Chúng ta phải làm chủ công nghiệp ô tô

Nếu muốn Việt Nam trở thành quốc gia công nghiệp phát triển, nhất định chúng ta phải làm chủ công nghiệp ô tô - cơ khí - công nghệ cao.

LTS: Kể từ năm 1995, các hãng ô tô nước ngoài đầu tiên đến Việt Nam, ngành ô tô Việt Nam đã có 40 năm phát triển. Năm 2022, Nghị quyết 29-NQ/TW về công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến 2030, tầm nhìn 2045 được ban hành, xác định công nghiệp ô tô là ngành ưu tiên phát triển. Nghị quyết 57- NQ/TW về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân mới đây ra đời đã mở ra một không gian mới đầy hứng khởi cho cộng đồng doanh nghiệp. Trong bối cảnh đó, khát vọng xây dựng một nền công nghiệp ô tô tự chủ, tự cường, hiện đại và vươn ra thế giới, phù hợp với xu thế điện khí hóa tiếp tục được thổi bùng. Sản phẩm ô tô sẽ trở thành một biểu tượng cho sức mạnh công nghiệp và vị thế quốc gia. 

Với mong muốn tạo diễn đàn đóng góp các sáng kiến phát triển ngành ô tô Việt Nam, VietNamNet mở tuyến bài “Làm chủ công nghiệp ô tô Việt Nam”. Trân trọng mời quý độc giả, các chuyên gia và những người quan tâm gửi bài đóng góp ý kiến về email: otoxemay@vietnamnet.vn. Nội dung phù hợp sẽ được đăng tải, xin cảm ơn!

Bức tranh sáng

Trong buổi khai mạc “Triển lãm Quốc tế lần thứ 18 về Phương tiện giao thông, Vận tải & Công nghiệp hỗ trợ - Vietnam AutoExpo 2025” hôm 12/6, ông Phạm Văn Quân, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương cho biết “đã có những bước tiến quan trọng” cả về sản xuất, thị trường và các thể chế chính sách trong ngành công nghiệp ô tô Việt Nam.

Trong 5 năm trở lại đây, các thương hiệu như VinFast, Thaco, Toyota, Hyundai, Ford... không chỉ mở rộng quy mô sản xuất, thị phần mà còn từng bước đầu tư sâu vào nội địa hóa, nghiên cứu phát triển và chuyển giao công nghệ.

Theo ghi nhận của VietNamNet, Toyota thực hiện 5 năm các chương trình “tư vấn cải tiến sản xuất” để tăng năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam kể từ năm 2020 đến nay. Hãng xe Nhật Bản đã mua 1.000 mã linh kiện với 60 nhà cung cấp tại Việt Nam trong chuỗi cung ứng sản xuất ô tô của mình. Tỷ lệ nội địa hóa xe Toyota đạt cao nhất là 43% đối với mẫu Vios.

Trong khi đó, Hyundai Thành Công cũng liên tục mở rộng quy mô sản xuất tại Việt Nam. Năm 2022, nhà máy Hyundai số 2 tại Ninh Bình đi vào hoạt động. Gần đây, tháng 3/2025, tổ hợp nhà máy ô tô Thành Công Việt Hưng tại Quảng Ninh đã vận hành, xuất xưởng chiếc xe Skoda đầu tiên. 

Theo thông tin riêng của VietNamNet, hãng Hyundai đang rốt ráo tìm kiếm và làm việc với các nhà cung cấp trong nước để sản xuất một mẫu xe đột phá với tỷ lệ nội địa hóa cao, dự kiến sẽ thực hiện vào năm 2027.

Với tập đoàn Thaco, đơn vị liên doanh sản xuất và lắp ráp xe KIA, Mazda, BMW, Peugout, một tổ hợp riêng phục vụ cho chuỗi cung ứng ô tô đã ra đời vào năm 2022 cho thấy chiến lược vươn lên “tự lực tự cường”. Đó là Thaco Industries, bao gồm Trung tâm R&D, Trung tâm Cơ khí và 15 nhà máy công nghiệp hỗ trợ tại KCN Chu Lai – Quảng Nam. Năm 2024, Tập đoàn này đã xuất khẩu xuất khẩu gần 1.200 xe ô tô, đạt doanh thu 13 triệu USD, trong đó, có các mẫu xe Kia (Cerato, Sedona, Carnival) sang Thái Lan, Myanmar; xe bus Thaco sang Thái Lan, Philippines và xe tải Foton/Forland sang Campuchia cùng các sản phẩm khác như xe bus ghế ngồi cao cấp, bộ body sơn màu xe Kia New Carnival và linh kiện xe cũng đã được xuất khẩu đi thị trường nước ngoài.

Gần đây nhất, VinFast tổ chức hội nghị về nội địa hóa, trải thảm đỏ mời 1.000 nhà cung cấp tại Việt Nam tham gia vào chuỗi cung ứng ô tô toàn cầu của mình. VinFast ra đề bài hấp dẫn, trong 1 năm tới, cần tăng thêm 20% nội địa hóa, từ 60% lên 80% vào năm 2026. 

Cơ hội được trao cho các doanh nghiệp trong nước để cùng nhau thực hiện khát vọng vươn ra toàn cầu. Mục tiêu của hãng xe điện Việt Nam là sản lượng 280.000 xe trong năm nay và 1 triệu xe vào năm 2030. Riêng trong quý 1/2025, VinFast đã bàn giao tổng cộng 36.330 ô tô điện trên toàn cầu, tăng 296% so với cùng kỳ năm 2024. Tổng công suất của 4 nhà máy (nhà máy tại Hải Phòng đang hoạt động và các nhà máy tại Hà Tĩnh, Ấn Độ, Indonesia) đi vào hoạt động sẽ là 800.000 xe/năm. 

Ông Phan Đăng Tuất, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam bày tỏ: “Hàng chục năm năm trước, chúng tôi mong các hãng xe vào Việt Nam để học hỏi và phôi thai, xây dựng một nền công nghiệp ô tô hiện đại cho người Việt. Những năm gần đây, nền công nghiệp ô tô đang có những điểm khởi đầu mạnh và đang thực sự trên đà tăng trưởng tích cực”.

Cùng nhau xây dựng hệ sinh thái công nghiệp ô tô

Nhìn tổng quan, ông Đào Công Quyết, Chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) cho hay, thị trường Việt Nam đã bước vào giai đoạn ô tô hóa. Năm 2024, sản lượng xe của các doanh nghiệp thành viên VAMA đạt 386.000 xe, chiếm 80% toàn thị trường (480.000 xe). Doanh thu đạt 15 tỷ USD, chiếm 3% GDP, nộp ngân sách 8 tỷ USD. Lũy kế 5 tháng đầu năm nay, tổng doanh số bán hàng của các thành viên VAMA đạt 131.044 chiếc, tăng 21% so với cùng kỳ năm 2024. 

Trong vài năm trở lại đây, xe điện hóa tăng trưởng mạnh. Xe thuần điện của VinFast năm 2023 đạt 35.000 xe, đến 2024 đã đạt 80.000 xe. Xe hybrid năm 2023 chỉ đạt 3.800 xe nhưng 2024 đã trên 10.000 xe, bắt nhịp với xu hướng toàn cầu. 

Tuy nhiên, số lượng tiêu thụ ô tô trên 1.000 dân ở Việt Nam vẫn thấp. Hiện, con số này ở Việt Nam mới đạt 65 xe/1.000 dân, trong khi đó, Brunei là 740 xe/1.000 dân, Thái Lan đạt 280 xe/1.000 dân, Malaysia đạt 542 xe/1.000 dân. 

“Dư địa phát triển thị trường ô tô Việt Nam còn rất lớn. Khi dung lượng thị trường lớn thì tất yếu, ngành công nghiệp hỗ trợ cũng sẽ phát triển”, ông Đào Công Quyết nhận định.

Tuy nhiên, theo ông Phạm Văn Quân, chúng ta cũng phải thẳng thắn nhìn nhận, tỷ lệ nội địa hóa còn thấp, nhiều linh kiện quan trọng vẫn phụ thuộc nhập khẩu, công nghiệp hỗ trợ còn phân mảnh, thiếu liên kết. Doanh nghiệp Việt còn hạn chế về công nghệ và khả năng tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp cho rằng, để có sự tăng trưởng bứt phá cho ngành công nghiệp ô tô, những chính sách và quyết sách lớn đi vào thực tiễn thì sự phối hợp giữa nhà nước và doanh nghiệp là yếu tố then chốt. Các hãng xe và các nhà sản xuất linh kiện, phụ tùng… chủ động tham gia cùng nhà trường xây dựng các trung tâm R&D ứng dụng; đề xuất các sáng kiến tới Bộ Công Thương để sớm hoàn thiện cơ chế pháp lý, đặc biệt trong phát triển xe điện, công nghệ cao, AI, robot và linh kiện thế hệ mới.

“Ngành ô tô - cơ khí không đơn thuần là sản xuất, mà là biểu tượng của sức mạnh công nghệ, trình độ công nghiệp và vị thế quốc gia. Nếu muốn Việt Nam trở thành quốc gia công nghiệp phát triển, nhất định chúng ta phải làm chủ công nghiệp cơ khí - ô tô - công nghệ cao”, ông Phạm Văn Quân nói. 

Hiện, Bộ Công Thương đang sửa đổi Nghị định 111/2015/NĐ-CP về công nghiệp hỗ trợ, đề xuất các chính sách thuế, đất đai, tín dụng ưu đãi thiết thực hơn cho sản xuất linh kiện, cụm chi tiết trong nước, qua đó, tăng tỷ lệ nội địa hóa ô tô. Bộ cũng đang thúc đẩy xây dựng Quy hoạch phát triển ngành cơ khí – ô tô quốc gia đến 2035, tích hợp với các Trung tâm kỹ thuật hỗ trợ công nghiệp tại Bắc – Trung – Nam nhằm tạo hạ tầng kỹ thuật đồng bộ cho sản xuất linh kiện và R&D. Đặc biệt, Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đang được soạn thảo với các dự kiến mục tiêu tăng trưởng rất cao, mang đến nhiều cơ hội nhưng cũng là thách thức lớn cho các doanh nghiệp trong ngành. 

Bài 2: Việt Nam kỳ vọng 1 triệu xe trong 5 năm tới: Lãng mạn hay hiện thực?