Cơ chế thuế đơn giản, hộ kinh doanh sẽ lên doanh nghiệp

Với 5 triệu hộ kinh doanh trong cả nước, chỉ cần 20% hộ chuyển lên doanh nghiệp, sẽ có thêm 1 triệu doanh nghiệp.

Tuy nhiên theo các chuyên gia, cần có các cơ chế ưu đãi đặc biệt, nhất là về thuế, nhằm khuyến khích hộ kinh doanh lên doanh nghiệp.

Số liệu từ cơ quan thuế cho biết cả nước đang có khoảng 5 triệu hộ và cá nhân kinh doanh nhưng chỉ có 3,6 triệu hộ đang đăng ký thuộc diện nộp thuế. 

Trong đó, chỉ có gần 2 triệu hộ đang áp dụng phương pháp thuế khoán với mức thuế bình quân khoảng 700.000 đồng/tháng/hộ. Theo nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân của Bộ Chính trị, chậm nhất đến năm 2026 sẽ bỏ thuế khoán với hộ kinh doanh.

Tạo môi trường kinh doanh minh bạch

Bà Nguyễn Thị Cúc - chủ tịch Hội tư vấn thuế - cho biết cả nước có khoảng 5 triệu hộ và cá nhân kinh doanh, với 3,6 triệu hộ đang đăng ký thuộc diện nộp thuế. Trong đó, gần 2 triệu hộ đang áp dụng phương pháp thuế khoán, với mức thuế khoán bình quân trong quý 1-2025 chỉ vào khoảng 700.000 đồng/tháng/hộ.

"Đáng chú ý, vẫn còn tình trạng nhiều cửa hàng bán thuốc, phòng khám tư nhân, spa... có doanh thu khá lớn, thậm chí một cá nhân kinh doanh dịch vụ có thể thu về hàng trăm triệu đồng mỗi ngày nhưng chỉ đóng thuế vài triệu đồng. Điều này cho thấy việc xác định doanh thu tính thuế vẫn chưa phản ánh đúng thực tế, dẫn đến sự thiếu công bằng và thất thu ngân sách nhà nước", bà Cúc nói.

Do đó, theo ông Nguyễn Ngọc Tú - chuyên gia về thuế, việc chuyển sang thuế kê khai sẽ góp phần tạo môi trường kinh doanh minh bạch, lành mạnh, đảm bảo công bằng cho những hộ kinh doanh làm ăn nghiêm túc, đàng hoàng, góp phần hạn chế được tình trạng hàng giả, kinh doanh gian lận, trốn thuế.

Trong khi đó, chị Ngân (quận 3, TP.HCM) cho hay gia đình chị kinh doanh đặc sản quê, vừa bán online vừa bán tại nhà, với số tiền thuế khoán hơn 1 triệu đồng/tháng, không phải lo thanh tra, kiểm tra, hóa đơn cũng như sợ bị phạt thuế. Do đó, khi nghe thông tin sẽ bỏ thuế khoán với hộ kinh doanh, chị Ngân khá lo lắng.

"Ở quy mô nhỏ tôi không có khả năng duy trì bộ máy kế toán nếu lên doanh nghiệp. Còn nếu đầu tư máy móc để xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế, chi phí cũng khá cao", chị Ngân nói.

Tương tự, chị Vân, chủ quán bún bò tại Gò Vấp, cho hay do quy mô kinh doanh nhỏ nên chị chưa nghĩ đến việc lên doanh nghiệp. "Sau khi nghe tin sẽ bỏ thuế khoán với hộ kinh doanh, tôi không biết sắp tới có phải lên doanh nghiệp hay chuyển sang dạng hộ kê khai như những hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng trở lên?", chị Vân lo lắng.

Theo chị Vân, nếu bỏ thuế khoán, nên có chính sách thuế phù hợp cho đối tượng hộ kinh doanh, đặc biệt không nên quy định mức phạt quá nặng về hóa đơn. Nhiều hộ kinh doanh nộp thuế khoán cho biết chỉ hoạt động trên quy mô hộ gia đình, lấy công làm lời, nên cũng lo với cách tính thuế mới sẽ tăng cao ảnh hưởng đến lợi nhuận...

Hỗ trợ mạnh mẽ sẽ khuyến khích hộ kinh doanh lên doanh nghiệp

Trao đổi với Tuổi Trẻ, PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, Trường đại học Kinh tế quốc dân, cho rằng việc áp dụng thuế kê khai, bỏ thuế khoán sẽ khuyến khích hộ kinh doanh lớn lên, thành doanh nghiệp. Mục tiêu đến năm 2030, cả nước có 2 triệu doanh nghiệp mà Bộ Chính trị đặt mục tiêu trong nghị quyết 68, tức là tăng thêm hơn 1 triệu doanh nghiệp so với hiện nay, có thể thực hiện được.

"Với 5 triệu hộ kinh doanh mà chỉ cần 20% hộ chuyển lên doanh nghiệp, chúng ta có 1 triệu doanh nghiệp rồi. Thế nhưng, để khuyến khích hộ kinh doanh lên doanh nghiệp, cần có cơ chế ưu đãi đặc biệt, nhất là về thuế", ông Lạng nói và đề xuất nên miễn thuế 4 năm đầu và giảm 5 năm tiếp theo kể từ khi kinh doanh có lãi cho doanh nghiệp chuyển từ hộ lên, đồng thời miễn phí các thủ tục lên doanh nghiệp.

Ngoài ra, theo ông Lạng, thiết kế quy định về kế toán, thuế phải đơn giản, dễ thực hiện, phù hợp với mô hình kinh doanh của các doanh nghiệp siêu nhỏ này. Theo đó, chỉ cần 3 chỉ số gồm tổng doanh thu, tổng chi phí, lợi nhuận được kê khai đầy đủ, rõ ràng. Cơ quan thuế sẽ hậu kiểm.

Bà Cúc cũng cho rằng cần xây dựng phần mềm hỗ trợ kê khai đơn giản, dễ dùng, phù hợp với những người không chuyên về kế toán hay công nghệ. Các hộ có thể dễ dàng nhập doanh thu, chi phí, hàng hóa mua vào, bán ra mà không gặp khó khăn quá lớn. Bởi việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai khiến nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ gặp không ít thách thức.

"Nhà nước có thể dành một khoảng thời gian chuyển tiếp từ 6 tháng đến 1 năm để các hộ kinh doanh làm quen với phương pháp mới. Và trong thời gian đó, Nhà nước nên cung cấp các phần mềm, công cụ hỗ trợ một cách miễn phí. Điều này không chỉ giúp họ dễ tiếp cận, mà còn tạo ra tâm lý tích cực, chủ động chuyển đổi", bà Cúc khuyến nghị.

Chuyên gia thuế Nguyễn Ngọc Tú cho rằng trong nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, Bộ Chính trị đã chỉ đạo có cơ chế, chính sách đặc biệt hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, bãi bỏ lệ phí môn bài, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong 3 năm đầu thành lập. Đây là điều rất cần thiết với khối kinh tế tư nhân, cần cụ thể hóa những định hướng này để triển khai càng sớm càng tốt.

"Theo đó, mức thuế thu nhập doanh nghiệp đối với doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ thấp hơn 3 - 5% so với mức thuế phổ thông, tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ tích tụ vốn để phát triển sản xuất, kinh doanh mở rộng quy mô hoạt động. Khi đó, doanh nghiệp siêu nhỏ mới có cơ hội phát triển thành doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp nhỏ phát triển thành doanh nghiệp có quy mô vừa...", ông Tú nói.