trong đó có tội phạm trên không gian mạng.

Theo báo cáo mới công bố của UNODC, Đông Á và Đông Nam Á là những khu vực phải đối mặt với tình trạng gia tăng mạnh tỷ lệ tội phạm mạng trong giai đoạn từ năm 2021-2024, gây thiệt hại hơn 37 tỷ USD. Thực tế này cho thấy tội phạm mạng hiện là mối đe dọa và thách thức toàn cầu, đòi hỏi cộng đồng quốc tế phải có cách phản ứng toàn cầu.

Xét trên khía cạnh đó, bà cho rằng sự ra đời của Công ước LHQ về chống tội phạm mạng là một cột mốc lịch sử. Đây là công ước phi hình sự đầu tiên liên quan đến quản trị không gian mạng, cung cấp các biện pháp và công cụ đa ngành và toàn diện để ngăn chặn và xử lý tội phạm mạng. Một số đặc điểm của Công ước Hà Nội giúp hài hòa hóa luật pháp quốc gia đối với những hành vi phạm tội khác nhau, như gian lận trực tuyến và thiết lập các biện pháp thực thi luật pháp.

Đặc biệt, Công ước thiết lập một đường dây nóng 24/7, cho phép các bên liên quan phản ứng nhanh hơn với các trường hợp khẩn cấp và xuyên biên giới. Bên cạnh đó, Công ước tạo cơ sở cho các biện pháp phòng ngừa toàn diện trước tội phạm mạng nhằm giải quyết “tận gốc rễ” loại hình tội phạm này, tăng cường hợp tác kỹ thuật và xây dựng năng lực để thu hẹp khoảng cách công nghệ giữa các quốc gia.

Cũng theo bà Xiaohong Li, Công ước LHQ về chống tội phạm mạng cũng hướng tới việc bảo vệ quyền con người, với những công cụ pháp lý mạnh mẽ. Bà tin tưởng rằng sau khi có hiệu lực, Công ước sẽ trở thành một khuôn khổ pháp lý phạm vi toàn cầu hiệu quả và toàn diện để đối phó với tội phạm mạng.

Về vai trò của Việt Nam trong tiến trình xây dựng và phê chuẩn Công ước, bà Xiaohong Li bày tỏ tin tưởng và đánh giá cao sự lãnh đạo và tinh thần chung của Việt Nam trong việc tổ chức Lễ mở ký Công ước. Bà nhấn mạnh đây là một sự kiện, một dấu mốc quan trọng phản ánh cam kết của Việt Nam đối với giải pháp tập thể trước các mối đe dọa toàn cầu.

Việt Nam đã đóng vai trò xây dựng và bao trùm trong suốt tiến trình 5 năm đàm phán, giúp thu hẹp các khác biệt, để có được kết quả là lễ mở ký tại Hà Nội. Bà nhấn mạnh việc LHQ đồng thuận chọn Hà Nội làm nơi tổ chức lễ mở ký là một thông điệp mạnh mẽ, thể hiện rõ nét của chủ nghĩa đa phương trong hành động. Việt Nam đã cho thấy uy tín và vị thế của mình, với tư cách là một thành viên có trách nhiệm, đối tác đáng tin cậy, luôn đóng vai trò xây dựng của LHQ và cộng đồng quốc tế.

Sự kiện tổ chức lễ mở ký Công ước của LHQ về chống tội phạm mạng với chủ đề “Chống tội phạm mạng - Chia sẻ trách nhiệm - Hướng tới tương lai” tại Hà Nội càng thêm ý nghĩa trong bối cảnh châu Á đang trở thành khu vực phải đối mặt với mối đe dọa lớn nhất từ tội phạm mạng. Bà bày tỏ tin tưởng Việt Nam sẽ tiếp tục đóng vai trò tích cực trong việc bảo vệ và thực thi công ước.

Chia sẻ về những bước đi tiếp theo, bà Xiaohong Li cho biết sau lễ mở ký tại Hà Nội, LHQ sẽ tiếp tục tiến trình ký Công ước tại trụ sở chính ở New York (Mỹ), hoặc một địa điểm chỉ định nào đó. Bước tiếp theo là quá trình phê chuẩn quốc gia, thực hiện các thủ tục pháp lý nội bộ để phê chuẩn hoặc thông qua Công ước trong vòng 90 ngày. Theo quy định, Công ước sẽ có hiệu lực sau khi có ít nhất 40 nước ký và phê chuẩn theo đúng thủ tục.

Trong giai đoạn này, UNODC sẽ tiếp tục hỗ trợ các thành viên, như tư vấn pháp lý, chiến lược, xây dựng và phát triển năng lực quốc gia về pháp y số và thúc đẩy hợp tác, trao đổi quốc tế… UNODC sẽ đóng vai trò là thư ký trong các hội nghị tương lai của các bên tham gia Công ước. Theo kế hoạch, các thành viên Công ước nhóm họp vào tháng 1/2026 tại Vienna (Áo) để thảo luận quy tắc thủ tục cho các quốc gia tham gia hội nghị tương lai.

Bước ngoặt mang dấu ấn tích cực của Việt Nam

Cũng trong dịp này, phóng viên TTXVN tại New Delhi đã phỏng vấn ông Sudhanshu Mittal – Giám đốc Giải pháp kỹ thuật thuộc Hiệp hội các công ty dịch vụ và phần mềm quốc gia Ấn Độ (Nasscom) về những thành công của Ấn Độ trong lĩnh vực an ninh mạng và vai trò ngày càng quan trọng của Việt Nam trong nỗ lực thúc đẩy hợp tác khu vực và toàn cầu về vấn đề này.

Ảnh minh họa: TTXVN.

Ông Mittal cho biết tội phạm mạng hiện đã phát triển vượt ra ngoài phạm vi hoạt động của các cá nhân có động cơ tài chính. Sự bùng nổ của nền kinh tế số tạo môi trường thuận lợi cho loại tội phạm này.

Theo ông Mittal, một số mối đe dọa nổi lên hiện nay gồm gian lận tài chính nhắm vào hệ thống thanh toán tức thời, các chiêu thức lừa đảo qua kỹ thuật xã hội như digital arrest (giả danh các quan chức thực thi pháp luật để đe dọa tống tiền), tấn công bằng mã độc tống tiền dưới dạng dịch vụ xuyên quốc gia, tấn công vào hạ tầng trọng yếu, xâm nhập chuỗi cung ứng doanh nghiệp, cũng như việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo ra thông tin sai lệch và “deepfake” gây ảnh hưởng đến bầu cử và nhận thức công chúng.

Về tác động kinh tế và xã hội, ông Mittal cho rằng tội phạm mạng gây ra thiệt hại tài chính trực tiếp, gián đoạn hoạt động sản xuất – kinh doanh, làm suy giảm uy tín doanh nghiệp và làm gia tăng chi phí pháp lý, bảo mật.

Ở góc độ xã hội, các vụ tấn công mạng làm suy giảm niềm tin của người dân vào môi trường số, đặc biệt là nhóm người cao tuổi và dễ bị tổn thương; đồng thời gây ảnh hưởng tâm lý, thậm chí hoang mang khi các hạ tầng trọng yếu như năng lượng, y tế hay viễn thông bị tấn công.

Đề cập đến kinh nghiệm của Ấn Độ trong bảo đảm an ninh mạng, ông Mittal nhấn mạnh quốc gia Nam Á đã xây dựng khung pháp lý và cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước và khu vực tư nhân.

Ông chỉ ra một số sáng kiến tiêu biểu gồm Luật Công nghệ Thông tin năm 2000, thành lập Đội Phản ứng Khẩn cấp về Máy tính Ấn Độ (CERT-In), Trung tâm Bảo vệ Hạ tầng Trọng yếu Quốc gia (NCIIPC), Trung tâm Điều phối Tội phạm mạng Ấn Độ (I4C), cùng Luật Bảo vệ Dữ liệu Cá nhân Kỹ thuật số (DPDP) 2023.

Bên cạnh đó, ông Mittal cũng nhấn mạnh vai trò của hợp tác công - tư, trong đó chính phủ phối hợp với Nasscom và Hội đồng Bảo mật Dữ liệu Ấn Độ (DSCI) để xây dựng hệ sinh thái số an toàn, thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Đối với Công ước Hà Nội về chống tội phạm mạng, ông Mittal đánh giá đây là hiệp ước toàn cầu đầu tiên của LHQ trong gần hai thập kỷ về lĩnh vực này, hướng tới hài hòa hóa luật pháp quốc gia, thúc đẩy hợp tác điều tra xuyên biên giới, chia sẻ bằng chứng điện tử, hỗ trợ pháp lý và kỹ thuật giữa các nước.

Theo ông, công ước sẽ mở ra cơ hội lớn cho các quốc gia như Ấn Độ trong việc tăng cường hợp tác quốc tế, xây dựng năng lực và hoàn thiện khung pháp lý.

Đặc biệt, ông Mittal cho rằng Việt Nam được chọn đăng cai Lễ mở ký Công ước Hà Nội nhờ vai trò tích cực trong quá trình soạn thảo công ước, cùng với việc áp dụng khung pháp lý vững chắc được thể hiện qua Luật An ninh mạng năm 2018, năng lực thực thi hiệu quả và đội ngũ nhân lực có trình độ chuyên môn cao.

Ông dẫn chứng, Việt Nam hiện nằm trong nhóm 20 quốc gia đứng đầu thế giới về Chỉ số An ninh mạng toàn cầu (GCI) năm 2024, với tỷ lệ người dân tham gia không gian số vượt 80%. Theo ông, những yếu tố này đã giúp Việt Nam trở thành “điểm sáng” và là địa điểm lý tưởng để tổ chức sự kiện mang tính bước ngoặt này của LHQ.