Có phải học bác sĩ nội trú là con đường duy nhất trở thành bác sĩ giỏi, 'bác sĩ tinh hoa'?

Đây là ý kiến của người thầy, TS.BS Nguyễn Quang Bảy - Trưởng khoa nội tiết - đái tháo đường, giảng viên bộ môn nội Trường đại học Y Hà Nội và cũng là một bác sĩ nội trú - dành cho các bác sĩ nội trú khóa 50 đang gây sốt trên mạng xã hội.

Đã có rất nhiều bài nói về "hiện tượng bác sĩ nội trú", nhưng chủ yếu chỉ là qua màn "matching" và sau đó là nhiều cựu bác sĩ nội trú viết bài flex, mà không hiểu gì về cách thức đào tạo, lượng giá quá trình học, thậm chí còn có sự hiểu lầm, dẫn đến tung hô quá mức. Những nhầm lẫn đó là:

1. Đào tạo bác sĩ nội trú là đặc sản của đào tạo nhân lực y tế ở Việt Nam: Chúng ta học các nước tiên tiến như Mỹ, Pháp, Anh… thôi. Thực chất đây chỉ là một chương trình đào tạo chuyển tiếp vì các bác sĩ mới tốt nghiệp chưa đủ năng lực hành nghề nên cần đào tạo thêm, và đào tạo theo chuyên khoa. Ai bị đau răng, đau mắt, sưng khớp hay bướu cổ... đều muốn được khám bác sĩ chuyên khoa chứ không phải là bác sĩ đa khoa.

2. Chỉ những người rất giỏi mới đỗ bác sĩ nội trú: Không đúng. Ngoài lý do học tài thi phận còn lý do cá nhân, bởi không ít bạn sau khi có bằng bác sĩ sẽ chọn đi làm ngay vì họ muốn hoặc có cơ hội rèn luyện ở một bệnh viện (có thể không lớn) với chuyên ngành yêu thích, rồi sau vài năm quay lại học thạc sĩ hoặc tiến sĩ luôn. Người thầy lớn luôn tồn tại ở mọi bệnh viện. Tiến sĩ đầu tiên của khóa tôi không học bác sĩ nội trú.

3. Học bác sĩ nội trú là con đường duy nhất để trở thành bác sĩ giỏi: Sai, vì có nhiều con đường khác rất hấp dẫn như học cao học, học chuyên khoa I, học nghiên cứu sinh, thậm chí tìm học bổng đi học nước ngoài. Nhưng học bác sĩ nội trú cũng là con đường rất tốt cho những ai yêu thích, có năng lực và có ý thức phấn đấu.

4. Kỳ thi tuyển bác sĩ nội trú là cực kỳ khó: Nếu một cuộc thi tuyển chọn nhân tài mà tỉ lệ đỗ lên tới trên 50% thì thực chất nó chỉ là kỳ thi sát hạch mà thôi. Công thức một đề thi có tính phân loại tốt là tỉ lệ đỗ chỉ khoảng 20%.

5. Các bác sĩ nội trú chắc chắn sẽ là những người thành công: Người giỏi và người thành công không phải luôn luôn là một. Nhiều chuyên gia đã phân tích người học giỏi, điểm cao thường là người hay làm theo sách vở, tính sáng tạo có khi không cao, và tính ứng biến cũng có thể không tốt.

6. Chỉ cần vào được bác sĩ nội trú là ắt sẽ thành những bậc "hiền tài": Thường các chương trình đào tạo bác sĩ nội trú như ACGME (Mỹ) hay Úc sẽ chia làm 5-7 cấp độ năng lực, mà các bác sĩ nội trú năm thứ nhất chỉ tương đương mức 0,5 - 1, tức là bằng hoặc thấp hơn trình độ/năng lực của sinh viên y năm thứ 6. Đa phần khi tốt nghiệp bác sĩ nội trú đều coi đạt mức 5/6 là thành công. Thậm chí chấp nhận mức năng lực 4/6 với những bác sĩ nội trú kém. Tất nhiên cũng có nhiều bạn đạt mức 6/6.

7. Học bác sĩ nội trú cũng giống như học các chương trình sau đại học khác: Bạn tôi có nói các bác sĩ nội trú hãy xác định mình là những công nhân y tế, nuốt nước mắt vào trong, cắn răng chịu khổ mà học, mà trưởng thành. Rất nhiều kỳ thi, rất nhiều buổi trực đêm, rất nhiều lời mắng mỏ của các thầy cô, các đàn anh dội xuống đầu là chuyện bình thường, vì "Yêu cho roi cho vọt" mà. Hãy nhớ trước mặt mình là tính mạng người bệnh, sau lưng mình là pháp luật.

8. Tất cả các bác sĩ nội trú khi tốt nghiệp đều là những tinh hoa: Học bác sĩ nội trú là cuộc đua đường dài, đòi hỏi phải học, đọc và làm rất nhiều mới tiến bộ được. Mà ở đời thì chỗ nào chả có kẻ lười người chăm. Để trở thành bác sĩ giỏi không khó, nhưng xin hãy tránh xa các danh xưng "tinh hoa", "nhân tài", "siêu giỏi" hay "siêu nhân" đi.

9. Cứ vào được bác sĩ nội trú là sẽ ra được: Trước đây gần như khóa nào cũng có người rớt đài, do điểm kiểm tra thấp (yêu cầu phải từ 7/10 trở lên, còn 6/10 là trượt) hoặc do trốn đi chơi với người yêu, trốn về ngủ nhà không thường trú bị các thầy vào điểm danh lúc 0h đêm. Nhưng gần đây với tính chất đào tạo đại trà yêu cầu không khắt khe như trước.

10. Học bác sĩ nội trú 3 năm, cộng với học đại học 6 năm là quá dài: Thực tế là quá ít. Ở nhiều nước quá trình đào tạo bác sĩ nội trú thường kéo dài 4-5 năm, cá biệt 8-9 năm với một số chuyên ngành khó như phẫu thuật thần kinh. Nhưng sau quãng thời gian này họ có thể ứng tuyển ngay vị trí giáo sư/phó giáo sư ở các bệnh viện khác. Các bạn có thể đọc thêm cuốn "Khi hơi thở hóa thinh không" của một cựu bác sĩ nội trú của Mỹ.

11. Các bác sĩ nội trú ngồi khám bệnh, kê đơn hay đi mổ gần như bác sĩ chính, không thì cũng phải cỡ 7/10: Phải xác định rõ bác sĩ nội trú là học viên sau đại học tức là đang đi học, năng lực ở mức 2-3-4/6, lại chưa có chứng chỉ hành nghề nên chỉ là người phụ việc nên không được phép chỉ định điều trị, can thiệp hay kê đơn độc lập được. Họ phải thực hành dưới sự giám sát của các thầy cô hoặc bác sĩ chính.

12. Nếu than học bác sĩ nội trú tốn kém quá thì là lỗi tại mình không tìm hiểu kỹ. Còn không thì hãy vay vốn ngân hàng để học hoặc đi làm luôn. Chuyện các bác sĩ và bác sĩ nội trú Mỹ nhận bằng cùng lúc phiếu nợ ngân hàng vài trăm nghìn USD là bình thường. Bạn cũng có thể chọn thi bác sĩ nội trú theo tuyển dụng của các Sở Y tế để được tài trợ học phí và cấp lương trong quá trình học.

13. Tất cả các bác sĩ nội trú sau khi tốt nghiệp sẽ được các bệnh viện lớn trải thảm đón mời: Với số lượng đào tạo gấp 10 - 20 lần so với trước đây, ngày nay chuyện các bác sĩ nội trú làm việc tại các bệnh viện tỉnh, bệnh viện hay trung tâm y tế huyện là không hiếm. Nhưng nếu bác sĩ nội trú giỏi thực sự (biết dễ thôi vì chúng tôi theo dõi trong 3 năm cơ mà) thì các bệnh viện lớn như Bạch Mai, Việt Đức… luôn mở rộng cửa. Nếu bệnh viện công có bỏ sót nhân tài thì các bệnh viên tư, bệnh viện quốc tế vốn rất tinh sẽ trải thảm đỏ đón bạn ngay.

14. Học bác sĩ nội trú chỉ là học chuyên môn: Phải học toàn diện, ngoài chuyên môn còn phải học và thực hành về giao tiếp (trong đó có kỹ năng báo tin xấu), làm việc nhóm, tự tìm tài liệu, hoàn thiện bản thân và có trách nhiệm với cơ sở đào tạo và xã hội...

Tóm lại, danh xưng bác sĩ nội trú đang bị đẩy lên quá cao do hào quang của các khóa cách đây nhiều năm, hoặc do mạng xã hội đang đói nguồn tin. Tôi biết các bác sĩ nội trú khóa 50 chắc cũng không thích điều này vì thấy rất ít em lên mạng khoe phiếu trúng chuyên ngành như mọi năm. Hãy hít thật sâu, tận hưởng vui chơi trong những ngày chưa đi học, và chuẩn bị phương án tác chiến đi các học trò của tôi.

P/S: Có 2 cuốn sách là "Người thầy thuốc" và "Khi hơi thở hóa thinh không" tôi khuyên các bạn nên đọc. Chú ý câu nói của bác Phó cạo khuyên cậu học trò của mình, người sau này là một bác sĩ rất giỏi: "Giết người thì dễ, và tao đã làm rồi. Giữ cho sống khó hơn nhiều, giữ cho khỏe lại càng khó hơn nữa. Đó chính là nhiệm vụ mà chúng ta phải luôn ghi nhớ".