Có nên sáp nhập giám định pháp y của công an vào y tế?

Cả ngành y tế và công an cùng thực hiện giám định pháp y, dẫn đến có nơi nhiều việc để làm, nơi thì 'ngồi chơi xơi nước', do đó Bộ Tư pháp đang lắng nghe ý kiến các bên.

Bộ Tư pháp vẫn chưa chốt

Đầu tháng 8 vừa qua tại TP.HCM, Bộ Tư pháp tổ chức tọa đàm lấy ý kiến dự án luật Giám định tư pháp (sửa đổi).

Tại điều 12 luật Giám định tư pháp, quy định tổ chức giám định tư pháp công lập về pháp y bao gồm: Viện Pháp y quốc gia thuộc Bộ Y tế và Trung tâm Giám định pháp y (GĐPY) thuộc Viện Khoa học hình sự Bộ Công an. Còn cấp tỉnh có các trung tâm pháp y thuộc Sở Y tế và tổ pháp y thuộc Phòng Kỹ thuật hình sự công an tỉnh. Ngoài ra, còn có Viện Pháp y quân đội thuộc Bộ Quốc phòng.

Theo Bộ Tư pháp, quá trình xây dựng luật Giám định tư pháp (sửa đổi) có 2 ý kiến khác nhau. Ý kiến thứ nhất, đề nghị thống nhất chức năng, nhiệm vụ thực hiện GĐPY ở địa phương về một đầu mối. Bởi với quy định trên, dẫn đến sự trùng lặp, chồng chéo trong việc tiếp nhận trưng cầu giám định giữa hai lực lượng pháp y y tế và công an ở địa phương. Việc này gây lãng phí về nhân lực được đào tạo và cơ sở vật chất, trang thiết bị được nhà nước đầu tư.

Cũng theo Bộ Tư pháp, thời gian qua, việc trưng cầu GĐPY tử thi ở một số địa phương chưa có sự phối hợp hiệu quả. Do đó dẫn đến số vụ việc GĐPY tử thi của các trung tâm pháp y của Sở Y tế đều sụt giảm, một số đơn vị không có vụ việc nào làm trong năm, hoặc không triển khai thực hiện được GĐPY tử thi.

Ý kiến thứ hai, đề nghị cho phép Phòng Kỹ thuật hình sự của công an cấp tỉnh được GĐPY tử thi và thương tích. Bởi luật Giám định tư pháp hiện hành quy định Phòng Kỹ thuật hình sự công an cấp tỉnh chỉ được GĐPY tử thi mà không được giám định thương tích là chưa phù hợp, gây lãng phí nhân lực.

Bộ Tư pháp cho rằng đây là vấn đề lớn, liên quan trực tiếp đến chức năng, nhiệm vụ của ngành y tế và ngành công an. Do đó, hiện nay dự thảo luật giữ nguyên quy định tại điều 12 luật Giám định tư pháp, để lấy ý kiến các cơ quan, tổ chức có liên quan.

Nên nhập chung giám định pháp y công an với y tế?

Bác sĩ (BS) Trần Anh Tuấn, Phân viện trưởng Phân viện Pháp y quốc gia tại TP.HCM, đồng tình với ý kiến thứ nhất. Ông Tuấn cho rằng việc cả bên y tế và công an cùng tồn tại các cơ quan chuyên môn phục vụ cho giám định về pháp y là lãng phí, tốn kém trong đầu tư về trang thiết bị máy móc, nhân sự.

"Thời gian gần đây, cơ quan điều tra rất ít khi trưng cầu GĐPY tử thi tại trung tâm pháp y của Sở Y tế các địa phương, mà chủ yếu trưng cầu giám định tại Phòng Kỹ thuật hình sự thuộc công an cấp tỉnh. Việc này dễ dẫn đến bên thì quá nhiều việc để làm, bên thì rất ít việc, thậm chí không có việc làm", BS Tuấn nói.

Từ đó, BS Tuấn cho rằng để giải quyết tình trạng trên, các cơ quan GĐPY nên nhập chung về một đầu mối. Nghĩa là có thể để cho Bộ Y tế quản lý, hoặc một cơ quan nào khác chẳng hạn như Bộ Tư pháp. Việc này sẽ giúp tránh chồng chéo công việc.

BS Nguyễn Hà Phương, Giám đốc Trung tâm Pháp y TP.HCM (thuộc Sở Y tế TP.HCM), cũng đề nghị thống nhất chức năng, nhiệm vụ thực hiện GĐPY ở địa phương về một đầu mối.

"Hiện nay, đối với cùng một loại hình giám định, đang tồn tại 2 hệ thống văn bản quy định về quy trình, biểu mẫu thực hiện do Bộ Y tế và Bộ Công an ban hành. Các bước thực hiện không thống nhất, đã dẫn đến khả năng có sự khác biệt trong nhận định kết quả và thời hạn ban hành kết luận", BS Phương nói.

Ngoài ra, trong bối cảnh còn thiếu hụt giám định viên pháp y, việc chậm hợp nhất GĐPY ở địa phương về một đầu mối dẫn đến các giám định viên của các trung tâm pháp y nghỉ việc, chuyển đổi vị trí công tác. Còn nếu thống nhất về một đầu mối sẽ góp phần làm giảm bớt thủ tục hành chính, phân rõ trách nhiệm của các bên trong quy trình tố tụng hình sự. Qua đó góp phần đơn giản các bước trong lập dự toán và thực hiện thanh toán chi phí giám định tư pháp.

Cần tăng thẩm quyền giám định pháp y của công an

Còn theo thượng tá Phạm Thị Thanh Huyền, Phó trưởng phòng Kỹ thuật hình sự Công an TP.HCM, nên giữ nguyên quy định hiện hành, không nên nhập chung giữa pháp y của trung tâm pháp y của Sở Y tế và pháp y của Phòng Kỹ thuật hình sự công an tỉnh vào làm một.

Có ý kiến cho rằng việc giám định pháp y là người của công an thì sợ không khách quan trong đánh giá vụ việc ở các vụ án. Thế nhưng theo thượng tá Huyền, thực tế giám định viên là người phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về kết quả giám định.

"Nếu cho rằng chúng tôi đang thực hiện GĐPY theo yêu cầu của cơ quan điều tra như vậy sẽ không khách quan, để từ đó đề nghị nhập chung với trung tâm pháp y của Sở Y tế. Vậy 10 lĩnh vực giám định kỹ thuật hình sự còn lại mà chúng tôi đang tiếp tục làm thì có khách quan không?", thượng tá Huyền đặt vấn đề ngược lại.

Cũng theo thượng tá Huyền, luật Giám định tư pháp hiện hành quy định Phòng Kỹ thuật hình sự thực hiện GĐPY tử thi (không thực hiện giám định thương tích người sống). Quy định này đã hạn chế khả năng của lực lượng pháp y công an.

"Quan điểm của chúng tôi là cần thiết phải quy định thêm chức năng giám định thương tích người sống cho lực lượng kỹ thuật hình sự công an. Vì đây là nghiệp vụ y khoa mà bác sĩ pháp y công an đã được đào tạo bài bản trong các trường y do Bộ GD-ĐT và Bộ Y tế quản lý", thượng tá Huyền chia sẻ.

Ngoài ra, cũng theo thượng tá Huyền, công tác này có quan hệ mật thiết với việc đánh giá hệ thống và cơ chế hình thành dấu vết, sự liên quan đến đặc điểm hiện trường vụ án... Việc này phục vụ cho việc thu thập, đánh giá, củng cố chứng cứ, làm rõ nguyên nhân, bản chất vụ án.