Chuyện ở Tesla: 1.000 tỷ USD có thể giữ chân Elon Musk?

(Dân trí) - Tesla đề xuất gói thưởng nghìn tỷ USD cho Elon Musk, giữa lúc mảng xe điện lao dốc. Canh bạc robot liệu có đủ sức giúp ông trở thành tỷ phú nghìn tỷ USD đầu tiên?

Năm 2025 dường như là một trong những năm nghịch lý nhất của Tesla và vị CEO thiên tài nhưng cũng đầy tranh cãi, Elon Musk.

Cùng một lúc, công ty đưa ra một gói thù lao tiềm năng trị giá nghìn tỷ đôla - một con số không tưởng trong lịch sử doanh nghiệp - để giữ chân Musk. Nhưng cũng chính lúc này, nền tảng tạo nên sự vĩ đại của Tesla, mảng kinh doanh xe điện (EV), lại đang cho thấy những dấu hiệu lung lay dữ dội nhất.

Câu hỏi lớn được đặt ra không chỉ cho các nhà đầu tư, mà cho cả thị trường toàn cầu: Liệu con đường trở thành tỷ phú nghìn tỷ đầu tiên của Elon Musk có đang bị đe dọa bởi chính đế chế mà ông đã gầy dựng?

Đế chế lung lay

Tesla từ lâu đã là biểu tượng, là thước đo cho cuộc cách mạng xe điện toàn cầu. Nhưng vị thế độc tôn đó đang bị bào mòn nhanh chóng. Dữ liệu gần đây vẽ nên một bức tranh đáng lo ngại. Tại chính sân nhà Mỹ, nơi Tesla từng chiếm tới 80% thị phần, con số này đã giảm mạnh xuống chỉ còn 38% vào tháng 8.

Điều đáng nói là sự sụt giảm này không đến từ việc người tiêu dùng Mỹ quay lưng với xe điện. Ngược lại, thị trường EV tại Mỹ vẫn đang bùng nổ, đạt kỷ lục 9,9% tổng doanh số xe mới bán ra. Tổng cộng 146.332 chiếc EV đã được giao tới tay khách hàng trong tháng 8, một con số cao nhất từ trước đến nay. Điều này chỉ ra một sự thật cay đắng cho Tesla: họ đang mất thị phần vào tay các đối thủ cạnh tranh.

Tình hình ở các thị trường quốc tế cũng không mấy khả quan. Châu Âu, một thị trường trọng điểm, chứng kiến sự sụt giảm đăng ký xe Tesla ở mức báo động trong tháng 8: Pháp giảm 47,7%, Thụy Điển giảm 84%, Đan Mạch giảm 42% và Hà Lan mất đi một nửa. Dù có những điểm sáng le lói ở Na Uy hay Tây Ban Nha, xu hướng chung cho thấy sức hút của thương hiệu Tesla đang gặp thử thách nghiêm trọng tại các thị trường đã trưởng thành.

Trong suốt 18 tháng qua, doanh số xe của Tesla gần như không tăng trưởng. Với một công ty mà 90% doanh thu và 94% lợi nhuận gộp trong năm 2024 đến từ việc bán xe, đây là một tín hiệu cảnh báo đỏ. Cổ phiếu của hãng, dù đã phục hồi từ tháng 4, vẫn ghi nhận mức giảm hơn 11% kể từ đầu năm. "Cỗ máy in tiền" của Elon Musk rõ ràng đang hoạt động dưới công suất.

Ván bài mang tên Optimus

Trước những con sóng dữ ập đến mảng kinh doanh cốt lõi, Elon Musk dường như không hề nao núng. Thay vào đó, ông lại vẽ ra một tương lai còn tham vọng hơn nữa, một tương lai mà xe điện chỉ là một mảnh ghép nhỏ. Kế hoạch tổng thể "Master Plan 4" được công bố gần đây đã gây chấn động giới công nghệ và đầu tư.

Khác với các phiên bản trước vốn tập trung vào "cách mạng xanh", kế hoạch lần này hướng đến một khái niệm trừu tượng hơn: "Sự thịnh vượng bền vững cho tất cả mọi người". Và phương tiện để hiện thực hóa tầm nhìn đó không phải là những chiếc Model 3 hay Model Y, mà là robot hình người mang tên Optimus.

Musk đã không ngần ngại tuyên bố rằng Optimus có thể chiếm tới 80% giá trị của Tesla trong tương lai. Đây là một sự chuyển hướng chiến lược táo bạo, định vị lại Tesla từ một công ty sản xuất ô tô thành một gã khổng lồ về AI và robot. Động thái này ngầm thừa nhận rằng, cuộc chơi xe điện đã không còn đủ tiềm năng để duy trì tốc độ tăng trưởng thần kỳ như trước.

Tesla cần một sân chơi mới, một câu chuyện mới đủ hấp dẫn để giữ chân các nhà đầu tư và Optimus chính là câu trả lời.

Cuộc chiến giữ chân một vị vua

Chính trong bối cảnh đế chế xe điện lung lay và tầm nhìn chuyển hướng sang robot, hội đồng quản trị Tesla đã đưa ra một quyết định chưa từng có tiền lệ: đề xuất gói thưởng hiệu suất trị giá lên tới 1.000 tỷ USD cho Elon Musk.

Nếu được thông qua, đây sẽ là gói thù lao lớn nhất trong lịch sử doanh nghiệp, gần bằng giá trị vốn hóa của chính Tesla hiện tại. Kế hoạch này không trả cho Musk một đồng lương hay thưởng tiền mặt nào. Thay vào đó, toàn bộ phần thưởng được gắn với những mục tiêu gần như không tưởng trong thập kỷ tới, gồm nâng vốn hóa thị trường của Tesla lên 7,5 nghìn tỷ USD (gấp gần 8 lần hiện tại), bán thêm 12 triệu xe điện và đạt được các cột mốc quan trọng về AI, robotaxi và robot Optimus.

Gói thưởng được chia thành 12 đợt, với cột mốc đầu tiên là đưa vốn hóa công ty chạm mốc 2.000 tỷ USD. Nếu trong 10 năm, Musk không thể giúp Tesla tăng gấp đôi giá trị, ông sẽ không nhận được gì cả.

Tuy nhiên, bản cáo bạch ủy quyền của Tesla đã hé lộ một lý do gây sốc đằng sau gói thưởng 1.000 tỷ USD: "Phần lớn tài sản của ông Musk hiện đến từ những công ty khác ngoài Tesla, và ông có nhiều lựa chọn hấp dẫn hơn bao giờ hết".

Đây là một lời thú nhận thẳng thắn: Tesla không còn là trung tâm vũ trụ của Elon Musk nữa. Những con số cho thấy rõ sự dịch chuyển.

Musk chỉ còn nắm 13% cổ phần Tesla, trị giá khoảng 140 tỷ USD. Trong khi đó, SpaceX mới là “con gà đẻ trứng vàng”: ông sở hữu 42% cổ phần, tương ứng khoảng 170 tỷ USD nếu công ty đạt mức định giá 400 tỷ USD. Chưa dừng lại, Musk còn nắm hơn 50% cổ phần xAI. Nếu start-up trí tuệ nhân tạo này cán mốc định giá 200 tỷ USD như dự báo, giá trị phần sở hữu của ông sẽ vượt 100 tỷ USD.

Chỉ riêng tổng giá trị cổ phần của Musk tại SpaceX và xAI (khoảng 270 tỷ USD) đã gần gấp đôi giá trị cổ phần của ông tại Tesla. Đó là chưa kể đến các công ty khác như Neuralink. Rõ ràng, trọng tâm tài sản của Musk đã dịch chuyển sang các công ty tư nhân - những nơi không bị giám sát bởi cổ đông đại chúng và có tốc độ tăng trưởng chóng mặt.

Bản cáo bạch của Tesla nói thẳng, gói thưởng khổng lồ này là cần thiết để tránh việc Musk "ưu tiên các dự án khác". Nói cách khác, đây không chỉ là một gói thù lao, mà là một "phí giữ chân" ở quy mô chưa từng có, một nỗ lực tuyệt vọng để đảm bảo Tesla vẫn là ưu tiên hàng đầu trong tâm trí của vị thuyền trưởng.

Cuộc chiến của Tesla giờ đây phức tạp hơn bao giờ hết: không chỉ đối đầu các hãng xe truyền thống, mà còn phải giành giật chính sự tập trung của Musk trong “thiên hà” đầy tham vọng mà ông tạo ra.

Canh bạc nghìn tỷ USD vì thế không đơn thuần là một gói thưởng, mà là câu hỏi sống còn: liệu Tesla có thể đủ nhanh, đủ hấp dẫn để giữ Musk ở lại trung tâm vũ trụ của mình trước khi SpaceX và xAI cuốn ông đi?